قبل از بعثت با آواز گنجشک‌ها

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو یادداشت دانشجویی؛ * انتظار برای این فیلم دور از منطق نمی‌توانست باشد؛ ازعنوان فیلم گرفته تا عوامل کنجکاو برانگیز فیلم تا حضور مقامات عالی کشور در هنگام تولید و همچنین هزینه بالای ساخت دلیل این مدعاست، بعد از اکران تماشاچیان یا حیرت زده سینما را ترک می‌کردند یا ماتم زده! حیرت به دلیل عظمت فیلم و ماتم به دلیل تلف شدن ایده فیلم.

معرفی و حاشیه‌ای مختصر…

در مهر سال ۸۶ شایعه‌ای در بین محافل سینمایی نقل می‌شد…ساخت پروژه‌ای درباره زندگی پیامبر خاتم در سینمای ایران… با مشخص شدن کارگردان و اعلام ایشان مبنی بر شروع پروژه شایعه دیروز به خبری جذاب تبدیل شد…مخصوصا حضور شخص کارگردان و سوابق ایشان نوید فیلمی را می‌داد که امید فراوان می‌رفت کمترین نقص فنی را داشته باشد. 

مجید مجیدی با کارگردانی و نویسندگی آثار انسانی شناخته می‌شد و با آثاری مثل «بچه‌های آسمان» و «آواز گنجشک‌ها» به شهرتی بین المللی دست یافته بود و تا سال ۲۰۰۶ تنها کارگردان ایرانی بود که اثرش (بچه‌های آسمان) به نامزدی ۵ فیلم بر‌تر خارجی زبان راه یافته بود. 

خبر‌ها مبنی بر این بود که این فیلم در سه دنباله سینمایی تولید شود که اولین دنباله (فیلم اکران شده) درباره کودکی حضرت محمد (ص) باشد…حضور کامبوزیا پرتوی در کنار مجیدی در هنگام نگارش و سابقه‌ی او در امر کودک و نوجوان این خبر را تصدیق کرد…خبر‌هایی روزانه درباره اضافه شدن افراد متخصص از سینمای جهان ثابت می‌کرد مجیدی تنها به اکران داخلی فکر نمی‌کند. 

حضور «ویتوریو استوارو» دارای سه جایزه اسکار برای فیلمبرداری،»‌ای. آر رحمان» دارای یک جایزه اسکار برای موسیقی متن و» اسکات.‌ای اندرسون» برنده جایزه اسکار و سازنده جلوه‌های ویژه حمله سپاه ابرهه به مکه که این واقعه تاریخی برای اولین بار بر پرده نقره‌ای نقش می‌بست اشتیاق برای دیدن فیلم را چند برابر می‌کرد…شرکت سینمایی نور تابان وابسته به بنیاد مستضعفان یک بنیاد دولتی است که سرمایه گذاری این پروژه‌ی عظیم را به عهده گرفت. 

هزینه تمام شده فیلم مورد بحث فراون بوده مثلا هالیوود ریپور‌تر هزینه فیلم را ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد کرده ولی رییس هیات مدیره نور تابان مدعی شده هزینه تمام شده فیلم ۶۲٫ ۳ میلیارد تومان می‌باشد. شهرک سینمایی پیامبر اعظم نیز ساخته گروه فیلم است که در حوالی قم با طراحی جزییات مکه و مدینه لوکیشن‌های اصلی را به خود اختصاص داده‌اند و همچنین بخش‌هایی از آن در کرمان و عسلویه فیلمبرداری شده است. سکانس مربوط به حمله ابرهه به دلیل نیاز به تعداد زیادی فیل در شهر بلا بلا در آفریقای جنوبی ساخته شده است. 

همه چیز برای ساخت فیلمی جاودان فراهم بود که بنا به گفته مجیدی هدف ساخت چنین فیلمی دوباره شناساندن چهره پیامبر به مخاطب جهانی است که در این تبلیغات جهانی از درون و بیرون برای مخدوش کردن چهره دین خدایی اسلام تلاش می‌کنند؛ سردرگم شدند…

نقدی بر فیلم... 

فیلم به طور چشمگیری از نداشتن فیلمنامه‌ای منسجم رنج می‌برد. داستان فیلم با ابوطالب (با بازی مهدی پاکدل) در دوران محاصره شعب ابی طالب آغاز می‌شود که در گفت‌و‌گویی با ابوسفیان پی می‌برد که وی قصد جنگ با مسلمانان را دارد و برای چاره جویی نزد پیامبر روانه می‌شود و هنگام رویت پیامبر در حال عبادت گوشه‌ای می‌نشیند و به یاد حمله سپاه ابرهه به خانه خدا می‌افتد، که این سکانس یکی از زیبا‌ترین سکانس‌های فیلم را رقم زده است ولی در خدمت داستان نیست و کمی با کودکی حضرت رسول ارتباط برقرار می‌کند.

در کل فیلم قصد دارد آیات و روایات را در قالب تصاویری واقعا مسحورکننده و ناب که در سینمای ما غیر قابل تصور بود به نمایش گذارد و به جای فیلمی با داستانی مشخص درباره کودکی پیامبر با داستان‌هایی کوتاه درباره معجزات و اخلاقشان قبل از بعثت روبه رو می‌شویم که ارتباطی با هم ندارند.

همچنین گفتگویی بین عبدالمطلب و ابرهه فرمانده سپاه حبشه صورت می‌گیرد که به زبان حبشی انجام می‌شود. از نکات قابل توجه صحبت کردن شخصیت‌های غیر عرب به زبان منطقه‌ای خود است. مثلا در فیلم شخصیتی به نام ساموئل یهودی (با بازی محسن تنابنده) وجود دارد که به زبان عبری صحبت می‌کند و تنابنده خیلی خوب و روان این کار را انجام می‌دهد. این کار ممکن است در نگاه اول جذاب به نظر برسد ولی این سوال پیش می‌آید که اگر این کار برای واقع پذیری بیشتر نزد مخاطب است پس چرا هنگام صحبت ساموئل با دیگر عرب‌ها یا خود عرب‌ها با یکدیگر فارسی جایگزین زبان عربی می‌شود؟

از دیگر ضعف‌های فیلم پرداخت نا‌مناسب و ضعیف نسبت به بعضی شخصیت‌های فیلم مثل ساموئل است. او عالمی یهودی ست که در شب ولادت حضرت رسول در بیابان همراه بردگان خود استراحت می‌کند ولی ناگهان مانند بسیاری از مردم با شبی غیر عادی نورانی و پر ستاره مواجه می‌شود و می‌داند طبق مطالب تورات و انجیل یکی از نشانه‌های ظهور پیامبر خاتم آسمان نورانی است ولی او می‌خواهد این پیامبر از قوم یهود باشد! سپس با مراجعه به بزرگان یهود می‌خواهد کمک آن‌ها را در پیدا کردن و از بین بردن پیامبر غیر یهود خواستار شود که با مخالفت صریح بزرگان یهود مواجه می‌شود و به او یاد آوری می‌کنند که مبعوث کردن پیامبر امری ست الهی نه در دست تو…

همانطور که اشاره شد شخصیت ساموئل در طول داستان در پی پیامبر است و چند سال از زندگی خود را صرف یافتن ایشان می‌کند پس معلوم می‌شود یک یهودی به شدت متعصب است ولی در اواخر داستان با معجزه هدیه ماهی توسط دریا به ساحل نشینان به گریه می‌افتد و به ایشان ایمان می‌آورد! ….. همچنین شخصیت آمنه (با بازی مینا ساداتی) مادر گران قدر پیامبر اسلام همیشه در حال لبخند زدن است و در اوج نگرانی شاداب به نظر می‌رسند که این نوع شخصیت نمی‌تواند با مخاطب غیر مسلمان که‌شناختی از سجایای اخلاقی مادر رسول ندارد ارتباط برقرار کند. 

از نقاط قوت فیلم می‌توان به جلوه‌های ویژه و فیلمبرداری تقریبا بی‌نقص اشاره کرد که به قول مجموعه خبری فرانسوی هافینگتون پست این فیلم چون نقاشی دیواری باشکوه بر کودکی حضرت محمد (ص) تمرکز دارد و یاد آور فیلم‌های اسطوره ای- مذهبی دهه ۱۹۵۰ است که به نظر می‌رسد که این کار عامدانه توسط مجیدی و همکارانش صورت گرفته که فیلم برای مخاطب غربی هم جذاب شود و همچنین تلاش مجیدی برای پیوند ادیان با نشان دادن چهره‌ای مثبت از بعضی بزرگان مسیحیت و یهودیت قابل تقدیر است. 

در کل اگر هدف ساخت، فیلمی برای شناساندن چهره واقعی پیامبر به مخاطب غیر مسلمان باشد مجیدی مقطع مناسبی از زندگی پیامبر را برای این کار در نظر نگرفته است چون اصلیترین ویژگی پیامبر غیر از اخلاق نیکو معجزه اصلی ایشان «قرآن» است که این اتفاق در زمان بعثت ایشان می‌افتد و اگر هدف آن بود؛ فیلم «رسالت» که در ایران با‌‌ همان نام محمد رسول الله مطرح می‌شود، نمونه‌ی بهتر و منسجم‌تر از فیلمی تاثیر گذار با شخصیت‌هایی کاملا باورپذیراست و با اینکه فیلم مجیدی خود حضرت پیامبر هم دیالوگ دارد، در فیلم رسالت سخنی از پیامبر شنیده نمی‌شود ولی پیامبر را بهتر درک می‌کنیم.

ولی چه خوب بود اگر این فیلم را به جای نهاد دولتی که خرج را از بیت المال می‌دهند شرکت‌های خصوصی پی ریزی می‌کردند که علاوه بر فروش، تبلیغ خود را دارند و نهاد‌های دولتی به جای چنین هزینه‌های عظیمی فکر ساخت مثلا سینما در همین استان کرمان باشند چون بدیهی است که با داشتن سینماهای محدود و نامناسب تماشای فیلم‌های ۳ ساعته شکنجه ایست!

ولی با همه‌ی این تفاسیر وایجاد سر درد در مخاطب توسط بنده وجود چنین فیلم‌هایی با این شکوه و زمان بلند برای سینمای خاک گرفته و راکد ایران قدم مهم و مثبتی ست و امیدواریم آقای مجیدی در ۲ سری بعدی چهره‌ی مناسب تری از پیامبر خوبی به نمایش گذارد. 

 
سیاوش کسایی پور/فعال دانشجویی دانشگاه شهید باهنر کرمان

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.