تکلیف تکلیف­مداری مشخص شد

گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو» - داوود گودرزی؛ دعوای بین تکلیف و نتیجه از جمله مباحثی است که از صدر اسلام تاکنون در بین اندیشمندان در عرصه نظر و در بین مسلمانان در عرصه عمل وجود دارد.

 

اینکه مختار ثقفی به یاری امام حسن(ع) در جنگ با معاویه نمی­رود ناشی از نگرش نتیجه­محوری اوست و اعتقاد دارد در جنگی که نتیجه آن شکست و از قبل معلوم است نباید شرکت کرد و از طرفی موقعی که سلیمان­بن صرد خزایی و یاران او خود را نادم می­بینند و از اینکه در صحنه کربلا حاضر نشده­اند، توبه می­کنند و بدنبال جبران مافات هستند، تکلیف خود را در شهادت می­بینند و اعتقاد دارند که ما کاری با نتیجه نداریم، تکلیف ما این است که با قاتلین سیدالشهداء بجنگیم و شهید شویم و این دعوا همچنان ادامه دارد تا اینکه در سال­های اخیر خصوصاً بعد از فتنه 88 در یک روند طبیعی نیروهای انقلاب و اصولگرایان درخصوص برخی مباحث سیاسی– اجتماعی و خصوصاً حکومتی و نحوه اداره کشور با اختلاف نظرهایی مواجه شدند و این اختلافات در زمان انتخابات مجلس نهم و ریاست جمهوری یازدهم بیش از حد معمول خود را نشان داد.

 

برخی معتقدند برای تداوم گفتمان انقلاب اسلامی باید خالص­ترین­ها و بهترین نیروهای انقلاب در رأس قدرت قرار بگیرند و ما باید تلاش کنیم این بهترین­ها را شناسایی کرده، به آنها رأی بدهیم، فارغ از اینکه عامه مردم با فرد مورد نظر چه رابطه­ای برقرار می­کنند و او مقبولیت دارد یا نه؟ اساساً مقبولیت یک بحث فرعی است که جزء معیارهای اصلح بودن فرد قرار نمی­گیرد. این نوع نگاه به انتخابات ناشی از نگرش تکلیف­مداری از سویی و عدم تفکیک بین مباحث اجتماعی- حکومتی و فردی از سویی دیگر است.

 

در مبانی نظری که این طیف ارائه می­کنند استناد به این جمله حضرت امام(ره) وجود دارد که ما مرد تکلیفیم نه مرد نتیجه. درخصوص این جمله دو نکته را باید مدنظر قرار داد: ابتدا باید دید این جمله در چه شرایطی و در چه زمینه­ای گفته شده است و ثانیاً این جمله را باید در کنار سایر جملات و چارچوب اندیشه­ای حضرت امام(ره) قرار داد.

 

انتخاب گزینشی و ناقص و بدون در نظر گرفتن زمینه بیان جملات نه تنها درخصوص حضرت امام بلکه نسبت به آیات قرآن کریم نیز ما را به بیراهه خواهد برد. آیا منظور حضرت امام از بیان این جمله نمی­تواند این باشد که برای رسیدن به هدف و طریق روشنی که ما داریم(نتیجه) به تکلیف شرعی خود عمل می­کنیم و به بهانه­های مختلف از زیر بار مسئولیت شانه خالی نمی­کنیم از مجموعه مباحثی که در سا­های اخیر از سوی این طیف مطرح می­شود، می­توان به دو نکته اساسی اشاره کرد: اول آنکه از لحاظ نگرش و مبانی فکری معتقد به ادای تکلیف بدون در نظر گرفتن نتیجه هستند، دوم آنکه ممکن است برخی از آنها از لحاظ نظری معتقد به تکلیف و نتیجه محوری توأمان باشند، ولی در تشخیص مصداق تکلیف دچار اشتباه می­شوند و در تعریف محافظه­کاری و فرق آن با در نظر گرفتن واقعیات و چگونگی رسیدن به نتیجه با مشکل مواجه هستند.

 

تکلیف انقلابی ما قبل از تشکیل حکومت اسلامی و بعد از آن حتماً متفاوت است و ما باید نظام اسلامی مستقر را در نظر بگیریم، بعد برای تداوم انقلاب بدنبال تکلیف خود بگردیم. اگر بتوانیم این جمله حضرت امام(ره) را که فرمودند: «حفظ نظام از اوجب واجبات است» را در کنار سایر فرموده­های ایشان و مقام معظم رهبری در خصوص نسبت ما با نظام اسلامی و تداوم و بقای انقلاب، مدنظر قرار دهیم، در تنظیم رفتار سیاسی ما حتماً مثمر ثمر خواهد بود. در دیدار دانشجویان با مقام معظم رهبری که روز گذشته(19 رمضان) برگزار شد، معظم­له در جواب سؤالی درخصوص تکلیف و نتیجه به همین نکته اشاره فرمودند: امام خمینی(ره) می­فرمودند: «ما به دنبال تکلیف هستیم»، آیا این جمله بدین معنا است که امام با وجود آن سختی­ها و زحماتی که سال­ها متحمل شده بودند، دنبال نتیجه نبودند؟ قطعاً چنین چیزی صحیح نیست. تکلیف­گرایی صحیح آن است که انسان در راه رسیدن به نتیجه مطلوب براساس تکلیف، عمل و از کارهای ضدتکلیف و نامشروع پرهیز کند. انسانی که برای رسیدن به نتیجه براساس تکلیف عمل می­کند، اگر به نتیجه مطلوب هم نرسد، احساس پشیمانی و خسارت نمی­کند. ایشان در جمع­بندی این موضوع گفتند: تکلیف­گرایی هیچ منافاتی با دنبال نتیجه بودن، ندارد.»

 

موضوع تکلیف و نتیجه آنقدر مهم و ریش­دار و بحث­برانگیز است که نمی­توان در یک نوشتار کوتاه به خوبی­ به آن پرداخت، ولی تلاش کردم حداقل صورت مسئله را مقداری تبیین نمایم. حتماً اساتید و صاحب­نظران باید نسبت به تبیین دقیق­تر و ارائه راهکار برای چگونگی جمع بین تکلیف­مداری و نتیجه­محوری، رسالت خود را انجام دهند.