همه‌ چیز درباره «نخل‌های مهندسی‌شده» / وقتی دانشگاه به کمک محیط‌ زیست می‌آید!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سارا سلیمی؛ از دیرباز با بشریت بوده است؛ بر خلاف حضور عادی خود، نقش بسیار مهمی در جهان ایفا می‌کند، اما آنگونه که باید و شاید به چشم نیامده است. انسان به هنگام گرسنگی، زدودن سرما از تن و خانه‌اش سر تا پایش را به آتش کشیده، به هنگام خستگی روی آن آرمیده، کودکش را با آن سرگرم کرده، خندانده و حتی شاید به گریه انداخته است! برای نشان دادن هنرش تنش را تراشیده و پوستش را کنده است و نقش‌ها از دلش بیرون کشیده؛ چوب را می‌گویم! این شئ دوست داشتنی با ارزش که گویا وجودش برایمان عادی‌تر از هر چیز عادی است.

از ثروت‌های ایران می‌توان به منابع طبیعی ارزشمند آن اشاره کرد که طبیعتاً مراقبت و استفاده صحیح از آن بسیاری از مشکلات در حوزه‌های مختلف را حل خواهد کرد؛ یکی از این منابع، جنگل‌ها همان پوشش‌های سبزی هستند که جریان زندگی را از هر جایی واضح‌تر نشان می‌دهند، اما نگرانی آنجاست که این نعمت خدادادی در ایران، مدام در حال کاهش است و چه بسا مشکلات زیادی که در اثر از بین رفتن پوشش جنگلی اتفاق می‌افتد؛ چرخه‌هایی اعم از اقتصاد و گونه‌های جانوری و اقلیم و... را به هم می‌ریزد و مشکلات دیگری رخ می‌دهد که حتی به ذهن برخی اصلا خطور نمی‌کند.

در پی از بین رفتن پوشش جنگلی، با کمبود چوب مواجه می‌شویم؛ گونه‌های مختلف چوبی برای صنعت چوب و مبلمان کشور، صنایع سلولزی و نانو سلولزی بسیار مهم هستند و حالا به وضوح می‌توان کاهش این گونه‌ها را در کشور مشاهده کرد. برای جلوگیری از این کاهش تدبیری اندیشیده شده است؟ آیا چاره‌ای برای این معضل پیدا شده است؟

حال جنگل خوش است؟
هادی غلامیان استاد جوان و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو بیان کرد: مبلمان و سازه‌های چوبی در گذشته جزیی از کالا‌های لوکس محسوب می‌شدند، اما امروزه این کالا‌ها در همه خانه‌ها دیده می‌شود که این پدیده نیاز مبرم کشور به چوب و فرآورده‌های چوبی را نشان می‌دهد؛ نیاز ما به منابع چوبی زیاد شده است و در عین حال منابع چوبی زیادی هم نداریم؛ از طرفی طرح صیانت از جنگل‌ها مانع از بهره برداری از پوشش‌های جنگلی ایران می‌شود و نکته جالب توجه اینجا است که همچنان قاچاق چوب ادامه دارد.

غلامیان در ادامه با اشاره به اینکه سهم سرانه هر ایرانی از جنگل‌های کشور بسیار کم است و در نتیجه باید درست‌ترین مدیریت صورت گیرد، گفت: ما موافق طرح صیانت از جنگل‌ها هستیم، ولی گاهی اوقات قطع نکردن یک درخت خیلی بیشتر از قطع کردن آن به منابع طبیعی آسیب می‌زند؛ اگر درختی که بر زمین جنگل افتاده از آنجا خارج نشود باعث آتش‌سوزی و بعضی از مشکلات دیگر می‌شود.

استاد رشته مهندسی صنایع مبلمان و دکوراسیون دانشگاه تهران ادامه داد: این دانشگاه چند هکتار جنگل آموزشی و پژوهشی دارد و چندین سال است که بسیار خوب آن را صیانت و مدیریت کرده است؛ مطمئنا ما دلسوز آن جنگل هستیم، ولی حتی به خودمان هم اجازه نمی‌دهند یک درخت افتاده را از جنگل خارج کنیم! خیلی از دانشجویان ما روی این درختان و اقلیم آنجا کار می‌کنند و نیازمند نمونه برداری هستند، ولی متاسفانه این اجازه به آن‌ها داده نمی‌شود؛ باید راهکاری خوب ارائه شود. در واقع به جای اینکه صورت مسئله حل شود آن را پاک کرده اند، مثل اینکه نفت داریم، ولی بگویند حق استفاده از آن را ندارید. مشکل طرح صیانت از جنگل اینجاست که قاچاقچی می‌تواند به چوب دسترسی داشته باشد، اما ما دانشگاهیان که برای تحقیق به چوب نیاز داریم، نمی‌توانیم!

نخل را به صنعت بیاوریم
وی با بیان اینکه حوزه چوب و مبلمان کشور مشکل بزرگی در منابع اولیه دارد، افزود: ایران یکی از بزرگترین تولید کنندگان خرما در جهان است و طبیعتاً نخل بسیاری هم دارد و همچنین از تنه نخل خرما هیچ استفاده‌ای نمی‌شود. یکی از کاربرد‌هایی که می‌توانیم برای تنه نخل خرما تعریف کنیم، استفاده وسیع از آن در صنعت مبلمان، به عنوان ماده اولیه است.

غلامیان عنوان کرد: حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از اشتغال ایران در حوزه چوب و مبلمان است؛ این رقم نشان دهنده پتانسیل بالای این صنعت در اشتغال زایی و رفع نیاز داخل کشور است. متأسفانه برخی از شرکت‌ها از کشور‌های خارجی، سازه‌های چوبی و مبلمان را وارد می‌کند که جهت ساخت آن محصولات نه تکنولوژی پیشرفته‌ای لازم است و نه حتی به دستگاه‌های مدرن خاصی نیازمندیم و البته که خودمان توانایی تولید آن را داریم، ولی ماده اولیه آن در دسترس نیست؛ واردات چوب هم بیشتر از کشور‌های شمال دریای خزر اتفاق می‌افتد که آن هم در این وضعیت نابسامان اقتصادی خیلی به صرفه نیست.

استاد رشته مهندسی صنایع مبلمان دانشگاه تهران اشاره کرد: تحقیقی انجام داده‌ایم که طی آن می‌توانیم از بافت تنه نخل خرما و ضایعات آن، در صنعت مبلمان استفاده کنیم. در کشور مالزی این کار قبلا انجام شده است و از نخل خرما بیشتر در تخته خرده چوب و حتی مبلمان استفاده کرده اند، اما خرما و به تبع آن نخل‌های کشور مالزی با ایران تفاوت دارد، اما متاسفانه این کار در ایران، با توجه به جایگاهمان در کشت خرما، هنوز رخ نداده است.

مشکل نخل چیست؟
وی ادامه داد: برای استفاده از نخل خرما در حوزه چوب و مبلمان مشکلاتی وجود دارد که توانسته ایم با روش‌های علمی و تخصصی این مشکلات را حل کنیم. بافت تنه نخل خرما به سختی خشک شده، هم_کشیدگی و واکشیدگی سختی نیز دارد. طی تحقیقاتی به این نتیجه رسیده ایم که با خشک کردن آرام و ملایم و برنامه ریزی دقیقی می‌توانیم الوار‌های تنه نخل خرما را خوب خشک کرده و استفاده کنیم. همچنین، مشکل جدی، بافت‌های قندی است که در این تنه وجود دارد و بستر بسیار مناسبی برای حمله انواع قارچ‌ها و باکتری‌ها می‌باشد؛ این مسئله هم با روش‌های نوین مناسب حل می‌شود.

وی افزود: از مشکلات دیگر تنه نخل خرما می‌توان به تراکم پایین نخل اشاره کرد؛ برای برطرف کردن این مشکل از فرآیند‌های فشرده سازی و تیمار‌های بخار زنی استفاده کرده ایم و آن را متراکم ساخته و طبق برنامه خاصی توانسته ایم بافت نخل خرمای منسجمی را به دست آوریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: موفق شده ایم از این محصول به دست آمده دو سازه آزمایشگاهی خوب تهیه کنیم که استحکام خیلی خوبی دارد و حتی اتصالات رایج در حوزه چوب نظیر فاق و زبانه و دوبل چوبی و... را در آن‌ها به کار ببریم؛ این سازه‌ها که شامل میز و صندلی هستند استاندارد اولیه را پاس کرده، با دستگاه تست مبلمان دانشگاه تهران نیز آزمایش شده و خوشبختانه مورد تایید استاندارد‌های ملی هم قرار گرفته است. این تحقیقات برای اولین بار در صنعت چوب و مبلمان ایران انجام گرفته است.

غلامیان خاطر نشان کرد: در زمینه رنگ پذیری نخل خرما نیز تحقیقاتی انجام داده ایم، قابلیت رنگ پذیری و رنگ کاری آن بسیار خوب است. هم چنین قابلیت پرداخت، صیقل، ابزار خوری و حتی خراطی دارد. از پوشش‌های رایج و پوشش‌های نوینی که امروزه در این صنعت وجود دارد، می‌توان در آن استفاده کرد. می‌توانیم در همه سبک‌های مبلمان از این ماده اولیه مهندسی شده استفاده کنیم. سبک‌های کلاسیک، مدرن، پست مدرن مبلمان را نیز می‌توان روی آن اجرا نمود.

خودکفا شویم
استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: ایده‌آل ما، با توجه به مقاومت مکانیکی خیلی خوبی که بافت نخل خرما دارد، راه یافتن این محصول در بسیاری از مبلمان‌های داخل، دکوراسیون داخلی و سازه‌های چوبی کشور است. مقاومت مکانیکی این محصول قابل رقابت با برخی از گونه‌های چوبی می‌باشد.

غلامیان تصریح کرد: این ایده ۴ سال پیش مطرح شد و شروع کار در سال ۹۵ بود. سال ۹۶ تحقیقات خشک کردن و در ۹۷ قابلیت رنگ پذیری و... انجام شد. با توجه به کمبود چوب در کشور جهت تولید مبلمان و همچنین پتانسیل بالای بافت نخل خرمای مهندسی شده می‌توان از آن در صنعت مبلمان استفاده نمود، امیدواریم که این محصول بتواند جایگاه خوبی در صنعت چوب و مبلمان ایران پیدا کند.

وی در آخر عنوان کرد: انگیزه اصلی ما استفاده از ضایعات نخل خرما در ساخت سازه‌های مبلمان کشور و ظرفیت‌های ایران برای رفع مشکلات این صنعت بود تا در این حوزه به خودکفایی برسیم؛ اگر این اتفاق به سرانجام برسد مطمئنا اشتغال‌زایی بسیاری به خصوص در قسمت برداشت نخل صورت می‌گیرد و هم چنین احتمال دارد در آینده به قدری کاربرد آن را وسیع کنیم که به صادرات دست یابیم، ارزآوری صورت گیرد و بازار خاصی را بتوانیم برایش ایجاد کنیم.

لازم است تا فاصله دانشگاه و صنعت از بین برود؛ این مطمئنا یکی از رمز‌ها و راز‌های پیشرفت و رسیدن به خودکفایی است. فاصله‌ای که در کمال تعجب می‌بینی می‌کوشند برای کاهش آن، اما به نقطه سرانجام نمی‌رسند و ریشه این فاصله‌ها را از میدان دانشگاه و صنعت نمی‌زدایند. قطعا راهی وجود دارد.

اکنون که جوانان کشور عزم راسخ کرده اند برای خودکفایی، آنانکه دستشان می‌رسد و باید برسد نیز دغدغه این جوانان را جدی بگیرند و شعار «همه با هم برای خودکفایی» را لباس عمل بپوشانند؛ بی گمان این خودکفایی از اشتغال بیشتر جوانان تا بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی و بسیاری از مسائل دیگر را بهبود خواهد بخشید؛ فقط بازوی محرک و خلوص نیت می‌خواهد.