اقتصاد فعلی ما نه غربی است، نه شرقی و نه جمهوری اسلامی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ رکود و تورم دو کلمه ای است که بیشترین کاربرد را در اقتصاد و این روزهای مسئولان سیاسی دارد. امرو وضع معیشت مردم با این دو کلمه توسط مسئولان تنظیم می شود. در همین رابطه در ادامه گفتوگوی هاشم پوریزدان پرست، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز را می خوانیم تا درباره رکود، تورم، رکود تورمی و نقش اقتصاد مقاومتی در کنترل این دو مقوله را بیشتر روشن کنیم.

خبرگزاری دانشجو؛ تعریف رکود و تورم چیست؟

رکود، به شرایطی گفته می‌شود که در آن فعالیت‌های اقتصادی جامعه برای مدت ‌زمان بیشتر از چند ماه با افت زیادی روبرو می‌شود. رکود بر بخش‌های مختلفی تأثیر می‌گذارد: تولیدات صنعتی، اشتغال‌زایی، ساختمان‌سازی و بورس. رکود رشد اقتصادی را متوقف می‌کند. معمولاً آمارهایی نظیر تولید ناخالص داخلی در دوران رکود هرسال نسبت به سال قبل با کاهش چشم‌گیری روبرو خواهد بود.

تورم، عموماً به معنی افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت‌ها در نظر گرفته می‌شود. به سخن دیگر، تورم، روند فزاینده و نامنظم افزایش قیمت‌ها در اقتصاد است. به عبارتی با تعریف امروزی، می‌توان نرخ تورم را نشان‌دهنده افزایش یا کاهش یا ثبات در قیمت مصرف‌کننده کالاها و خدمات دانست.

خبرگزاری دانشجو؛ تورم چه پیامدهای رامی تواند در اقتصاد داشته باشد؟

تورم از جمله پدیده‌هایی است که می‌تواند آثار و تبعات مثبت و منفی به دنبال داشته باشد و مهم‌ترین اثر آن، توزیعی است؛ به نحوی که به نفع گروه‌های پردرآمد و به ضرر گروه‌های فقیر و کم‌درآمد و حقوق‌بگیر است.

به عبارت دیگر تورم به افراد دارای درآمدهای پولی ثابت، ضرر می‌زند و از قدرت خرید آنان می‌کاهد و در مقابل، به نفع اغلب کسانی تمام می‌شود که درآمدهای پولی متغیر دارند.

از دیگر پیامدهای تورم تأثیرگذاری آن بر ساختار اقتصاد و متغیرهای کلان اقتصادی است. تورم، در عصر حاضر، ابعاد اجتماعی و سیاسی گسترده‌ای پیدا کرده‌ است. دلیل آن هم ارتباط تنگاتنگ آن با زندگی افراد جامعه ‌است و از طرفی یکی از شاخص های سنجش، ثبات سیاسی و اقتصادی یک کشور، تورم است.

خبرگزاری دانشجو؛ به نظر شما چه عواملی زمینه ساز تورم هست؟

کاهش عرضه کل یا افزایش تقاضای کل و در مقابل، پول‌گرایان رشد عرضه پولِ مازاد بر رشد اقتصادی را عمده‌ترین دلیل تورم می‌دانند. به عبارت دیگر، تورم، تناسب نداشتن حجم پول در گردش با عرضه خدمات و کالاهاست. از نظر اقتصاددانان، تورم پایدار و دراز مدت است و ریشه‌ای جز عرضه پول و افزایش نقدینگی ندارد.

یکی از عوامل زمینه ساز تورم، نبود تعادل میان درآمدها و هزینه‌های دولت است، یکی دیگر از علل افزایش نرخ تورم، انتظارات تورمی است. به این معنی که اگر مردم براساس تجربیات گذشته خود یا بر مبنای مشاهدات بازار پیش‌بینی کنند که در آینده نزدیک قیمت‌ها روبه افزایش خواهد بود، میزان هزینه و خرید‌های خود را افزایش می‌دهند. از طرف دیگر تولید‌کنندگان و فروشندگان از فروش و عرضه کالاهای خود به امید افزایش قیمت در آینده خودداری می‌کنند، بدیهی است در این صورت با این سیاست، عرضه و تقاضا اثر مستقیم بر قیمت‌ها خواهد داشت و موجب افزایش تورم می‌گردد.

خبرگزاری دانشجو؛ رکود تورمی چیست؟

شرایطی که در آن نه رکود به تنهایی حکم‌فرمایی می‌کند و نه تورم؛ در این شرایط، رکود و تورم با یکدیگر عجین می‌شوند و «رکود تورمی» را دامن می‌زنند. این دو در کنار هم زمینه‌ای پدید می‌آورند که در آن، از رکود، بیکاری زاده می‌شود و از تورم نیز بالطبع افزایش قیمت دسته‌جمعی کالاها به‌وجود می‌آید.

یعنی در این شرایط اقتصاد باید با دو معضل هم‌زمان دست‌وپنجه نرم کند، که برآمدن هماهنگ از پس آن دو امری به شدت دشوار به نظر می‌آید. زیرا سلاحی که برای کاهش تورم به کار می‌رود (کاهش نقدیندگی) از آن‌طرف بر رکود دامن می‌زند، و شکست رکود نیز از طریق تزریق منابع مالی و نقدینگی به تورم می‌انجامد، و این چرخه اگر پیش رود «رکود تورمی» بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود.

خبرگزاری دانشجو؛ به نظر شما عوامل ظهور رکود تورمی چیست؟

بسیاری از کارشناسان عوامل اقتصادی را تنها دلیل بروز رکود تورمی می‌دانند. ریشه‌های رکود تورمی در ویژگی‌های ساختاری هر اقتصاد، میزان کارآیی سیاست‌های پولی و مالی، ساختار بودجه‌ای دولت و میزان نقش دولت در اقتصاد نهفته‌است.

اما کارشناسانی هم هستند که عوامل سیاسی- اجتماعی را در ایجاد رکود تورمی مؤثر می‌دانند. به اعتقاد آنها یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز رکود تورمی افزایش هزینه تولید است. افزایش هزینه تولید جدا از اینکه دلایل اقتصادی دارد دلایل سیاسی هم دارد. تغییرات مکرر مدیران و مسئولان و از سوی دیگر تصمیماتی که به صورت دقیق گرفته نمی‌شود یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش هزینه تولید است. که این امر موجب اسراف سرمایه‌ها و سردرگمی سرمایه‌گذاران می‌شود و همین موضوع به روشنی افزایش هزینه تولید را دامن می‌زند. ساختار مکرر قوانین و ناکارآمدی ساختار اقتصادی و از سوی دیگر بی‌ثباتی در ابلاغیه‌ها و دستورنامه‌ها از دیگر عواملی است که هزینه تولید را افزایش می‌دهد و به بروز رکود تورمی می‌انجامد.

خبرگزاری دانشجو؛ راه‌های درمان رکود تورمی را چه می دانید؟

تورم، گرچه ممکن بود دلایل پیدایش آن متفاوت باشد و در نتیجه اقدامات تکمیلی دیگری را نیز ضروری سازد؛ اما درمان آن در هر حال نیازمند سیاست‌های پولی و مالی انقباضی بود. کنترل حجم نقدینگی، افزایش نرخ بهره، افزایش مالیات‌ها، کنترل هزینه‌های دولت و بودجه بدون کسری (یا حتی دارای مازاد) از جمله این تدابیر به شمار می‌رفتند که با کاستن از تقاضای کل، تورم را کاهش می‌دادند. به این ترتیب تدابیر موردنیاز برای مبارزه با تورم دقیقاً برعکس تدابیری هستند که برای مبارزه با رکود اقتصادی باید به کار گرفته شوند.

اصلاح ساختار اقتصادی، شایسته‌سالاری، افزایش بهره‌وری تولید و صنعت از راه‌حل‌های جلوگیری از عمق گرفتن رکود تورمی‌ است. البته این راه‌حل‌ها همگی طولانی مدت هستند و باید دانست که مقاومت در مقابل معضلات و عدم تغییر سیاست‌ها شرط تاثیرگذاری این عوامل هستند.

خبرگزاری دانشجو؛ به نظر شما اجرای اقتصاد مقاومتی چه مقدار می تواند در رفع رکود، تورم و پویا شدن اقتصاد کشور مؤثر باشد؟

متأسفانه اقتصاد کشور ما نه غربی است، نه شرقی و نه جمهوری اسلامی.از طرف دیگر زندگی مردم هم برپایه اسلام و دستورات اسلامی نیست و شاهد این ادعا هم وجود اسراف های زیاد، اختلاس، پارتی بازی و ... است.

حتی در غرب هم برای اقتصاد خود برنامه دارند حتی در شرق کمونسیت هم برنامه اقتصادی دارند اما در کشور ما متأسفانه اینطور نیست و دشمن هم از این نقطه ضعف ما استفاده کرده با ایجاد تحریم و فشار های اقتصادی درصدد ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی ایران برآمدند. تا جایی که رهبر انقلاب هم بارها اعلام کردند که از اجرای طرح اقتصاد مقاومتی ناراضی هستند؛ چرا که هنوز نتواسته اند با استفاده از اقتصاد مقاومتی زمینه رشد و پویایی اقتصاد کشور را فراهم آورند.