اختصاص ۳ درصد بودجه پژوهشی از تولید ناخالص ملی دو دهه است بر زمین مانده / ما توان استفاده درست از نخبگان را نداریم

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، یکی از اساتید دانشگاهی کشور که دستاوردهای پژوهشی و ایده‌های ارزشمندی را ارائه کرده و ضمن شرکت در دوره‌های مختلف اعطای جایزه مصطفی (ص) در جشنواره خوارزمی نیز حائز رتبه  دوم پژوهش‌های بنیادی شده، یدالله یمینی است که درباره  دستاوردها، ایده‌هایشان برای جوانان و مخترعان و همچنین نظرشان در مورد تحریم‌ها و شرایط پاندمی کرونا با این پژوهشگر برتر به گفتگو نشستیم.

 

یدالله یمینی سال ۱۳۴۷ در شهرستان شبستر به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را در این شهرستان گذراند. در سال ۱۳۶۵ در کنکور کارشناسی شرکت و در رشته شیمی محض دانشگاه بابلسر مازندران پذیرفته شد. در سال ۱۳۶۹ با رتبه اول این دوره را به پایان رساند و در همان سال در اولین المپیاد شیمی دانشجویی در مرحله مقدماتی رتبه اول را کسب کرد.

همان سال با کسب رتبه دوم کشوری در دوره کارشناسی ارشد رشته شیمی تجزیه دانشگاه تربیت مدرس پذیرفته شد. در سال ۷۲ با رتبه اول این دوره را به پایان رساند. در همان سال با کسب رتبه اول در دوره دکتری شیمی تجزیه با گرایش جداسازی دانشگاه تربیت مدرس پذیرفته و در سال ۷۶ با انتشار ۱۴ مقاله پژوهشی فارغ‌التحصیل شد. همان سال با درجه استادیاری در دانشگاه شهید بهشتی مشغول به کار شد. پس از یک ترم بنا به درخواست رئیس محترم بخش شیمی وقت، حسین غریبی از دانشگاه شهید بهشتی به تربیت مدرس منتقل شد. در سال ۱۳۸۱ به درجه دانشیاری و در سال ۱۳۸۵ به درجه استادی ارتقاء پیدا کرد. وی تاکنون راهنمایی ۶۳ دانشجوی کارشناسی ارشد و ۳۱ دانشجوی دکتری را عهده دار بود.

یمینی مجموعا ۴۰۲ مقاله در مجلات ISI و پنج فصل کتاب برای انتشارات الزیور به رشته تحریر درآورده دو کتاب را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده است. وی با اچ ایندکس ۷۰ در گوگل اسکولار و ۶۲ در اسکوپوس بالاترین اچ ایندکس را بین اساتید دانشگاه تربیت مدرس به خود اختصاص داده است.

 

یمینی همچنین در ۲۴‌امین جشنواره خوارزمی در سال ۸۹ رتبه دوم طرح‌های علوم پایه را از آن خود کرد و دو دوره به عنوان استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۳ انتخاب شد و در سال ۲۰۱۳ عنوان دانشمند برجسته شیمی تجزیه را از سوی انجمن شیمی ایران از آن خود کرد. در سال ۲۰۱۴ نیز به عنوان پژوهشگر برتر از سوی وزارت علوم انتخاب شد و از آن سال تاکنون در مجله بین‌المللی Analytical and Bioanalytical Chemistry Research متعلق به انجمن شیمی ایران و مجله Microchemica Acta متعلق به انتشارات اشپرینگر آلمان به عنوان عضو هیات تحریره فعالیت دارد. در حال حاضر این پژوهشگر برتر، داور بیش از ۹۰ مقاله ISI است.

 

 

چه شد که در جشنواره خوارزمی رتبه دوم پژوهش‌های بنیادی را کسب کردید؟
عمده کار‌های ما در زمینه آماده‌سازی نمونه هاست و تلاش می‌کنیم که استفاده از حلال‌ها را به حداقل برسانیم یا کلا آن را حذف کنیم. در همین راستا برای اولین بار نظریه استفاده از قطره معلق در استخراج را مطرح کردیم و همین نظریه باعث شد که دو مقاله ما از سوی سایت separationsnow.com به عنوان پژوهش منتخب هفته در سطح جهان انتخاب شود.

در زمینه استخراج از طریق الکتروغشایی نیز چندین زمینه جدید را پایه‌گذاری کردیم؛ از جمله روش الکتروغشایی ضربه‌ای که مورد توجه دانشمندان جهان قرار گرفت و در حال حاضر گروه تحقیقاتی ما جزو چهار گروه پژوهشی برتر دنیا در این زمینه به شمار می‌رود. طرح مورد نظر که موفق به کسب جایزه خوارزمی شد، در زمینه استفاده از هالو فیبر‌ها در ریزاستخراج بود و با گرنتی که از طرف خوارزمی در اختیار ما قرار گرفت، برای اولین بار در دنیا دستگاه تمام اتوماتیک استخراج را به تولید انبوه رساندیم.

در حال حاضر هم در آزمایشگاه روی تراشه بررسی می‌کنیم که جزو تحقیقات پیشرو در جهان به شمار می‌آید و گروه تحقیقاتی ما جزو چند گروه تحقیقاتی برتر بزرگ دنیا محسوب می‌شود و کار‌های متنوعی را در این زمینه انجام داده که یکی از آن‌ها در مجله Analytical Chemistry، نشریه انجمن شیمیدانان آمریکا و مجله اول شیمی تجزیه، به چاپ رسیده است.

 

همچنین در زمینه تهیه پوشش‌های جدید برای ریزاستخراج با فاز جامد هم تحقیق می‌کنیم که از جمله آن‌هاسنتز MCN‌ها بود که با استفاده از روش الکتروفورتیکی در سطح سیم استیل قرار می‌گیرد و برای استخراج ترکیبات مختلف استفاده می‌شود. نتایج این پژوهش نیز در مجله Chemical Communication چاپ شده است.

 

جایزه خوارزمی برایتان انگیزه بخش بوده است؟
جایزه خوارزمی جایزه نوبل ایران به شمار می‌رود. از نظر معنوی برای ما خیلی انگیزه‌بخش است. خیلی خوب است که کار‌های پژوهشی دیده بشود و مورد توجه قرار گیرد. به هر حال، هدف نهایی ما از پژوهش تولید انبوه است و اگر این جایزه نبود، طرح ما خیلی پیش نمی‌رفت. تنها بحث‌مان این است که چرا مبالغ این جایزه خیلی ناچیز است. در واقع کل جوایز این رویداد حدود ۴۰ میلیون تومان است که اگر بخواهیم آن را به دلار تبدیل کنیم، مبلغ بسیار اندکی می‌شود. البته همین رقم هم برای ما تا حدودی راهگشا بود.

 

توصیه‌تان به دانشجو‌های ایرانی چیست؟
همیشه توصیه‌ام این است که با حسابگری و به خاطر آینده شغلی و رسیدن به پول زیاد رشته‌ها را انتخاب نکنند. باید با عشق و علاقه وارد موضوع تحصیلی خود شوند. اگر فردی از تحصیل در یک رشته و یادگیری مطالب آن لذت ببرد مطمئنا منشا تحول در آن رشته خواهد بود. اگر دانشجو عاشق کارش باشد و زیر و بم کار را یاد بگیرد با توانایی کامل جلو می‌رود و همین امر در نهایت برای او شغل مناسب و ثروت زیادی را همراه خواهد داشت.

دانشجویان باید بدانند که با مدرک یا چاپ مقاله نمی‌توانند به جایی برسند؛ یعنی نه به علم می‌رسند و نه به ثروت. باید با عشق جلو بروند. من هیچ گاه یادم نمی‌آید که برای نفر اول شدن تلاش کرده باشم. برای دل خودم درس خواندم و تحقیق کردم و خدا را شاکرم که با لطف او توانستم به برخی از اهداف زندگیم برسم.

پروفسور عمریاغی (متولد کشور اردن و یکی از اساتید بزرگ دانشگاه UCLA آمریکا) برنده نخستین جایزه مصطفی است. هنگامی که از وی پرسیدم آیا از اول به خاطر کاربرد سراغ پژوهش در زمینه چارچوب‌های آلی-فلز رفته، در پاسخ گفت: من هیچ کاربردی برای کارهایم در نظر نمی‌گیرم. من فقط برای دل خودم و برای یافتن پاسخ سوالات بیشمار ذهنی‌ام سراغ پژوهش می‌روم. خوشبختانه به همراه به بار نشستن پژوهش صد‌ها کاربرد برای ترکیبات سنتزی‌ام پیدا شد که کوچک‌ترین آن‌ها ساخت باک ذخیره گاز‌های طبیعی تحت فشار‌های کم بود که امکان انفجار باک‌های تحت فشار را ازبین می‌برد.

نظر شما در مورد تحریم ایران در حوزه دارویی و پزشکی به ویژه در این روز‌ها که کرونا در جهان شیوع پیدا کرده چیست؟ به نظرتان این تحریم‌ها چه تاثیراتی روی دانشجو‌ها و پژوهشگران ایرانی می‌گذارد؟
این تحریم‌ها هم تاثیرات مثبت دارند و هم منفی. پیامد‌های مثبت این است که ما را متکی به خودمان به بار می‌آورد. ما در بیشتر پژوهش‌ها مجبوریم که قطعات را خودمان بسازیم و بعد آن‌ها را مونتاژ می‌کنیم و انواع دستگاه‌ها را در اشل‌های کوچک و بزرگ می‌سازیم. قطعات دستگاه‌های با تکنولوژی بالا را که در سال‌های گذشته وارد کشور شده می‌سازیم. به طور مثال، در گروه تحقیقاتی ما قطعات دستگاه استخراج با سیال‌های فوق بحرانی، سیستم‌های فیلتراسیون از جنس استیل، پرس در شیشه‌های پنی سیلین، هلدر‌های میکرواستخراج با فاز جامد، شیر‌های تزریق شش زمان دو موقعیت، راکتور‌های هیدروترمال و ... با کیفیتی معادل با نمونه‌های آلمانی و آمریکایی، ولی با قیمت یک دهم نمونه‌های خارجی را به صورت انبوه تولید می‌کنیم. در واقع با وجود این تحریم‌ها، ما تلاش کرده‌ایم که قطعات و لوازم مورد نیاز آزمایشگاه و دستگاه‌هارا خودمان بسازیم و با این کار دانشجویان به خودباوری رسیده‌اند.

به طور کلی می‌توانم بگویم که محققان کشورمان در شرایط تحریم، موفق به ساخت دستگاه‌های با تکنولوژی بالا نظیر کروماتوگرافی گازی دوبعدی، بررسی خواص مغناطیسی اجسام، اسپکترومتری جرمی، سانتریفیوژ‌های دور بالا (۸۰ هزار دور در دقیقه)، سیستم‌های تحت فشار (دستگاه‌های سیالات فوق بحرانی)، اسپکترومتری تحرک یونی، انواع دستگاه‌های الکتروشیمیایی، کروماتوگرافی مایع با کارآیی بالا، کروماتوگرافی گازی، الکتروفورز با ستون‌های مویین، الکتروریسی، انواع پمپ‌های سرنگی و پرستالتیک، انواع منابع تغذیه، حمام‌های التراسونیک، دستگا‌های استخراج با امواج میکرو و ده‌ها دستگاه دیگر در زمینه شیمی شده اند.

 

ابعاد منفی این تحریم هم بدین شکل است که واردات دستگاه‌های پیشرفته بسیار دشوار شده است. به عنوان مثال برای تهیه دستگاه‌هایی نظیر LC-MASS یا ICP-MS باید تحریم‌ها را دور بزنیم. این موضوع از طرفی قیمت تمام شده را به شدت افزایش می‌دهد و نیز کیفیت خدمات پس از فروش را کاملا کاهش می‌دهد. مهمتر از همه، با وجود این تحریم‌ها امکان صادرات محصولات دانش بنیان با مشکل مواجه می‌شود. این مسئله مانع از رشد سریع این شرکت‌ها خواهد شد. مطمئنا در صورتی که بتوانیم محصولات دانش بنیان را راحتتر به کشور‌های مختلف دنیا دیگر صادر کنیم اثرات پیشرفت‌های علمی را در سفره‌های مردم ایران خواهیم دید.

پیشنهاد شما برای بهبود شرایط فعلی جهان در زمان شیوع کرونا چیست؟
برای بهبود شرایط فعلی باید کل دنیا با هم همدل شوند. برای مبارزه با این ویروس، فقط بحث انسانیت را در نظر بگیریم. درواقع، باید مبنای کار این باشد که دنیا در حال حاضر یک دهکده جهانی و یکپارچه است و کوچکترین مشکل در جایی از این دهکده کل جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد (بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند چو عضوی بدرد آورد روزگار دگر عضو‌ها را نماند قرار).

شرایط قرنطینه به دلیل شیوع کرونا چه مزیت‌هایی برای شما داشته؟ آیا توانسته‌اید به کار‌هایی که قبلا نتوانسته بودید برسید؟
این شرایط برای من خیلی خوب بود. از اوائل اسفند تا ۱۵ فروردین فرصتی پیش آمد تا بتوانم بیشتر در کنار خانواده‌ام باشم. فشردگی کار‌های عملی، نوشتن مقالات و فصول کتاب و مرور آن‌ها موجب شده بود که هم از کار‌های علمی عقب بیفتم و هم از خانواده دور شوم، ولی پاندمی کرونا موجب شد که این عقب‌افتادگی‌ها را نیز به نوعی جبران کنم.

آرزویتان در مورد خودتان و جهان چیست؟
آرزویم این است که کشورم را در اوج ببینم. نظیر جوانان ایرانی را هیچ جایی ندیده ام. در سمینار‌های مختلف زمانی که از ما می‌پرسند در آزمایشگاه‌هایتان چه امکاناتی دارید، می‌گوییم که امکانات زیادی نداریم، ولی دانش‌پژوهان ما عاشق کارشان هستند و اگر میدان به دست‌شان داده شود، می‌توانند به قله آرزوهایشان برسند. دوست دارم حرف امام (ره) محقق شود که می‌گفت روزی باید برسد که مردم کشور‌های دیگر برای تحصیل به ایران بیایند. خوشبختانه در منطقه این اتفاق افتاده، ولی دوست دارم به جایی برسیم که حتی جوانان کشور‌های غربی نیز برای تحصیل دانشگاه‌های ایران به رقابت بپردازند.

 

با این حال از مسئولان می‌خواهم که به جوانان بیشتر اعتماد کنند، به دانشگاه‌ها و پژوهشگران بیشتر بها دهند. بهترین کارخانه‌هایمان دانشگاه‌هایمان هستند که بهترین محصولات را که دانشجویان پر انرژی هستند تولید می‌کنند. خریداران این محصولات بهترین دانشگاه‌های دنیا هستند. امروزه باید به دانشگاه‌ها نگاه ویژه داشت. متاسفانه سیستم حکومتی ما توان استفاده از جمعیت جوان و نخبه‌ها را ندارد. امروز فارغ التحصیلان دانشگاه‌های ما سربار جامعه به حساب می‌آیند. همین موضوع مهاجرت نخبگان را به دنبال دارد. بر اساس برنامه‌های بلند مدت بودجه پژوهشی باید ۳ درصد کل درآمد ناخالص ملی باشد. ولی هنوز این بودجه در حد دهم درصد است.

 

به نظر می‌رسد هنوز دولتمردان ما به این باور نرسیده اند که باید به جوانان فرصت بیشتری بدهند. ما استارتاپ‌هایی مثل علی‌بابا و دیجی‌کالا، تبسی، ویز و ... داریم که حاصل تفکر جوانان این مرز و بوم است. این استارتاپ‌هابسیار پیشرفت کرده‌اند و در سطح جهانی مطرح هستند. در زمینه IT، جوانان نخبه‌ای داریم که محصولات بسیار پیشرفته‌ای را تولید می‌کنند. برای جهانی شدن باید اولا بتوانیم محصولات دانش بنیان خود را صادر کنیم و فقط متکی به خریدار‌های داخلی نباشیم، ثانیا به جوانان‌مان اعتماد کنیم و کار‌های بزرگ را به آن‌ها بسپاریم.

 

اگر می‌توانستید دنیا را تغییر دهید، چه کار می‌کردید؟
من مرز‌ها را برمی‌داشتم. چون علت خیلی از مشکلات ما مرز‌ها هستند. کل جامعه را به سمت علم سوق می‌دادم. اگر بشر از جهل و خرافات دست بردارد و به علم سوق پیدا کند، دیگر جنگ و درگیری وجود نخواهد داشت. کل مسیر علم به سمت خداوند است و همه حرکت‌هایعلمی به سمت معنویت سوق پیدا می‌کند. جامعه ایده‌آل از نظر من جامعه‌ای است که در آن همه زندگی خوبی داشته باشند و فقر و جهل برچیده شود و یک جامعه جهانی دانش محور داشته باشیم.

حرف آخر..
به مسئولان کشور توصیه می‌کنم که اول به دانش و دانشگاه اهمیت دهند. ثانیا وعده‌های دو دهه گذشته مسئولان برای تحقق بودجه ۳ درصد پژوهش از تولید ناخالص ملی محقق شود ثالثا به شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت آپ‌هااهمیت بیشتری داده شود.

با محقق شدن این سه مورد ما می‌توانیم مسیر صد ساله را در عرض چند سال طی کنیم. اگر کشورمان به دانش دست پیدا کند، هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند خواسته‌های نامشروع خود را بر ما تحمیل کند (العلم سلطان = علم اقتدار است).