پای هوش مصنوعی به نیروی دریایی چین باز شد/ مغناطیس‌زدایی از ناوهای جنگی به کمک هوش مصنوعی

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، نیروی دریایی چین برای اولین بار از فناوری هوش مصنوعی (AI) در یک رزمایش اضطراری مغناطیس‌زدایی (Degaussing) استفاده کرده است. این رویداد که در تاریخ ۱۱ می ۲۰۲۵ گزارش شد، نشان‌دهنده یک گام مهم در کاربرد فناوری‌های پیشرفته در عملیات نظامی است. تمرکز این گزارش بر ابعاد فنی این فرآیند، نقش هوش مصنوعی در مغناطیس‌زدایی و به‌طور کلی‌تر، تأثیر این فناوری بر شبکه رزم (Network-Centric Warfare) ارتش‌ها خواهد بود. این تحول، پتانسیل تغییر در نحوه اجرای عملیات نظامی و افزایش کارایی در شرایط بحرانی را نشان می‌دهد.

رزمایش مغناطیس‌زدایی: جزئیات فنی و اهمیت عملیاتی

مغناطیس‌زدایی فرآیندی است که با هدف کاهش امضای مغناطیسی (Magnetic Signature) کشتی‌های جنگی انجام می‌شود تا خطر فعال شدن مین‌های دریایی مغناطیسی یا ردیابی توسط سیستم‌های دشمن به حداقل برسد. این فرآیند برای کشتی‌هایی که در محیط‌های عملیاتی پرخطر فعالیت می‌کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است. در رزمایش اخیر نیروی دریایی چین، هدف عملیات یک ناوچه از کلاس 054A بود؛ کشتی‌ای که برای مأموریت‌های دفاع ضد زیردریایی، دفاع هوایی منطقه‌ای و اسکورت طراحی شده و یکی از اجزای کلیدی ناوگان این نیرو است.

این رزمایش توسط یک واحد فنی اضطراری در پایگاه نیروی دریایی تحت فرماندهی تئاتر شمالی PLA اجرا شد. تجهیزات مورد استفاده شامل حسگرهای میدان مغناطیسی برای اندازه‌گیری امضای مغناطیسی کشتی، سیستم‌های کابلی جریان‌های جبرانی برای خنثی‌سازی میدان مغناطیسی و تجهیزات موقعیت‌یابی دیجیتال برای دقت در عملیات بود. این تجهیزات به‌صورت قابل حمل طراحی شده‌اند تا در شرایط اضطراری، امکان استقرار سریع در محل را فراهم کنند.

نکته کلیدی این رزمایش، استفاده از هوش مصنوعی در یک سیستم کنترل خودکار برای مدیریت فرآیند مغناطیس‌زدایی بود. الگوریتم‌های نرم‌افزاری مبتنی بر هوش مصنوعی، پارامترهای جریان‌های جبرانی را در زمان واقعی (Real-Time) بر اساس داده‌های میدان مغناطیسی کشتی محاسبه کرده و به‌طور خودکار بزرگی و مدت زمان تأمین این جریان‌ها را تنظیم کردند. نتیجه این نوآوری، افزایش ۶۰ درصدی کارایی عملیات از طریق کاهش زمان محاسبات و به حداقل رساندن خطای انسانی بود.

نقش هوش مصنوعی در بهینه‌سازی مغناطیس‌زدایی

هوش مصنوعی در این رزمایش به‌عنوان یک ابزار تصمیم‌گیری و بهینه‌سازی عمل کرد. این فناوری با تحلیل داده‌های دریافتی از حسگرهای میدان مغناطیسی، توانست الگوریتم‌های بهینه‌ای برای تنظیم جریان‌های جبرانی ارائه دهد. این جریان‌ها که برای خنثی‌سازی میدان مغناطیسی کشتی استفاده می‌شوند، باید با دقت بالایی تنظیم شوند تا اثربخشی مغناطیس‌زدایی تضمین شود. در روش‌های سنتی، این محاسبات اغلب به‌صورت دستی یا با استفاده از نرم‌افزارهای ساده‌تر انجام می‌شد که زمان‌بر بوده و احتمال خطا را افزایش می‌داد.

در مقابل، سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی توانست با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین (Machine Learning) و تحلیل داده‌های کلان (Big Data Analytics)، به‌سرعت بهترین پارامترها را شناسایی کند. این سیستم همچنین قابلیت تأیید نتایج مغناطیس‌زدایی را در زمان واقعی فراهم کرد و اطمینان حاصل کرد که امضای مغناطیسی کشتی به سطح ایمن کاهش یافته است. این رویکرد نه تنها سرعت عملیات را افزایش داد، بلکه دقت و قابلیت اطمینان فرآیند را نیز بهبود بخشید.

اهمیت مغناطیس‌زدایی در عملیات نظامی مدرن

کشتی‌های جنگی به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض میدان مغناطیسی زمین و فعالیت ماشین‌آلات داخلی، به‌تدریج خاصیت مغناطیسی پیدا می‌کنند. این امضای مغناطیسی می‌تواند توسط سیستم‌های ردیابی دشمن یا مین‌های دریایی مغناطیسی شناسایی شود و تهدیدی جدی برای امنیت کشتی ایجاد کند. مغناطیس‌زدایی منظم، به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه، نقش مهمی در حفظ پنهان‌کاری (Stealth) و حفاظت از کشتی‌ها در برابر تهدیدات مدرن ایفا می‌کند.

در شرایط اضطراری، مانند زمانی که یک کشتی در منطقه‌ای پرخطر قرار دارد یا پس از یک درگیری نیاز به تعمیر و بازیابی سریع دارد، سرعت در مغناطیس‌زدایی می‌تواند تفاوت بین موفقیت و شکست یک مأموریت را رقم بزند. استفاده از هوش مصنوعی در این فرآیند نشان می‌دهد که چگونه فناوری می‌تواند زمان واکنش را کاهش داده و قابلیت‌های جنگی یک ناوگان را تقویت کند.

هوش مصنوعی و شبکه رزم: تحولی در جنگ‌های مدرن

فراتر از کاربرد خاص هوش مصنوعی در مغناطیس‌زدایی، این فناوری پتانسیل ایجاد تحول در مفهوم شبکه رزم (Network-Centric Warfare) را دارد. شبکه رزم به رویکردی در جنگ‌های مدرن اشاره دارد که در آن اطلاعات، ارتباطات و تصمیم‌گیری‌ها در یک شبکه یکپارچه و متصل به هم انجام می‌شود. هدف این رویکرد، افزایش سرعت، دقت و هماهنگی میان واحدهای مختلف نظامی است.

هوش مصنوعی می‌تواند در این شبکه نقش یک مغز مرکزی را ایفا کند که داده‌ها را از منابع مختلف (مانند حسگرها، ماهواره‌ها، و سیستم‌های راداری) جمع‌آوری، تحلیل و به تصمیمات عملیاتی تبدیل می‌کند. در زمینه مغناطیس‌زدایی، این فناوری می‌تواند به‌عنوان بخشی از یک سیستم گسترده‌تر عمل کند که نه تنها امضای مغناطیسی کشتی‌ها را مدیریت می‌کند، بلکه اطلاعات مربوط به تهدیدات محیطی، موقعیت دشمن و شرایط عملیاتی را نیز در نظر می‌گیرد.

برای مثال، یک سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های حسگرهای کشتی و اطلاعات دریافتی از شبکه، به‌صورت خودکار تصمیم بگیرد که آیا مغناطیس‌زدایی فوری لازم است یا خیر، و اگر لازم است، بهترین روش و زمان‌بندی برای انجام آن را تعیین کند. این سطح از خودکارسازی، زمان واکنش را کاهش داده و به فرماندهان اجازه می‌دهد تا بر جنبه‌های استراتژیک عملیات تمرکز کنند.

علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند در شبیه‌سازی و آموزش نیروهای نظامی نقش مهمی ایفا کند. در رزمایش اخیر نیروی دریایی چین، سربازان جوان با میانگین سنی زیر ۲۳ سال حضور داشتند. سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند سناریوهای پیچیده رزمی را شبیه‌سازی کرده و به نیروهای جدید کمک کنند تا در شرایط واقعی تمرین کنند، بدون اینکه خطری برای جان یا تجهیزات ایجاد شود.

چالش‌های فنی و عملیاتی هوش مصنوعی در شبکه رزم

با وجود مزایای فراوان، استفاده از هوش مصنوعی در عملیات نظامی و شبکه رزم با چالش‌هایی همراه است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، امنیت سایبری است. سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به حجم زیادی از داده‌ها وابسته هستند و در صورت نفوذ دشمن به این سیستم‌ها، اطلاعات حساس نظامی می‌توانند به خطر بیفتند. طراحی سیستم‌های مقاوم در برابر حملات سایبری، یکی از اولویت‌های اصلی در توسعه این فناوری‌ها است.

چالش دیگر، وابستگی بیش از حد به فناوری است. در صورتی که سیستم‌های هوش مصنوعی به دلیل اختلالات الکترونیکی یا خرابی از کار بیفتند، نیروهای نظامی باید توانایی انجام عملیات به‌صورت دستی یا با روش‌های سنتی را داشته باشند. این امر نیازمند حفظ تعادل بین استفاده از فناوری و مهارت‌های سنتی است.

همچنین، پیچیدگی الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌تواند مشکلاتی در زمینه تفسیر و اعتماد ایجاد کند. فرماندهان نظامی باید بتوانند به تصمیمات پیشنهادی سیستم اعتماد کنند، و این اعتماد تنها در صورتی ایجاد می‌شود که الگوریتم‌ها شفاف و قابل توضیح باشند. توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی که تصمیمات خود را به‌صورت قابل فهم برای انسان‌ها توضیح دهند، یکی از حوزه‌های فعال تحقیقاتی است.

رزمایش مغناطیس‌زدایی نیروی دریایی چین با استفاده از هوش مصنوعی، نشان‌دهنده یک پیشرفت فنی مهم در کاربرد فناوری‌های پیشرفته در عملیات نظامی است. این فناوری با افزایش کارایی و دقت فرآیند مغناطیس‌زدایی، قابلیت‌های جنگی ناوگان را تقویت کرده و نقش کلیدی در پنهان‌کاری و حفاظت از کشتی‌ها ایفا می‌کند. فراتر از این کاربرد خاص، هوش مصنوعی پتانسیل ایجاد تحول در شبکه رزم را دارد و می‌تواند با خودکارسازی تصمیم‌گیری‌ها و تحلیل داده‌ها، سرعت و هماهنگی عملیات نظامی را بهبود بخشد. با این حال، چالش‌هایی مانند امنیت سایبری و وابستگی به فناوری باید مورد توجه قرار گیرند. در نهایت، این پیشرفت‌ها نشان می‌دهند که هوش مصنوعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از جنگ‌های مدرن تبدیل شده و آینده عملیات نظامی را شکل خواهد داد.