در چهل و هشتمین برنامه دادستان مطرح شد
به گزارش خبرنگار گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، چهل و هشتمین برنامه دادستان با موضوع بررسی چالش‌های حکمرانی آب در حوضه زاینده رود با حضور سجاد انتشاری کارشناس مسائل آب و دبیر کارگروه استانی احیای زاینده رود برگزار شد.
میزان مصارف و برداشت‌ها از حوضه زاینده رود
انتشاری با اشاره به اینکه مسئله مدیریت آب در حوضه زاینده رود عدم تعادل بین مصارف و منابع آب است، اظهار کرد: یک مقدار منابع آب سطحی و یک مقدار منابع آب زیرزمینی تجدید پذیرداریم که این‌ها سال به سال تجدید می‌شوند. در یک حوضه به همان اندازه ورودی می‌توانیم بارگذاری انجام دهیم.
وی ادامه داد: در طول چند دهه در زاینده رود چند برابر این منابع آب، بارگذاری انجام شده و این پیامد‌هایی داشته است. یک بخشی از آن باعث شده مناطقی که دارای آب سطحی بودند، به آن‌ها آب سطحی نرسیده و مجبور شدند از آب زیرزمینی برداشت کنند. از سوی دیگر حدود یک دهه است که جریان رودخانه خشک و قطع شده است. این باعث شده تغذیه به آبخان‌ها کم شود. این دو مورد یعنی براشت از چاه‌ها و عدم تغذیه آبخان منجر به فرونشست شده است.
فرونشست هجده سانتی متری در مناطقی از اصفهان
کارشناس آب درباره فرونشست اصفهان گفت: اصفهان طبق مطالعات مرکز تحقیقات راه و شهرسازی کشور از حادترین مناطق کشور از نظر فرونشست است. در برخی از نقاط تا ۱۸ سانتی متر فرونشست زمین وجود دارد. آثار تاریخی و آثار بین‌المللی از این فرونشست در امان نیستند. حتی مناطق نوساز و منازل که کمتر از ۵ سال از ساخت آن‌ها می‌گذرد دچار این فرونشست شده‌اند. همچنین سال گذشته نزدیک به چهل مدرسه به خاطر فرونشست در سطح استان اصفهان تعطیل شد.
وضعیت خطرناک ریزگردهای سمی تالاب گاوخونی/ پنج درصد تالاب زنده است
انتشاری درباره تالاب گاوخونی عنوان کرد: پیامد دیگر این موضوع خشک بودن رودخانه و تالاب گاوخونی است که در این دهه فقط کمتر از پنج درصد تالاب خشک نشده است. سال گذشته تالاب تقریبا ۹۹ درصد خشک شد البته به برکت سیلی که سال ۱۴۰۰ آمد، تقریبا دو الی سه درصد آن رطوبت پیدا کرد.
وی افزود: در اصفهان بحث ریزگردهای سمی مطرح است، ولی هنوز به طور کامل فعال نشده و بخشی از آن فعال شده است که میتواند استان‌های همجوار را تحت تاثیر قرار بدهد. بر اساس نظر متخصصان، بیماری‌هایی مثل ام اس و سرطان‌هایی که به وجود می‌آید ناشی از ریزگرد‌ها است که البته دامنه آن میتواند گسترده‌تر شود.
دبیر کارگروه استانی احیای زاینده رود درباره حوضه آبریز مورد مطالعه خود اظهار کرد: کمبود منابع و مصارف پیامد‌هایی دارد که پس از آن پیامدها، بحث‌های اجتماعی مطرح می‌شود. با نرسیدن حقابه‌ها؛ تنش‌های اجتماعی، امنیتی و مشکلات معیشتی مطرح می‌شود و در کل اتفاقاتی به صورت دومینو وار رخ می‌دهد و مشکلاتی را می‌کند.
وی با اشاره به ریشه‌های ایجاد بحران در زاینده رود گفت: وقتی می‌گوییم عدم تعادل بین منابع و مصارف؛ یا منابع کم شده و یا مصارف زیاد شده است. سوالی که پیش می‌آید این است که آیا منابع ما ناشی از عومل طبیعی، تغییر اقلیم و یا خشکسالی کم شده است؟
اثر کمتر از ۱۵ درصد تغییر نوع بارش بر منابع آب اصفهان/ دلیل اصلی عدم توازن میان مصارف و برداشت‌ها
انتشاری ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که حجم بارش‌ها در طول این چند دهه نسبت به قبل کم نشده است. یعنی ما آمار‌ها را که از سال ۱۳۳۰ تا به الان مشاهده می‌کنیم نشان می‌دهد، حجم بارش‌ها کم نشده است. بلکه به دلیل تغییر اقلیم و افزایش دما نوع بارش‌ها متفاوت شده، یعنی از برف تبدیل به باران شده است. دو متر برف معادل ۲۰ سانتی متر باران است.
وی افزود: میزان بارش کم نشده و صرفا نوع بارش‌ها عمدتا از برف به باران تبدیل شده است. همچنین توزیع زمانی بارش تغییر کرده است. یعنی در گذشته بارش‌ها متعادل‌تر بوده و به صورت سیلاب، خشکسالی اتفاق می‌افتد و اصطلاحا حدی شده است. این‌ها تاثیرش بر روی منابع آب در کل کمتر از ۱۵ درصد است. یعنی کسی ادعا کند که خشکسالی و تغییر اقلیم دلیل این وضعیت شده است، درست نیست و این کمتر از ۱۰ درصد روی کاهش منابع اثر می‌گذارد.
وی درباره تفاوت بارش برف و باران نیز گفت: این تصور که بگوییم قبلا برف می‌آمده و این برف آرام آرام به آب تبدیل می‌شده است و از زیر لایه‌های بالایی برف به سمت سفره‌های زیرزمینی و چشمه‌ها میرفته الان به این صورت است که یا آب سریعتر پشت سد زاینده رود ذخیره می‌شود و یا از طریق آبخیزداری‌ها به آب‌های زیرزمینی نفوذ پیدا می‌کند.
۱۴۰ میلیون متر مکب، طرح‌های انتقال آب بر روی حوضه زاینده رود/ بن-بروجن چهل میلیون متر مکعب
کارشناس مسائل آب درباره طرح‌های انتقال آب بر حوضه زاینده رود اظهار کرد: در این‌سال‌ها یک بخشی از این منابع آب از حوضه زاینده رود به جا‌های دیگر منتقل می‌شود. الان حدود ۲۰ میلیون متر مکعب به کاشان می‌رود، حدود ۷۰ میلیون مترمکعب به یزد انتقال پیدا می‌کند و در سال‌های قبل چیزی حدود ۶ میلیون متر مکعب از حوضه زاینده رود به شهرکرد منتقل شده بود (شهرکرد جزء حوضه زاینده رود نیست).
وی افزود: در یکی دو سال اخیر، بحث‌هایی مثل بن-بروجن و سامانه دوم مثل اردستان و نطنز نیز مطرح شده است. عدد این انتقال‌ها شاید به ظاهر زیاد نباشد. اگر کل انتقال آب را ۱۴۰ میلیون متر مکب در نظر بگیریم (البته با احتساب ۴۰ میلیون مترمکعب از طرح بن-بروجن) این عدد نسبت به کل منابع آب شاید ۱۰ درصد است، ولی باز در خود حوضه، چون آب چرخش دارد یعنی یکبار آب استفاده می‌شود، یکبار پساب استفاده می‌شود و بعد به آب زیرزمینی تغذیه پیدا می‌کند، بنابراین اثرش ۳ برابر می‌شود و به این شکل کمبود آب خودش را نشان می‌دهد.
توسعه کشاورزی در بالادست زاینده رود جدید است/ در مرکز حوضه زاینده رود از صده‌ها قبل کشاورزی وجود داشته است
دبیر کارگروه استانی احیای زاینده رود عنوان کرد: مصارف ما زیاد شده است و تقریبا از سال ۱۳۲۰ توسعه کشاورزی را در حوضه زاینده رود داشته‌ایم. در دهه‌های اول یعنی تا دهه ۴۰ عمدتا در پایین دست توسعه کشاورزی داشتیم. تا سال ۱۳۶۰ که قانون توزیع عادلانه آب آمد و قبل از آن سال ۱۳۴۷ که قانون ملی شدن آب مطرح شد، دیگر توسعه‌ها باید متوقف می‌شد، ولی از ۱۳۶۰ به بعد ما در بالادست توسعه کشاورزی را داشتیم.
انتشاری ادامه داد: آمار و ارقام وزارت نیرو نشان می‌دهد که در بالادست زاینده رود، هم در بخش اصفهان و هم در بخش چهارمحال و بختیاری حدود ۸۰ هزار هکتار توسعه سطح زیر کشت کشاورزی به‌وجود آمده است. مصارف در این بخش چیزی حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب تخمین زده شده است. اگر کل منابع آب سطحی را حدود ۹۰۰ میلیون مترمکعب فرض کنیم. حدود ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب سطحی زاینده رود و حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب‌های انتقال یافته به حوضه زاینده رود است. این‌ها جمعا چیزی حدود ۱.۵ میلیارد مترمکعب می‌شود.
کارشناس آب عنوان کرد: جنس مصارف به صورتی بوده که یک بخش از مصارف برای توسعه کشاورزی در بالادست استفاده می‌شود. همچنین در مرکز حوضه زاینده رود، توسعه جمعیت را داشتیم. افزایش جمعیت باعث شده چیزی در حدود ۳۵۰ میلیون متر مکعب مصارف شرب در خود حوضه به وجود آید. این جمعیت حوضه زاینده رود (منظور استان اصفهان نیست) چهار میلیون و دویست هزار نفر است.
فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی اصفهان درباره مصارف آب صنایع گفت: با توجه به حساسیتی که نسبت به مصارف آب در بخش صنعت وجود دارد بر اساس داده‌های آماری و تحلیلی، جمع بندی این است که حدود ۵۰ میلیون مترمکعب از منابع آب سطحی در این سال‌ها در بخش صنعت استفاده شده، البته یک سالی حدود ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون مترمکعب هم استفاده شده، اما به واسطه خشکسالی به همان ۵۰ میلیون مترکعب از مصارف آب سطحی استفاده برگشته است.
وی افزود: حدود ۷ میلیون مترمکعب از پساب برای صنعت استفاده می‌شود؛ و یک عددی هم ازمنابع آب زیرزمینی برای صنایع مختلف استفاده می‌شود. صرفا هم صنایع بزرگ نیستند و بخشی از آن صنایع خرد، در کل حوضه زاینده رود هستند. تخمین دقیق زده نشده است، ولی چیزی حدود ۱۱۰ میلیون مترمکعب در سال از منابع آب زیرزمینی برای صنایع خرد و بزرگ استفاده می‌شود. جمع کل صنایع در استان اصفهان و حوضه زاینده رود که از آب سطحی و زیر زمینی استفاده می‌کنند، حدود ۱۸۵ میلیون مترمکعب می‌باشد.
انتشاری درباره این بحث که در پایین دست کشاورزی با محصولات پر آب و یا کم آب وجود دارد گفت: کشاورزی و افزایش مصارف در شرب که در بالادست زاینده رود رخ داده است، از آن طرف کشاورزی را در پایین دست کم می‌کند؛ و اینگونه نبوده که کشاورزی جدید در پایین دست ایجاد شود.
حجم کشت برنج در اصفهان فقط ۳ هزار هکتار/ غیر از برنج در کنار رودخانه لنجان نمی‌توان کاشت
وی تصریح کرد: درباره کشت برنج، واقعیت این است که هر ساله در حدود ۲ تا ۳ هزار هکتار در مرکز استان اصفهان که لنجان و کلاورجان و نجف آباد است کشت انجام می‌شود. البته این‌ها از صد‌ها سال پیش مصرف کشت برنج داشته‌اند.
وی ادامه داد: این اعداد را باید خوب مقایسه کرد. یعنی وقتی درباره کشت صحبت می‌شود باید در خوزستان و چهارمحال و بختیاری هم عدد حدودا ۱۰۰ هزار هکتار کشت برنج را دید. در فارس هم عددی بیشتر از این کشت داریم؛ لذا این عدد نسبت به کل اراضی کشاورزی حوضه زاینده رود که چیزی حدود ۳۹۰ هزار هکتار است، فقط ۲ هزار هکتار کشت برنج است. مصرف آب برنج در استان‌های مختلف متفاوت است. طبق سند ملی آب در حوضه زاینده رود حدودا ۶۵۰۰ متر مکعب بر هکتار مصرف خالص آب برای برنج است که با روش‌های جدید نیاز ناخالصش کمتر از ۱۰ هزار مترمکعب در هکتار است.
انتشاری افزود: این عدد استفاده آب برای برنج، در خشکسالی و ترسالی چیزی بین ۲ تا ۶ هزار هکتار تخمین زده شده است و نسبت به مصارف کشاورزی استان عدد قابل توجهی نیست. ضمن اینکه منطقه‌ای مثل لنجان، چون کنار رودخانه و در دره است کلا شرایط کشت این محصول را دارد و نمی‌شود چیز دیگری در این منطقه کاشت. در سند الگوی کشت اصفهان که وزارت کشاورزی ابلاغ کرده ذکر شده که برنج تا یک حد مشخصی میتواند در استان اصفهان کشت شود و این در همان حد است؛ لذا این مسئله کشت برنج واقعیتش با آن چیز‌هایی که مطرح می‌شود متفاوت است.
نباید گذاشت بن_بروجن عامل اختلاف مردم دو استان شود/ شفاف سازی گام اول حل مسئله
دبیر کارگروه استانی احیای زاینده رود درباره پروژه بن_بروجن اظهار کرد: نباید بگذاریم این پروژه مایه اختلاف بین استان‌ها شود و راهکار آن شفاف سازی منابع و مصارف آب است. ما این را بار‌ها گفته‌ایم در صورتی که برخی مسئولین به عنوان یک بحث فانتزی به آن نگاه می‌کنند.
وی ادامه داد: واقعیت این است تا وقتی مردم اصفهان، چهارمحال بختیاری و خوزستان که متاثر از مسئله زاینده رود و انتقال آب‌ها هستند، در جریان قرار نگیرند چه مقدار آب، کجا مصرف می‌شود و در جریان هدف پروژه‌های انتقال آب قرار نگیرند و ندانند چه اثراتی انتقال آب‌ها دارد؛ این‌ها در جامعه شبهه ایجاد می‌کند و افکار عمومی اجازه تصمیم درست در این موضوعات را به مسئولین نمی‌دهد.
وی افزود: محکمات پروژه بن-بروجن به این صورت است یک حوضه زاینده رودی وجود دارد که فارغ از اینکه چه مصارفی و برای چه مواردی در حال حاضر از این حوضه برداشت می‌شود، یک میزان آبی برای شرب مردم چهارمحال و بختیاری از آن برداشت می‌شود.
مسئله انتقال آب از دید فقهی و قانونی بررسی شود
وی درباره بحث فقهی و قانونی انتقال آب‌ها گفت: منابع آب به دو دسته مملوک و انفال تقسیم می‌شود. از نظر قانونی منابع آب به دو دسته، منابع آب در اختیار دولت و منابع حقابه در اختیار مردم تقسیم بندی می‌شوند. منابع آب مملوک یا حقابه متعلق به افراد یا محیط زیست است. اگر هم از این منابع قصد برداشت داشته باشیم باید حق و حقوق صاحب و مالک آن پرداخت شود. دولت باید برای جابجایی این آب، حقابه مالک را پرداخت کند، ولی آن بخش انفال در اختیار دولت است.
انتشاری عنوان کرد: در حوضه زاینده رود، انتقال‌ها و برداشت‌ها از همین حقابه است و مردم اصفهان و چهارمحال هر دو محق هستند که پیگیر حقوق خود باشند، اما اینکه دولت چگونه تدبیر کند که هم مسئله شرب چهارمحال و بختیاری و هم مسئله حقابه مردم حوضه زاینده رود را حل کند موضوع اصلی در دولت است. تا کنون این عدم تدبیر منجر به این مشکل شده است.
دبیر کارگروه استانی احیای زاینده رود گام اول را شفاف سازی دانست و اظهار کرد: قبل از اینکه درباره راهکار بخواهیم صحبت کنیم، ابتدا باید محکمات و اصل کار مشخص شود که هر کسی چقدر و کجا مصرف می‌کند. در همین راستا نیاز است تیم مشترکی از دو استان برداشت‌های مجاز، غیر مجاز و اثرات محیط زیستی انتقال آب را مشخص کند. در این صورت امکان گفتگو درباره مسئله بن-بروجن منطقی است.
پمپاژ آب از تونل کوهرنگ ۳ تا سه ماه دیگر/ قول وزیر کشور برای حل مشکل مردم کوهرنگ
سجاد انتشاری درباره پروژه کوهرنگ ۳ گفت: کوهرنگ ۳ پروژه‌ای است که از ۲۰ سال پیش شروع شده، تونل آن احداث شده و فقط سدش باقی مانده است. این پروژه قرار بوده ۱۲۰ میلیون مترمکعب آب را از حوضه کارون به زاینده رود منتقل کند که متناظر با این انتقال دولت در آن زمان تخصیص داده است.
وی تصریح کرد: نظر ما این است که دولت نباید چنین کاری را انجام میداد و میگذاشت داخل حوضه‌ای این موضوع حل می‌شد. الان یک مشکلی که برای مردم کوهرنگ به‌وجود آمده این است که زمین‌های آن‌ها ۲۰ سال است خریداری نشده. مردم منطقه از این اتفاق ناراحت هستند؛ بنابراین مشکل آن‌ها باید حل شود؛ چون خود مردم معارض و مانع اجرای پروژه می‌شوند.
وی درباره سفر وزرای نیرو و کشور به اصفهان پس از تنش‌های سفر رئیس جمهور به چهارمحال و بختیاری گفت: در سفر اخیر، وزیر کشور مطرح کرد که منابع مالی برای حل مشکل مردم منطقه کوهرنگ در نظر گرفته شده است.
وی در پایان گفت: گام دیگر، خود اجرای سد و پمپاژ از تونل است که همین الان بدون سد هم این امکان وجود دارد. وزیر در جلسه مطرح کرد که ظرف سه ماه پمپاژ آب انجام شود و کار سد هم بعد از آن اجرا شود. در کل هر تصمیم دیگری درباره حوضه زاینده رود از سوی دولت نیاز به نگاه دقیق به موضوع حقابه دارد.
ارسال نظرات