دانشگاه‌ها امروز به کمک خیرین در حوزه علم و فناوری نیاز دارند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو از مشهد، هنگامی که به مقوله وقف می‌‌پردازیم این مقوله موارد و عرصه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد یکی از عرصه‌هایی که مورد توجه واقفین قرار گرفته وقف در زمینه علم و فناوری است که از گذشته در کشور ما در شکل‌های مختلف وجود داشته است.

به دلیل اهمیت وقف در کشور و به ویژه ترغیب خیرین و واقفین به حوزه علم و فناوری، دفتر نخبگان شهید فهمیده شمال شرق کشور با شعارهای «توسعه علم و فناوری کشور با مشارکت هر ایرانی»، «علم و فناروی در خدمت رفاه، امنیت و سلامت کشور» یکی از برنامه‌های خود را در زمینه فرهنگ سازی در حوزه وقف علم و فناوری قرار داده است. همچنین تشکیل کمیته یاوران وقف علم و فناوری مشتکل از مسئولان دانشگاهی و استانی نیز چندی است کارش در خراسان رضوی آغاز کرده است.

دکتر محمد کافی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد یکی از اعضای این کمیته است که در خصوص این مهم به گفتگو با وی نشستیم.

کافی در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص نقش علم و فناوری در زندگی بشر، گفت: هنگامی که بحث علم و فناوری مطرح می‌شود باید به نقش آن در زندگی انسان قرن 20 و 21 اشاره کرد. علم و تبدیل آن به فناوری باعث به وجود آمدن تحولات غیر قابل باور در زندگی مردم شده است. شاید بشر هیچ گاه تصور نمی‌کرد که زمانی می‌تواند با یک گوشی موبایل که وزن آن کمتر از 100 گرم است تمام امور زندگی خود را مدیریت کند.

همچنین این پیشرفت را شما در سایر حوزه‌ها از جمله بیولوژیک می‌بینید که به طوری که امروزه توانسته‌اند نقشه ژنی کامل انسان را شناسایی کنند و دقیقا تعاداد ژن‌ها و کورموزم‌ها را مشخص کنند.

نقش علم و فناوری جهت ارتقای دانشگاه‌ها به دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم و ارتباط آن را با تولید و اشتغال دانش بنیان چیست؟

علم و فناوری به منزله یک شمشیر دو لبه است که ممکن است آسیب‌هایی داشته باشد و آن آسیب‌ها وقتی است که اگر اخلاق و انسانیت در آن رعایت نشود آن گاه از علم و فناوری در زمینه ساخت بمب استفاده می‌شود؛ اما من در مورد وجه مثبت و مفید علم و فناوری صحبت می‌کنم که دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در این جهت تلاش می‌کنند و ماموریت دارند. در گذشته حوزه‌های علمیه و مدارس مختلف در حوزه علم و فناوری نقش داشتند و در قرن اخیر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی ماموریت پیدا کردند که در حوزه‌های مختلف پژوهش کنند و به نسل جوان انتقال دهند و نتایج پژوهش‌ها را به صورت کارربردی به فناوری تبدیل کنند و از ایجاد تجاری سازی فناوری‌ها اشتغال و تولید ایجاد و هم مشکلات بشری حل شود.

در شرکت‌های بزرگ امروزی که سرآمد هستند مانند مایکروسافت، گوگل و در کشور خودمان همراه اول هزاران نفر را به کار گرفته‌اند و سرمایه اصلی آنها علم و فناوری است.

وقتی دانشگاه‌ها ماموریت یافتند که از آموزش و پژوهش به سمت کارآفرینی سوق پیدا کنند منظور این بود که به علم صرف تمایل پیدا نکنیم.

علم زمانی ارزش دارد که تبدیل به دانایی و دارایی شود و در اثر تبدیل این علم به دانایی و دارایی زمینه کار و اشتغال و کارآفرینی برای دانش آموختگان دانشگاهی ایجاد شود.

در گذشته بخش کوچکی از جامعه درگیر علم و فناوری بودند، اما امروزه میلیون‌ها نفر از جوانان دنیا در حوزه علم و فناوری فعالیت می‌کنند ما اکنون بیش از چهار میلیون دانشجو داریم و در کنار این تعداد دانشجو هزاران نفر دانش آموخته داریم که به توانمندی علمی مجهز شده‌اند و بسیاری از انان علمشان را به فناوری تبدیل کرده‌اند و در این حوزه ظرفیت اشتغال زایی و اشتغال دانش بنیان زیاد است.

یکی از معضلاتی که در این حوزه خودنمایی می‌کند این است که این ظرفیت بالای منابع انسانی توسط دولت به تنهایی قابل مدیریت شدن نیست و دولت اکنون توانمندی برای ایجاد کار و اشتغال برای تمام فرهیختگان جویای کار را ندارد.

در کشور ما فناوری تولید می‌شود، اما در زمینه تجاری سازی با مشکلاتی مواجه هستیم، در اشتغال دانش بنیان راندمان و کارایی بالاتر است و اینجا نقش خیرین و واقفین مشخص می‌شود. در این حوزه خیرین به کمک جوانان اندیشمند بیایند تا ایده‌ها و فناوری‌هایی که این جوانان ایجاد کرده‌اند نقشش را در زندگی بشری و مردم ما نشان دهد.

در دنیای غرب نیز بخش زیادی از منابع مالی و ظرفیت‌های دانشگاهی و مراکز پژوهشی از طریق کمک‌های مردمی تامین می‌شود اسم این اقدام در غرب وقف نیست ولی کمک خیرخواهانه به مراکز پژوهشی در غرب بسیار رواج دارد.

ما سنت حسنه وقف را در کشورمان داریم ولی در غرب نیز به خوبی از این ظرفیت استفاده شده است و به جرات می‌توان گفت که در بسیاری از فناوری‌هایی که بشر از آن استفاده می‌کند نقش خیرین بسیار پررنگ است.

با توجه به نامگذاری سال 96 «اقتصاد مقاومتی- تولید و اشتغال» نقش وقف علم و فناوری با مفهوم شعار سال چیست؟

چند سالی است که رهبر معظم انقلاب به نکاتی مانند اقتصاد مقاومتی، ایجاد اشتغال و استقرار یک اقتصاد پایدار اشاره دارند که اگر بخواهیم به این شعار در جامعه جامه عمل پوشانده شود باید گفت در حوزه علم و فناوری هزینه شغل بسیار پایین است.

شغل دانش بنیان شغلی است که محیط زیست را کمتر تخریب می‌کند و همچنین کمتر نیاز به منابع آلاینده دارد.

برای توسعه کشاورزی در کشور نیازمند آب و زمین هستیم، اما در زمینه تکنولوژی‌ها پیشرفته نه تنها به آب و زمین نیازی نیست بلکه تولید دانش بنیان تولیدی است که زمان و مکان را تقریبا از میان برده است به طوری که می‌توانید برای یک شرکت بزرگ از داخل منزل کار کنید.

تحقق شعار امسال و تولید بر اشتغال دانش بنیان انطباق دارد و ماموریتی است که به دانشگاه نسل سوم سپرده شده است.

به نظر شما تفاوت وقف در حوزه علم و فناوری با وقف در سایر حوزه‌ها مانند ساخت خوابگاه چیست؟ ارزش افزوده کدام یک بیشتر است؟

در کشور ما خیرین و واقفین به موازات دیگر حوزه‌ها در حوزه دانشی نیز فعال بودند و بزرگانی بودند که به این مقوله از وقف توجه ویژه داشتند. از زمان تاسیس دانشگاه‌ها کمک خیرین به دانشگاه‌ها زیاده بوده است و این کمک‌ها در جهت پرداخت کمک هزینه به دانشجویان نیازمند و ساخت خوابگاه در مقیاس گسترده بوده است.

در دانشگاه فردوسی مشهد نیز پنج خوابگاه مجهز دانشجویی توسط خیرین اهدا و احداث شده و هزاران نفر از دانشجویان این دانشگاه نیز از کمک آنان استفاده کرده‌اند.

وقف در این حوزه در مقایسه با دیگر حوزه‌ها چه ارزش افزوده‌ای می‌تواند برای کشور داشته باشد؟

به نظر می‌رسد ما نیاز بزرگتری داریم و آن این است که در حوزه توسعه علمی و تبدیل نتایج پژوهش‌ها به فناوری به شدت نیازمند خیرین و واقفین هستیم. در دنیای پزشکی با توسعه دستگاه‌های مختلف پزشکی در دانشگاه‌ها شاهد پیشرفت علمی هستیم.

کشور ما در سال‌های اخیر به اندازه جمعیتی که دارد در تکامل این دستگاه‌ها و تکنولوژی‌ها نتوانسته همزمان با دنیا پیش برود. امروز وظیفه شتاب علمی به دانشگاه‌ها سپرده شده چون دولت به تنهایی نمی‌تواند حمایت کافی انجام دهد بنابراین خیرین به موازات ساخت خوابگاه در دانشگاه‌ها به حوزه علمی کمک کنند تا دانشگاهیان بتوانند سهم خود را از تولید علم و تکنولوژی دنیا ادا کنند. اگر ایران یک درصد جمعیت دنیا را دارد انتظار داریم حداقل یک درصد علم و فناوری دنیا را تولید کند، اما با توجه به تاریخ و سبقه درخشان کشورمان در حوزه‌های علمی می‌بایست بیش از یک درصد را تولید کند.

باید بگویم اگر ما دستگاه‌های پیشرفته و یا میکروسکوپ پیشرفته نداشته باشیم چگونه می‌توانیم در حوزه سلول‌های بنیادی تحقیق و پژوهش کنیم؟

امروز دانشگاه‌ها به کمک خیرین در حوزه علم و فناوری نیاز دارند؛ وقف در حوزه علم و فناوری سبب ارتقاء جایگاه علمی ایران در دنیا می‌شود.

ارزش افزوده حوزه علم و فناوری بسیار بالاست و ارزش‌های آن ماندگار است. اگر برای زکریای رازی زمینه برای فعالیت علمی فراهم نبود آیا الکل اختراع می‌شد؟ ما بستر لازم می‌خواهیم تا زکریای رازی‌های ایرانی بتوانند کشفیات و اختراعات خود را ثبت جهانی کنند و از آن جا که در حوزه دولت به تنهایی نمی‌تواند کاری انجام دهد بنابراین ورود خیرین و واقفین بسیار حائز اهمیت است.

هدف و ماموریت از ایجاد کمیته باوران وقف علم و فناوری چیست؟ چشم انداز متصور در توسعه وقف علم و فناوری را در کشور بیان کنید و چه آثار و برکاتی برای جامعه دارد؟

در حوزه وقف علم و فناوری مردم ما گناه و تقصیری ندارند بلکه دانشگاهیان و متولیان وقف باید بستر و زمینه لازم را برای تشویق و ترغیب واقفین در این زمینه فراهم می‌کردند اگر این امر محقق می‌شد اتفاقات خوبی در این زمینه رخ می‌داد.

 ماموریت کمیته یاوران وقف علم و فناوری فراهم کردن بستر و محتوای لازم برای واقفین است و ماموریت دارد و تلاش می‌کند تا علاوه بر محتوا سازی بسترهای قانونی را فراهم کند که واقفین به سمت وقف در عرصه علم و فناوری هدایت شوند و اطمینان یابند هزینه‌ای که انجام می‌دهند صدقه جاریه خواهد بود و سالیان سال کشور از آن استفاده خواهد کرد.

من در مورد چشم انداز متصور در این حوزه بسیار خوشبین هستم زمانی که خیرین مدرسه وارد میدان شدند کارها به کندی انجام می‌شد اما پس از مدتی شتاب گرفت و امیدوارم در آینده شاهد شتاب در این حوزه باشیم.

به نظر شما دانشگاهیان اعم از اساتید و دانشجویان در ترویج گفتمان و فرهنگ علم و فناوری چه نقشی دارند؟

به نظر من دانشگاهیان نقش محوری در این زمینه دارند و ترویج کنندگان خوبی برای این عرصه هستند چرا که آنان با آشنایی با فرآیندهای مختلف علم و فناوری و نیازهای دانشگاهی علاوه برای که می‌توانند خود واقف باشند مشوق جامعه نیز برای وقف در این حوزه باشند.

با توجه به اهمیت دانشگاه فردوسی مشهد در منطقه شمال شرق کشور به عنوان دانشگاه مادر و از طرفی عضویت شما در در این کمیته تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته؟ مهمترین برنامه‌ها و اقدامات دانشگاه فردوسی در جهت توسعه وقف علم و فناوری را بیان کنید

دانشگاه فردوسی در کنار دیگر مراکز تلاش کرده تا خیرین را به نیاز خودش واقف کند این کار ارزسالیان قبل شروع شده و بنیاد دانشگاهی فردوسی در این دانشگاه تاسیس شده که نیکوکاران با جمع شدن در این بنیاد از زمین و منزل گرفته تا دیگر کمک‌های دیگر به دانشگاه یاری رسانده‌اند و اکنون که گفتمان وقف علم و فناوری ایجاد شده دانشگاه به دنبال این است که این حوزه را به جامعه گسترش دهد.

من به عنوان یکی از اعضای کمیته یاوران وقف علم و فناوری به قسمت‌های مختلف دانشگاه ماموریت داده‌ام که در حوزه محتواسازی و ایحاد گفتمان وقف علم و فناوری به ویژه در میان دانشگاهیان اقداماتی صورت پذیرد.

اکنون زمان آن است که خیرین و واقفین ما در ساخت آزمایشگاه‌ها و خرید دستگاه‌های پیشرفته علمی به دانشگاه‌ها کمک کنند. ما برای تجزیه برخی نمونه‌های دانشگاه مجبوریم آنها را به تهران یا اصفهان بفرستیم امیدواریم که خیرین مشهدی در اهدای دستگاه‌های پیشرفته آزمایشگاهی ما را یاری رسانند تا کار پژوهشی دانشجوی دکترای ما تسهیل یابد.

تاکنون خیرین در زمنیه اهدای زمین و خوابگاه کمک‌های خوبی به دانشگاه کرده‌اند و ما نیازمند کمک آنان در زمینه علم و فناوری هستیم.