نظام اجتماعی و باتلاق کرونا
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، الهام محمدی؛ یک‌سال از ورود ویروس کرونا به ایران گذشت. در ظاهر این بیماری مانند هر بیماری دیگر مستلزم هزینه‌هایی برای فرد، خانوار و جامعه بود؛ هزینه‌هایی که در نگاه اول نباید کل ساختار‌های حیات اجتماعی کشور را درگیر می‌کرد. اما اینطور نبود و این ویروس فقط تولید یک بیماری نمی‌کرد بلکه آمده بود تا تمام ساختار‌های زندگی بشر را متاثر کند. از ساختار سیاسی، اقتصادی، امنیتی، بهداشتی و درمانی، حمل‌ونقل و ترافیک، نظام تولید و توزیع بازار، فراغت و گردشگری، سبک زندگی و روابط مردم، فضای علمی آموزشی عمومی و دانشگاهی و ازدواج تا روابط عاطفی را متاثر کرد.
انسان‌ها را از حرکت به‌سوی سرزمین‌های دیگر محروم کرد و «فرصت دست دادن» را از آدمیان گرفت. رفت‌وآمد‌های خانوادگی را لاغر و فضای مجازی را فربه کرد. دید و بازدید‌ها ملغی و تلفن‌ها متصل شد و آرام‌آرام تلفن‌ها هم زنگ نخورد، چون تلفن‌ها معمولاً بعد از دیدار‌ها توسعه پیدا‌می‌کنند.
فاصله‌ها زیاد شد و فصل جدیدی از نوع روابط جسمی آدم‌ها شکل گرفت. احیاناً پاره‌ای از مردم دست دادن را برای همیشه فراموش می‌کنند و بسیاری از مردم برای خریدن مایحتاج زندگی دیگر کفش و کلاه نمی‌کنند بلکه در صفحه‌ای از موبایلشان خرید را انجام داده و هیچ‌گاه فروشنده و آورنده را نخواهند‌دید.
اگر بخواهیم روزگار بعد از کرونا را در ساختار‌های مختلف بخوانیم احتمالا به شرح زیر خواهد بود: در سطح فردی، بسیاری از عادات پیشین را ترک خواهیم کرد و احتمالا عادات جدید را جایگرین می‌کنیم. زخم و استرس این دوران را برای همیشه با خود خواهیم‌داشت و احیاناً بابت از دست دادن افراد، غمناک خواهیم ماند.
دوران تنهایی آزارمان داده است و از دوستدارانمان دور بوده‌ایم. این مسئله اثرات افسردگی گسترده‌ای با خود خواهد داشت و این اثر بر سالمندان دوچندان است. کودکان و نوزادان ما گستردگی روابط را تجربه نخواهند کرد و در سالیان بعد گستراندن روابطشان بسیار سخت خواهد بود. کودکان دانش‌آموز دوره ابتدایی به‌ویژه کلاس‌های اول و دوم، تجربه تنظیم روابط خود را در کلاس و مدرسه نخواهند داشت و احتمالاً خودمحور بودن را با خود همراه خواهند‌آورد. مادران روزگار سختی را تجربه می‌کنند و کارشان مضاعف شده و مهارت نداشتن در آموزش تکمیلی دانش‌آموزان عوارض متعددی برای آنها، دانش‌آموز و دانش ایجاد می‌کند. در این ایام محدودیت‌های فردی بیشتر از هر زمانی خود را به رخ خواهد کشید و قطعاً عوارض آن در ۱۰ سال آینده جامعه را دچار چالش خواهد کرد.
در سطح خانواده، تأخیر در ازدواج، تأخیر در فرزندآوری، تأخیر در آغاز مرحله بعدی زندگی است. این تأخیر در سالیان آینده خود را در روند نمودار‌ها نشان خواهد‌داد. پاره‌ای از خانوار‌ها دچار اخلال در درآمد شده‌اند و بخش عمده‌ای از این خانوار‌ها در آینده نزدیک توان ترمیم زیان‌های تعطیلی منابع درآمدشان را نخواهند داشت و ممکن است عوارض بسیار بدی برایشان داشته‌باشد. تعاملات خانوار‌ها تعطیل و یا مخدوش شد و این مهم باعث می‌شود بخش عمده‌ای از آموزش‌های تعاملی غیرآکادمیک تعطیل شود و وقفه‌ای در فرایند جامعه‌پذیری افراد و خانواده رخ دهد. خانوار‌ها دچار افزایش هزینه‌هایی بابت تامین اقلام بهداشتی شدند در همان زمانی که بخش عمده‌ای از هزینه‌هایشان کاسته شد، اما اخلال در درآمد همراه با تورم‌های افسارگسیخته خانوار را به چالش کشیده‌است.
تهیه ابزار آموزشی برای دانش‌آموزان برای بسیاری از خانوار‌ها سخت بود و بخش عمده‌ای از خانوار‌های ایرانی هنوز موفق به تهیه این سخت‌افزار‌ها نشده‌اند و دانش‌آموزان و والدین روزگار سختی را می‌گذرانند و سرخوردگی ناشی از این ناتوانی که خود را به رخ خانواده کشیده، سال‌ها خواهد ماند. خانواده بعد از کرونا مانند بلور شکسته‌ای شده است که اگر هم ترمیم شود سال‌ها طول خواهد کشید که اثر شکستگی‌ها به چشم نیاید. ارتباطات شکسته، درآمد شکسته، عواطف شکسته، مهارت شکسته، باروری و زاد‌و‌ولد شکسته و تعامل شکسته به راحتی قابلیت ترمیم ندارد و قاعدتا بعد از کرونا یا حتی در همین روز‌ها آموزش و مددکاری اجتماعی فراگیری لازم است تا خانواده خود را پیدا کند.
جامعه جهانی در بهت این اتفاق عجیب فروماند. اگر نشود گفت کسانی مانند ترامپ را کرونا زمین‌گیر کرد می‌توان گفت که محک توانمندی ویژه‌ای برای حاکمان دنیا شد. نظام اجتماعی در باتلاق کرونا فرو‌رفت. اقتصاد جهان به‌ویژه اقتصاد گردشگری فرونشست. جامعه در ترس مرگ و زندگی، توان خود را از دست داد.
همه جا خبر مرگ بود و هرکس پیک مریضی و مرگ بود. نظام کار و شغل تعطیل شد. فقر چهره خود را نشان داد و نظام تامین‌اجتماعی کشور ثروتمندی مانند ایران از تامین هزینه زندگی شهروندانش برای حتی یک‌ماه ناتوان بود. بی‌اعتمادی به سیاسیون عیان شد و بی‌تصمیمی برای شیوه مدیریت کرونا هزینه‌های فراوان انسانی برجای گذاشت. جامعه دچار کرختی سختی شد و ناکارآمدی سیستم‌های اجتماعی مدرن خود را نشان داد. قاعدتاً بعد از کرونا معلوم خواهد شد که چه حجمی از کار و شغل‌ها از دست رفته و چگونه برخواهند گشت؟ بعد از کرونا مشخص می‌شود که این سرد و سلبی نظام اجتماعی چگونه می‌تواند خود را بازیابی کند.
آنچه معلوم است نظام فردی، خانوادگی و اجتماعی بعد از کرونا در پی ترمیم خود خواهند بود. افراط و تفریط‌های فراوان به چشم خواهد آمد. جامعه، خانواده و فرد سلامت خود را باز خواهد‌یافت. سبک زندگی با تغییرات اندکی خود را بر همه ما مسلط خواهد‌کرد. عواطف انسانی جاری خواهند شد، اما رفتار افراد با تغییر اندکی بعد از یک‌سال مسیر خود را پیدا می‌کند، خانواده هوشیارتر از آسیب‌دیدن خود در آینده پیشگیری خواهد کرد و به‌طور متوسط بعد از ۳ سال الگوی جدیدی را خواهد پذیرفت و خود را ترمیم خواهد‌کرد. جامعه به زحمت عیوب خود را بازسازی می‌کند و سعی خواهد کرد زخم‌ها را ترمیم و اعتماد نظام اجتماعی را بازیابی کند. هر سه ساحت خوب می‌شوند، ولی شبیه سال‌های سالم نخواهند‌شد.
الهام محمدی - کارشناسی مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.