نقش دولت‌های اخیر در وضع اقتصادی امروز/ اگر تقصیر لیبرالیزم نیست پس تقصیر کیست؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به دنبال اعتراضات مردمی در برخی شهر‌های ایران به وضعیت گرانی، تورم و سیاست‌های اقتصادی دولت یکی از استادان اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف دست به قلم برده و می‌نویسد: اتفاقاتی که در کف خیابان به راه افتاده است ربطی به لیبرالیزم ندارد. وی به منتقدان گفته است شما لیبرالیزم و نئولیبرالیزم را نمی‌شناسید.

به راستی ناکارآمدی اقتصاد ایران پس از سال‌ها تجربه دولت‌های مختلف ناشی از چیست؟

ابراهیم رزاقی، هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال به خبرگزاری دانشجو گفت: همه کسانی که در طول ۲۸ سال گذشته از ابتدای دولت هاشمی رفسنجانی تاکنون در اقتصاد دخالت داشته‌اند، چه تیم‌های اقتصادی خود دولت‌ها و وزرای مختلف و چه نمایندگانی که در مجلس به برنامه‌های لیبرالی دولت‌ها رای داده‌اند همه در شرایط بد اقتصادی امروز مردم ایران دخیل هستند.

 

رزاقی افزود: آنچه در ایران در قالب اقتصاد نئولیبرالی پیاده شده است کاملا مغایر با الگوی اقتصادی امام خمینی (ره) است که در قانون اساسی آورده شده است. همچنین مغایر با رویکرد اقتصاد مقاومتی در کلام امام خامنه‌ای است.

وی  تصریح کرد: آنچه در ایران پیاده شده است سرمایه‌داری است، آن هم نوعی از سرمایه‌داری که هیچ ربطی به تولید ندارد در حالیکه در تمام نظام‌ها از تولید است که اشتغال به وجود می‌آید و دولت‌ها هزینه‌هایشان را از مالیات تامین می‌کنند و در برابر واردات موضع‌گیری دارند و تعرفه‌های سنگین اعمال می‌کنند تا تولید داخلی رشد پیدا کند همان کاری که ژاپن، آمریکا و آلمان کردند.

هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه تهران در ادامه گفت: اگر وضعیت امروز اقتصاد ایران تقصیر لیبرالیزم و نئولیبرالیزم نیست پس تقصیر کیست؟ نگاهی به جهان به ما می‌گوید که چند کشور صنعتی محدود اقتصاد لیبرالی را در قالب سیاست‌های تعدیل ساختاری صندوق بین المللی پول به ۱۵۰ کشور دنیا و از جمله ایران تحمیل کردند، اما هیچ کدام از این ۱۵۰ کشور صنعتی نشدند.

وی تاکید کرد: در این سیاست‌ها از ۱۵۰ کشور مزبور خواسته شد که هر چه باید در اختیار دولت باشد را خصوصی کنند در حالی که خود کشور‌های صنعتی این گونه نکردند از جمله اینکه دولت آمریکا بیشترین دخالت را در صنعت و کشاورزی دارد وگرنه کالا‌های چینی بازار آمریکا را نابود می‌کند و یا دولت آمریکا از فعالیت‌های غیرتولیدی که سودشان بالاتر از تولیدات است همچون خرید و فروش مسکن مالیات سنگین می‌گیرد.

رزاقی افزود: این استادان اقتصاد به گونه‌ای صحبت می‌کنند که انگار هیچ تئوری اقتصادی دیگری جز اقتصاد لیبرالی وجود ندارد در جریان سرمایه‌داری و اندیشه بازار آزاد آدام اسمیت گفته می‌شود همه را آزاد بگذارید تا هر دولتی متناسب با امکانات خودش در بازار جهانی به دنبال سود برود و صنعتی شود. همچنین می‌افزاید برای رسیدن به این هدف باید تمام موانع را کنار بگذارند و این موانع را دین، اخلاق و معنویات معرفی می‌کنند و حتی می‌خواهند که دولت هم در اقتصاد دخالت نداشته باشد، اما می‌بینیم که با استناد بر این تفکر ۸۰ میلیون انسان در جنگ جهانی اول و دوم کشته شدند.

وی درادامه عنوان کرد: امام خمینی (ره) در انتقاد به زمان پهلوی می‌فرمایند چرا کالایی که خودمان تولید نمی‌کنیم مصرف کنیم بعد در ادامه می‌فرمایند مسئولان باید از کوخ نشین‌ها انتخاب شوند و یا می‌فرمایند چرا مواد اولیه را صادر می‌کنیم و تبدیل نمی‌کنیم؟ در قانون اساسی ما استقلال به خصوص استقلال اقتصادی رکن جمهوری اسلامی ایران عنوان شده است. امام خمینی (ره) در قانون اساسی می‌گوید دولت باید کار، مسکن، خوراک و پوشاک و بیمه و بهداشت و درمان را برای مردم فراهم کند، اما می‌بینیم که در تمام این سال‌ها دولت‌ها به دنبال خصوصی‌سازی بوده‌اند. هیچ کشوری را نمی‌توانیم مثال بزنیم که صنایعش بدون دخالت مستقیم دولت قوی شده باشد.

این استاد اقتصاد گفت: در اصل ۴۴ قانون اساسی عنوان می‌شود که اقتصاد جمهوری اسلامی باید سه بخشی متشکل از دولتی، تعاونی و خصوصی باشد. همچنین در اصل ۴۳ در تعریف خصوصی می‌گوید نباید تکاثر ثروت انجام شود یعنی سرمایه‌داری را قبول ندارد و در بخش دولتی هم می‌گوید دولت نباید کارفرمای مطلق باشد یعنی امام خمینی اقتصاد دولتی و یا خصوصی صرف را نمی‌پذیرد و در وصیت نامه‌شان بر تعاونی‌ها تاکید می‌کنند، ما تجربه موفق تعاونی‌ها را در کل جهان داریم.

وی افزود: اما مسئولان ما در این سال‌ها اصلا به این قوانین اعتنایی نکردند و چنین مسئولانی هم هیچ‌گاه در سیستم ایران مواخذه نشدند. مشکل ایران در داشتن مدیران متعهد و جهادی است چه بسا که کسانی که شرایط اقتصادی امروز را رقم زدند خود دنبال ایجاد نارضایتی در مردم بوده اند. افرادی، چون خاتمی ایران و مردم ایران برایشان مهم نیست و دنبال انقلاب مخملی در ایران هستند.

رزاقی تاکید کرد: اگر ما استقلال اقتصادی نداشته باشیم استقلال فرهنگی هم نخواهیم داشت مسئولان می‌گویند نمی‌توانیم سوال این است که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند؟ چه طور در صنایع بسیار پیچیده‌ای، چون صنایع هسته‌ای و دفاعی به خودکفایی رسیدیم؟ چون آنجا مدیرانی بودند که شیفته غرب نبودند و به صورت جهادی عمل کردند. نظریات بازار آزاد و اقتصاد لیبرالی جز برای طبقه محدود پولدار‌ها سودی برای مردم دنیا نداشته است، نمی‌گویند سرمایه‌داری ظالمانه است و کره زمین را نابود می‌کند.

حسن عباسی، رئیس اندیشکده یقین نیز در سخنانی در مدرسه عالی شهید مطهری با اشاره به اعتراضات روز‌های گذشته مردم گفت: مشکلات معیشتی مردم در ایران بیش از هر چیز آبروی غرب و لیبرال‌های داخلی را می‌برد. لیبرالیزم همان پدیده‌ای است که امام خمینی (ره) فرمود تا من هستم نخواهم گذاشت حکومت به دست لیبرال‌ها بیفتد. همان لیبرالیزمی که امام خمینی به خاطر آن منتظری را از قائم مقامی ولایت فقیه عزل کرد.

 

 

وی افزود: اگر در آمریکا و اروپا بیش از هزار جلد کتاب در ناکارآمدی علم اقتصاد لیبرالی و نئولیبرالی منتشر می‌شود، اگر استیگلیتز برنده جایزه نوبل اقتصاد جهانی و قائم مقام بانک جهانی علت ناکارآمدی اقتصاد جهان را سقوط علم اقتصاد عنوان می‌کند، اگر دانشجو‌ها از سر کلاس‌های اقتصاددانانی، چون منکیو اعتراض به راه می‌اندازند که علم اقتصاد شما ناکارآمد است، اما در دانشگاه‌های ایران استادان اقتصاد به جای اعتراف به ناکارآمدی خود در دولت‌ها و علم اقتصاد غرب، می‌گویند این اسلام و ولایت فقیه است که ناکارآمد است.

عباسی با اشاره به اینکه انقلاب نهم دی سال ۸۸ علیه لیبرال‌های درون نظام نیمه‌کاره مانده و هم اکنون در حال تکمیل است، گفت: در طول ۳۹ سال گذشته این استادان اقتصاد لیبرالی از دانشگاه‌های ایران و غرب بودند که مسئولیت‌های اقتصادی در دولت‌ها را به دست داشتند. کسانی که حرف علما مبنی بر ربوی بودن سیستم اقتصادی کشور و حتی حرف قرآن را که خدا ربا را به محاق می‌برد، مسخره کردند.

رئیس اندیشده یقین افزود: این استادان اقتصاد، اقتصاد منحط ربوی غربی را گسترش دادند. آدام اسمیت صاحب نظریه بازار آزاد به پیشنهاد جرمی بنتام صاحب نظریه اصالت فایده و نویسنده دفاع از ربا، ربا را در بازار اصالت بخشید. کتابی که لیبرال‌ها در ایران جرات نمی‌کنند آن را ترجمه کنند. این لیبرال‌ها ربای مدرن غرب را در کشور مشروعیت بخشیده‌اند بعد می‌گویند تقصیر اسلام و جمهوری اسلامی است.

عباسی در تحلیل مدل‌های اقتصادی دولت‌های مختلف در جمهوری اسلامی گفت: همین افرادی که امروز از دانشگاه شریف اعلام کردند که شرایط بد اقتصادی کشور مربوط به لیبرالیزم نیست همراه با افرادی، چون نوبخت، نیلی و حسن روحانی در مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام در کتاب امنیت ملی و نظام‌های اقتصادی ایران الگوی مناسب برای توسعه جمهوری اسلامی را مکتب نهادگرایان و نئوکینزین‌ها مطرح کردند و بعد هم به اعتراف چندباره دولت روحانی همان را در کشور پیاده کردند. 

 

اقتصادانان دولت روحانی

 

مدل اقتصادی مطلوب دولت یازدهم و دوازدهم

 

وی تصریح کرد: استادان اقتصاد لیبرالی از دولت هاشمی رفسنجانی با طرح‌های بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و نه با اصول اسلام و یا قانون اساسی جمهوری اسلامی موجب شکل‌گیری طبقه اشرافیت و در مقابلش حاشیه نشینی‌های بزرگ شدند. در زمان دولت هاشمی در واکنش به تورم و گرانی گسترده مردم در اسلام شهر، نسیم شهر، شیراز، مشهد، اراک و قزوین به خیابان‌ها ریختند که موجب کشته‌شدن افراد زیادی شد.

عباسی عنوان کرد: همین افراد در دولت خاتمی با شعار‌های متفاوت روی کار آمدند، اما باز هم مبانی نظری غرب را پیاده کردند و در انتها بیش از ۳۰۰ نفر آن‌ها به خارج از ایران فرار کردند.

این استاد استراتژی افزود: در دولت احمدی‌نژاد هم طرح اقتصادی مکتب شیکاگو به اسم هدفمندی یارانه‌ها توسط استادان اقتصاد علامه طباطبایی همچون پژویان، فرزین و شمس الدین حسینی پیاده شد. طرحی که به گفته خانم نائومی کلاین نویسنده کتاب دکترین شوک در هر جایی از جمله شیلی، انگلیس و روسیه که پیاده شد، شکست خورد. اما این افراد ناجوانمردانه ناکارآمدی خودشان را به پای اسلام و انقلاب گذاشتند.

اقتصاددانان دولت احمدی‌نژاد

رئیس مرکز بررسی‌های دکترینال تاکید کرد: اقتصاد جهانی براساس ربای سازمان یافته با ۶۳ تریلیون بدهی به علت چاپ پول بدون پشتوانه سقوط کرده است. رهبر انقلاب به سران روسیه، چین و هند را متقاعد کرد که دلار را از اقتصاد خود کنار بگذارند. استادان شریف پاسخ دهند چرا رهبر این حرف را به آن‌ها نزد؟

وی در ادامه گفت: به گفته پروفسور ریچارد واتسون آینده‌شناس آمریکایی و عالم شیعه سنی مذهب شیخ عمران حسین راه نجات اقتصاد جهانی فقط رفتن به سمت نظام مالی اسلامی و کنار گذاشتن دلار است.

 

پروفسور ریچارد واتسون

در همین راستا دکتر احمد توکلی با حضور در برنامه جهان‌آرا با اشاره به اینکه فساد در کشور سیستماتیک شده است گفت: این قبیل تحرکات قابل پیش‌بینی می‌شد چرا که اتخاذ سیاست‌های خشن تعدیل صندوق بین المللی پول، پیش از این نیز، یکبار دیگر در ابتدای دهه ۷۰ تجربه شده بود و با همین تحرکات اعتراض‌آمیز مواجه شد. همان زمان هم مسئولین وقت به نصایح دلسوزانه کارشناسان اقتصادی توجه نکردند و شد آنطور که نباید می‌شد و صدای اعتراضات در مشهد، اسلامشهر، شیراز و چند شهر دیگر بلند شد.

 

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه به عامل مضاعف در شکل‌گیری اعتراضات اشاره کرد و گفت: البته این دولت به جز پیگیری همان سیاست‌های غلط دهه ۷۰، دو اشکال جدی دیگر هم دارد که عامل مضاعف در رشد انتقادات مردمی است. یکی سستی و رخوت دولتی‌ها در رفع مشکلات معیشتی و دیگر بی‌اعتنائی به مردم و فرار از شفافیت و پاسخگوئی در قبال تصمیماتی که گرفته می‌شود.

دکتر شهریار زرشناس نیز در برنامه ثریا علت ناکارآمدی اقتصاد دولت‌ها در جمهوری اسلامی را اینگونه عنوان می‌کند: وزرای دولت یازدهم از سرمایه‌داران هستند، برخی عضو هیأت مدیره چندین شرکت هستند که این سرمایه‌ها نتیجه دور زدن قانون و برخورداری از رانت‌ها است.

 

زرشناس می‌افزاید: این افراد اصلا دغدغه‌ای برای رفع فقر و محرومیت ندارند ثانیا این افراد راه حلشان هم جالب است، می‌گویند، چون می‌خواهیم توسعه پیدا کنیم باید بپذیریم که یک عده‌ای زیر چرخ‌های توسعه له شوند، اگر به کشور شیلی در زمان دیکتاتور پینوشه هم نگاه کنیم می‌بینیم که دو تئوریسین نئولیبرال یعنی فریدمن و فردریک فون هایک تزشان این بود که عده‌ای له می‌شوند، اما توسعه به دست می‌آوریم، اما جالب است که توسعه هم با له کردن مردم به دست نیامد.

وی سخنان خود را اینگونه ادامه می‎‌دهد: وزیر دولت آقای هاشمی که الان خارج از کشور است وقتی در سال ۱۳۷۴ به تورم ۴۹ درصدی اعتراض می‌کردند راهکارش این بود که باتوم و سپر خریداری شود، یعنی نگاه سرمایه‌دارانی که درست مقابل نظر امام است، اما آن را انکار می‌کنند، کسانی که هیچ علاقه‌ای به باز توزیع ثروت‌ها ندارند و برایشان طبیعی است که عده زیادی در فقر و عده کمی در رفاه بی‌حد و حصر زندگی کنند.

اما ابراهیم رزاقی راه حل عبور ایران از این شرایط را حمایت و پرستاری مستضعفین برشمرد و گفت: باید تشکلی از فقرا، بیکاران و بی‌خانمان‌ها به رهبری مدیران متعهد و جهادی برای ادامه مطالبه‌گری‌ها به وجود بیاوریم. تشکلی که دولت را مجبور به تغییر سیاست‌های کنونی‌اش به سمت قانون اساسی و نظرات اقتصادی امام خمینی (ره) بکند. اگر مسئولان را در مجلس، دولت و قوه قضائیه تصفیه نکنیم فساد در راس حکومت باقی می‌ماند و امکان نجاتی نیست.

شهریار زرشناس نیز راه حل بحران اقتصادی ایران را در برنامه سختانه در صدا و سیما اینگونه مطرح می‌کند: قوه مجریه به جای اقتصاد نئولیبرال می‌تواند سرمایه بزرگ را کنترل کند و از ترک تازی و رانت خواری او جلوگیری نماید و در عوض سرمایه کوچک و متوسط را بزرگ کند که این با عدالت هم همخوانی دارد.

حسن عباسی نیز اعتراضات مردمی به وضعیت معیشت را فرصتی برای ایران برشمرد و گفت: خود آمریکایی‌ها می‌دانند که ایران استاد تبدیل تهدید به فرصت است و این اعتراضات مردم به مسائل معیشتی می‌تواند زمینه‌ای برای کنار زدن اقتصاد ربوی غرب باشد و به جای آن از الگو‌های اقتصاد اسلامی که هم اکنون تهیه شده و وجو دارد، استفاده کرد.