فصل‌ها را در مریخ تجربه کنید / از بزرگترین کوه آتشفشانی منطومه شمسی تا قمر‌های سیب‌زمینی شکل

به گزارش خبرنگار فناوری خبرگزاری دانشجو، مارس، مریخ یا بهرام چهارمین سیاره از خورشید است. این سیاره به به خاطر رنگ قرمز شبیه به خون و نماد خدای جنگ در روم باستان، مارس نامیده می‌شود.هیچ سیاره فرازمینی به اندازه مریخ مورد بررسی قرار نگرفته است. مشاهدات ثبت شده از مریخ به مصر باستان، وقتی که حرکت سیارات در آسمان رسم می‌شد، برمی‌گردد. امروزه یک ناوگان علمی از فضاپیما‌های رباتیک مریخ را از همه زوایا بررسی می‌کنند.

هم اکنون، سه کاوشگر ناسا که عبارتند از مدارگرد شناسایی مریخ، ادیسه مریخ و MAVEN، دو کاوشگر آژانس فضایی اورپا به نام «ExoMars Trace Gas Orbiter» و «Mars Express» و یک کاوشگر هندی به نام «Mars Orbiter Mission» در مدار مریخ قرار دارند.

دو کاوشگر رباتیک نیز در سطح مریخ مشغول به کار هستند. مریخ نورد «Curiosity» ناسا در حال کشف کوه شارپ و دهانه گیل است. کاوشگر «Insight» ناسا که یک کاوشگر ایستاست، درون مریخ را از یک نقطه در زمینی هموار و صاف به نام «Elysium Planitia» کاوش می‌کند. ناسا و آژانس فضایی اروپا قصد دارند در سال ۲۰۲۰ مریخ نورد‌های جدیدی را به مریخ بفرستند.

اندازه و فاصله
مریخی با شعاع ۳۳۹۰ کیلومتر تقریبا نصف زمین و میانگین فاصله این سیاره تا خورشید ۲۲۸ میلیون کیلومتر است.

مدار و چرخش
چرخش مریخ به دور خودش هر ۲۴.۶ ساعت یکبار رخ می‌دهد. روز‌های مریخی «روز خورشیدی» یا «سول» نامیده می‌شوند. هر سال در مریخ ۶۶۹.۶ روز خورشیدی یا ۶۸۷ روز زمینی طول می‌کشد. محور مریخ با زاویه ۲۵ درجه نسبت به صفحه چرخش خورشیدی قرار دارد و این موضوع یکی دیگر از شباهت‌های این سیاره به زمین است. این سیاره نیز مانند زمین دارای فصول جداگانه، اما طولانی‌تر است، زیرا مریخ در فاصله دورتری نسبت به خورشید قرار گرفته است و در مدار تخم‌مرغی شکل به دور خورشید می‌چرخد.

بهار در نیمکره شمالی و پاییز در نیمکره جنوبی ۱۹۴روز خورشیدی طول می‌کشد. پاییز در نیمکره شمالی و بهار در نیمکره جنوبی نیز ۱۴۲روز خورشیدی مدت دارد. زمستان شمالی، تابستان جنوبی ۱۵۴روز خورشیدی و زمستان جنوبی، تابستان شمالی ۱۷۸روز خورشیدی طول می‌کشد.

شکل‌گیری و ساختار
هنگامی که منظومه شمسی در حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش به شکل فعلی خود رسید و هنگامی که گرانش گاز و گردوغبار را به یکدیگر می‌چرخاند، مریخ تشکیل شد و سیاره چهارم از خورشید را شکل داد. مریخ دارای هسته چگال با شعاع ۱۵۰۰ تا ۲۱۰۰ کیلومتر در مرکز خود بوده که از آهن، نیکل و گوگرد تشکیل شده است. اطراف این هسته گوشته سنگی با ضخامت ۱۲۴۰ تا ۱۸۸۰ کیلومتر وجود دارد و بالای آن پوسته تشکیل شده از آهن، منیزیوم، آلومینیوم، کلسیم و پتاسیم با ضخامت بین ۱۰ تا ۵۰ کیلومتر قرار گرفته است.

سطح
در سطح مریخ رنگ‌های مختلف قهوه‌ای، طلایی و زرد را می‌بینیم. علت قرمز دیده شدن این سیاره وجود اکسیدآهن در سنگ‌ها، رگولیت (خاک مریخ) و گردوغبار مریخ است. انتقال این گردوغبار به جو باعث می‌شود که مریخ از زمین قرمز به نظر برسد.

آتشفشان‌ها، دهانه‌ها، حرکت پوسته‌ها و شرایط جوی مانند طوفان‌های گردوغبار طی سالیان طولانی چشم‌انداز مریخ را تغییر داده و برخی از جالب‌ترین ویژگی‌های توپوگرافی منظومه شمسی را ایجاد کرده است.

مریخ بزرگ‌ترین آتشفشان منظومه شمسی یعنی کوه المپوس را در سطح خود دارد که سه برابر کوه اورست روی زمین است. به نظر می‌رسد مریخ گذشته‌ پرآبی داشته و برخی از ویژگی‌ها حاکی از آن است که مریخ حدود ۳.۵ میلیارد سال پیش سیل عظیمی را تجربه کرده است.

امروزه در مریخ آب وجود دارد، اما جو مریخ بسیار نازک است و آب مایع نمی‌تواند برای مدت طولانی در سطح وجود داشته باشد. امروزه، آب در مریخ بصورت یخ زیر سطوح قطبی و در آب شور وجود داشته و بصورت فصلی در برخی از دامنه‌ تپه‌ها و دیواره‌های دهانه‌ها جریان دارد.

اتمسفر و مگنتوسفر
جو مریخ بیشتر از گاز‌های کربن‌دی‌اکسید، نیتروژن و آرگون تشکیل شده است. این جو بعلت ضخامت کم محافظت چندانی در برابر برخورد اجرامی مانند شهاب‌سنگ‌ها، سیارک‌ها و ستاره‌های دنباله‌دار ندارد. دمای مریخ می‌تواند تا ۲۰ درجه سیلسیوس و منفی ۱۵۳ درجه سیلسیوس برسد؛ زیرا گرمای خورشید می‌تواند به راحتی از سطح مریخ خارج شود. اگر هنگام ظهر روی سطح مریخ در خط استوا بایستید، در پا‌های خود دمایی همانند دمای بهاری و حدود ۲۴ درجه سیلسیوس و در سر خود دمای زمستان و حدود صفر درجه سیلسیوس را تجربه خواهید کرد!

مریخ هیچ میدان مغناطیسی سراسری ندارد، اما مناطقی از قشر مریخ در نیمکره جنوبی بسیار مغناطیسی شده که نشان دهنده آثار یک میدان مغناطیسی از ۴ میلیارد سال پیش است.

حلقه و قمر
مریخ حلقه ندارد. با این حال، طی ۵۰ سال میلیون سال وقتی «فوبوس» به مریخ برخورد کند یا از هم بپاشد، می‌تواند یک حلقه گردو‌غبار در اطراف سیاره سرخ ایجاد کند. مریخ دو قمر کوچک به نام‌های «فوبوس» و «دیموس» به شکل سیب‌زمینی دارد، زیرا گرانش در آن‌ها آنقدر قوی نیست که شکلشان را کروی نگه دارد. نام این قمر‌ها از اسب‌هایی گرفته شده که ارابه خدای جنگ یونان، آرِس، را می‌کشیدند.

فوبوس نزدیک‌ترین قمر به سیاره خود در منظومه شمسی به شمار می‌آید و به آرامی به سمت مریخ در حال حرکت است. دیموس از فوبوس بزرگ‌تر بوده و دو و نیم برابر فوبوس از مریخ دورتر است. این قمر از خاک سست پوشیده شده که باعث می‌شود نرمتر از فوبوس به نظر برسد.

قابلیت سکونت
دانشمندان حال حاضر انتظار ندارند که موجودات زنده‌ای را روی مریخ پیدا کنند. آن‌ها به دنبال نشانه‌هایی از زندگی هستند که مدت‌ها پیش، زمانی که مریخ گرم‌تر و پوشیده از آب بوده، وجود داشته است.

این سیاره را از نزدیک ببینید
سایت ناسا به نشانی solarsystem.nasa.gov برای علاقه‌مندان به نجوم سیستم سه‌بعدی را طراحی کرده که از طریق آن می‌توانید مریخ را بصورت سه‌بعدی با تمام کاوشگرها و قمرهایش مشاهده کنید.