حضرت علی اکبر(ع) اولین فرزند امام حسین(ع) جوانی بود که در واقعه عاشورا در سنی حدود 25 یا 27 سالگی با رشادت و شجاعت در برابر لشکر دشمنان اسلام ایستادگی کرد و در نهایت ایمان و یقین به شهادت رسید. حضرت لیلا سلام الله علیها، مادر حضرت علی اکبر علیه السلام، از طرف پدری از قبیله ثقفی بوده که با مختار ثقفی نسبت خویشاوندی دارد و از طرف مادری نوه ابوسفیان و خواهرزاده معاویه ملعون به حساب می‌آید. اما بصیرت و ایمان پدر و مادر حضرت لیلا موجب شد ایشان یکی از زنان مؤمنه و پاکدامن در دوران خود باشد به قدری که لیاقت همسری امام حسین علیه السلام و مادری حضرت علی اکبر سلام الله علیه را داشته باشد.
در گفت‌وگویی با دکتر فاطمه سالاری، استاد دانشگاه و کارشناس دینی انجام داده به بررسی بخش‌هایی از زندگی و نسب حضرت علی اکبر علیه السلام پرداخته است. آن طور که این محقق اسلامی توضیح می‌دهد، تاریخ و ماجرای تولد حضرت علی اکبر علیه السلام یکی از مسائلی است که چندین بار در تاریخ به آن اشاره شده است. البته وقتی منابعی مانند تاریخ طبری یا کتاب نفس المهموم نوشته شیخ عباس قمی را بررسی می‌کنیم، به وقایع و ماجراهای زیادی از زندگی امام حسین علیه السلام دست پیدا می‌کنیم. ولی در مورد تاریخ تولد اولین فرزند آن حضرت یعنی حضرت علی اکبر علیه السلام اطلاع دقیقی در این نوع کتاب‌ها وجود ندارد. البته افرادی دیگری که تاریخ را ثبت و ضبط کرده‌اند، در بعضی موارد به این رویداد اشاره کرده‌اند. به عنوان مثال ابن ادریس در کتاب سرائر اشاره کرده که علی اکبر علیه السلام در سال‌های پایانی خلافت خلیفه سوم به دنیا آمده‌اند. در عین حال عبدالرزاق مقرم هم این نظر را تأیید کرده و نوشته که آن حضرت در سال 33 هجری قمری به دنیا آمده‌اند که وقتی این دو نظر را مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که مانند هم هستیم. چراکه سال 33 هجری قمری جزو سال‌های پایانی حکومت خلیفه سوم بوده است. همچنین مادر حضرت علی اکبر علیه السلام یعنی حضرت لیلی سلام الله علیها که به ایشان لیلا هم گفته می‌شود و در برخی منابع نام ایشان را آمنه هم ثبت کرده‌اند، دختر شخصیتی از قبیله ثقیف به نام ابی مره بن عروه بن مسعود ثقفی بود. اما مادر ایشان از قبیله بنی‌امیه بوده و دختر ابوسفیان و خواهر معاویه محسوب می‌شود. به این ترتیب نسب حضرت لیلا سلام الله علیها و مختار ثقفی در مسعود ثقفی به هم می‌رسد، یعنی این بانوی گرامی از قبیله مختار به حساب می‌آید که بعدها به خونخواهی امام حسین علیه السلام برخواست. پدر حضرت لیلا و مختار با یکدیگر پسرعمو بودند.
بررسی صحت و سقم تاریخ ولادت حضرت علی اکبر علیه السلام
در تقویم تأکید شده است که حضرت علی اکبر علیه السلام در تاریخ یازدهم شعبان متولد شده اند. آیا در این مورد مدرک و سند قطعی وجود دارد؟
تاریخ و ماجرای تولد حضرت علی اکبر علیه السلام یکی از مسائلی است که چندین بار در تاریخ به آن اشاره شده است. البته وقتی منابعی مانند تاریخ طبری یا کتاب نفس المهموم نوشته شیخ عباس قمی را بررسی می‌کنیم، به وقایع و ماجراهای زیادی از زندگی امام حسین علیه السلام دست پیدا می‌کنیم ولی در مورد تاریخ تولد اولین فرزند آن حضرت یعنی حضرت علی اکبر علیه السلام اطلاع دقیقی در این نوع کتاب‌ها وجود ندارد.
البته افرادی دیگری که تاریخ را ثبت و ضبط کرده‌اند، در بعضی موارد به این رویداد اشاره کرده‌اند. به عنوان مثال ابن ادریس در کتاب سرائر اشاره کرده که علی اکبر علیه السلام در سال‌های پایانی خلافت خلیفه سوم به دنیا آمده اند. در عین حال عبدالرزاق مقرم هم این نظر را تایید کرده و نوشته که آن حضرت در سال 33 هجری قمری به دنیا آمده اند که وقتی این دو نظر را مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که مانند هم هستیم. چراکه سال 33 هجری قمری جزو سال‌های پایانی حکومت خلیفه سوم بوده است.
حضور در واقعه عاشورا
آیا از روی اطلاعاتی که در مورد سن حضرت علی اکبر علیه السلام در واقعه عاشورا وجود دارد، می‌توان تاریخ تولد ایشان را حدس زد؟
اگر دو روایتی که به آن اشاره کردیم را مدرک میلاد آن حضرت قرار بدهیم متوجه می‌شویم که حضرت علی اکبر علیه السلام در زمان واقعه عاشورا یعنی در سال 61 هجری، تقریبا 27 ساله بودند.
آیا این نظر درست به نظر می‌سد؟
بله. چون طبق روایت‌ها امام سجاد علیه السلام در واقعه عاشورا 23 ساله بودند، از آنجایی که حضرت علی اکبر علیه السلام از آن امام بزرگوار سن بیشتری داشته اند، سن 27 سال برای ایشان درست به نظر می‌رسد.
بسیاری از اهل تاریخ همین تاریخ یازدهم شعبان را ملاک میلاد آن حضرت قرار داده اند. اما درباره اینکه این روز آیا دقیق هست یا خیر، در منابع قرون اولیه که امروزه در اختیار ما قرار دارد مطلب درستی عنوان و ثبت نشده است.
به همین علت درباره تاریخ دقیق میلاد ایشان به روایت و نوشته علامه مقرم بسنده شده است و تاریخ یازدهم شعبان ثبت شده است.
مادر حضرت علی اکبر علیه السلام
بارها در تاریخ خوانده و در هیئت‌ها شنیده‌ایم که مادر بزرگوار حضرت علی اکبر علیه السلام، لیلا نام داشته است. آیا در مورد نسب و خانواده آن بانوی گرامی که لیاقت همسری امام حسین علیه السلام و مادری حضرت علی اکبر علیه السلام نصیبش شد، اطلاعاتی وجود دارد؟
حضرت لیلی سلام الله علیها که به ایشان لیلا هم گفته می‌شود و در برخی منابع نام ایشان را آمنه هم ثبت کرده‌اند، دختر شخصیتی از قبیله ثقیف به نام ابی مره بن عروه بن مسعود ثقفی بود. اما مادر ایشان از قبیله بنی امیه بوده و دختر ابوسفیان و خواهر معاویه محسوب می‌شود.
به این ترتیب نسب حضرت لیلا سلام الله علیها و مختار ثقفی در مسعود ثقفی به هم می‌رسد، یعنی این بانوی گرامی از قبیله مختار به حساب می‌آید که بعدها به خونخواهی امام حسین علیه السلام برخواست. پدر حضرت لیلا و مختار با یکدیگر پسرعمو بودند.
نسب حضرت لیلا سلام الله علیها
چطور دختر ابوسفیان و خواهر معاویه ملعون راضی شد که دخترش با امام حسین علیه السلام ازدواج کند؟
از یک طرف دقت کنید که پدر حضرت لیلا یعنی ابی مره بن عروه ثقفی یکی از افراد مومن و خداپرست بوده و نسبت به امامت و ولایت صاحب بصیرت بود. به همین با خشنودی دخترش را به عقد امام حسین علیه السلام درآورد.
مادر حضرت لیلا هم هرچند دختر ابوسفیان و خواهر معاویه ملعون بود، اما در اثر همنشینی با همسری موحد و بابصیرت، او نیز خاندان رسول خدا صلی الله علیه و آله را شناخت و افتخار می‌کرد که دخترش عروس این خانواده باکرامت و گرامی باشند.
پدر حضرت لیلا را مردی موحد و خداپرست معرفی کردید. موضع ایشان نسبت به امامت و ولایت حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام چگونه بود؟
پدر حضرت لیلا، یعنی ابی مره ثقفی در دوران رسول خدا صلی‌الله علیه و آله به دنیا آمده بود و خودش و پدرش، هر دو از یاران آن حضرت به حساب می‌آمدند.
چنانکه خود ابی مرده همراه برادرش به خدمت پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله رفته و مسلمان شد. حتی او را یکی از سادات اربعه در اسلام و از بزرگان عرب می‌دانند.
در واقعه عاشورا می‌خوانیم که لشکر عمر سعد برای حضرت ابالفضل علیه السلام و برادران ایشان به دلیل نسبتی که مادرشان با خاندان یزید داشتند، امان نامه فرستادند. با توجه به اینکه حضرت لیلا نوه دختری ابوسفیان و خواهرزاده معاویه محسوب می‌شود، آیا این اتفاق برای حضرت علی اکبر علیه السلام هم افتاد؟
بله. ارتباط نسبی و فامیلی حضرت لیلا با ابوسفیان و معاویه باعث شد تا معاویه در محفلی حضرت علی اکبر علیه السلام را شایسته‌ترین فرد برای خلافت معرفی کند. در روز عاشورا هم بنی امیه به آن حضرت امان دادند و گفتند: «تو با امیرالمؤمنین یزید نسبت فامیلی و خویشاوندی داری.»
حضرت علی اکبر علیه السلام با این نوع امان دادن به شدت مخالفت کرده و فرمودند: «پیوند خویشاوندی با رسول خدا صلوات الله علیه سزاوارتر است که رعایت شود تا پیوند با فرزند هند جگرخوار.»
خصوصیات اخلاقی
چه خصوصیات اخلاقی آن حضرت را در میان جوانان آن دوران و حتی در طول تاریخ ممتاز کرده است؟
زمانی که در راه کربلا بودند، امام حسین علیه السلام به خواب کوتاهی فرورفتند. بعد از بیداری فرمودند، شنیدم هاتفی صدا می‌زد که «این کاروان به سمت کوفه می‌رود و مرگ هم به دنبال او می‌رود.» حضرت علی اکبر علیه السلام در همان‌جا سؤال کردند: «مگر ما بر حق نیستیم؟» امام حسین علیه السلام جواب مثبت دادند. آن حضرت گفتند: «با این وجود ترسی از مرگ نداریم.» این مطلب نشان می‌دهد که بصیرت دینی و تیزهوشی سیاسی آن حضرت تا چه اندازه بود.
درباره خصوصیات اخلاقی و ویژگی‌های ایشان در تاریخ نوشته شده که آن حضرت، جوانی زیبارو، خوش‌بیان، شجاع، صبور، غیور و مؤمن بود به طوری که کمالات بنی‌هاشم را می‌شد در ظاهر و شخصیت ایشان مشاهده کرد. حتی در روز عاشورا حضرت علی اکبر علیه السلام اولین فرد از بنی‌هاشم بود که به میدان مبارزه رفت و شجاعانه جنگید تا به شهادت رسید.
تجلیل معاویه از شخصیت و اخلاق حضرت علی اکبر علیه السلام
مقام و جایگاه آن حضرت به اندازه‌ای در بین مردم و حتی سران و غاصبان حکومت شناخته شده بود که در روایت مستندی نوشته شده روزی معاویه ملعون از اطرافیان خود سؤال کرد: «شایسته‌ترین فرد برای حکومت چه کسی است؟» اطرافیان که بنای تملق و چاپلوسی داشتند، خود معاویه را نام بردند.
اما معاویه با همه ظلم و گناهش گفت: «نه، شایسته‌ترین و لایق‌ترین فرد برای حکومت، علی بن حسین یا علی اکبر علیه السلام است. چون هم شجاعت هاشمی در او وجود دارد، هم سخاوت اموی را دارد و هم شکوه و وقار ثقفی را دارا است.»
منبع: تسنیم
ارسال نظرات