پایان‌نامه‌هایی که باید هنر داشته باشند؛ تبدیل مشکل به مسئله

به گزارش گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»؛ پایان نامه یا رساله پایانی، نشان دهنده پایان یک مقطع از تحصیلات تکمیلی توسط دانشجو و ورود دقیق تر و علمی تر به حوزه تخصصی دانشجو است که تا کنون در سطحی پایین تر به آن توجه می شد.

صاحب رساله پایانی در یک رشته تحصیلی، یعنی کسی که تا اندازه ای بر مباحث مربوط به این رشته مسلط شده و از نگاهی دقیق و عالمانه به بیان برخی از زوایای نهفته دانش مورد نظر می پردازد و سنگی را در این رشته از جلو پای متخصصان و دانشجویان آن بر می دارد.

با این نگاه، هر چه بر تعداد دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی در یک کشور اضافه شود به معنای باز شدن گره های بیشتری از جلو پای محققین رشته های مختلف و توسعه علمی آن کشور است.

هر چند در دهه اخیر تعداد دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی در کشور روند رو به رشدی داشت؛ اما متاسفانه این رشد سریع نتوانست آن گونه که باید در رشد علمی کشور سهیم باشد.

سید محمد صادق قاعمی، مدرس دانشگاه پیام نور یاسوج با اشاره به رسالت پایان نامه های دانشجویی بیان داشت: هدف از تعریف و ارائه پایان نامه در مقاطع تحصیلات تکمیلی، تکمیل دانش است که متاسفانه اکنون در کشور ما این گونه نیست.

وی به ضرورت توجه پایان نامه ها به نیازهای جامعه اشاره کرد و گفت: متاسفانه خیل عظیمی از پایان نامه های ما معطوف به نیازهای جامعه نبوده و جنبه کاربردی پیدا نمی کنند.

 
مدرس دانشگاه پیام نور یاسوج یکی دیگر از اشکالات وارده بر رساله های پایانی دانشجویان را عدم استفاده درست از روش های علمی دانست و گفت: در پایان نامه ها از روش های علمی که منتج به نتایج درست و درخور باشد، استفاده نمی شود که لازم است به این نکته توجه ویژه ای شود تا هزینه های زمانی، مالی و نیروی انسانی که صرف می شود به نتیجه مطلوب نیز برسد.

قاعمی با انتقاد از رویه دولت و ارکان مختلف در استفاده از پایان نامه های کاربردی گفت: استفاده نهادهای دولتی از پایان نامه های علمی و کاربردی، زمینه رشد و توسعه علمی کشور و گام نهادن دانشجویان بیشتری در مسیر پایان نامه های علمی را فراهم می کند که متاسفانه در این خصوص تدابیر خوبی اتخاذ نشده است.

توجه به نیازها و مشکلات یک جامعه توسط دانشمندان و دانشجویان آن جامعه و ارائه راه کار برای حل مشکلات و مسائل آن لازمه یک جامعه علمی پویاست.

ابراهیم محرابی، استاد دانشگاه یاسوج با اشاره به چگونگی هدایت پایان نامه های دانشجویی در کشورهای دیگر گفت: در دنیا رسم بر این است که نیازهای کشوری و جهانی را در کشور سنجیده و بر اساس این نیازسنجی رساله های دانشجویی را هدایت کنند و واقع بینانه ترین کار این است که ما بر اساس نیازهای خود، توان دانشجویان را به سمت ارائه رساله هدایت کنیم.

وی افزود: اگر قرار است که ما از دانش بومی استفاده کنیم باید نیازهای بومی را نیز بسنجیم و ببینیم در حوزه های مختلف چه کمبود و چه نیازی داریم.

استاد دانشگاه یاسوج ادامه داد: باید همه مسایل پیرامونی از آمایش سرزمینی گرفته تا نیازهای تربیتی در مراکز آموزشی و تربیتی را در دست داشته باشیم تا دانشجو را وادار کنیم که به سمت حل یکی از این مسایل برود و به ارائه راه کار بپردازد.

محرابی با انتقاد از برخی رویه ها در کشور گفت: در کشور ما یک وجه بسیار بارزی داریم که مشکل را تشخیص می دهیم؛ اما هنر تبدیل مشکل به مساله در ما ضعیف است.

وی افزود: اولین کار بنیادی که باید در دانشگاه ها انجام دهیم این است که ذهن دانشجو را به سمت تبدیل مشکل به مساله تقویت کنیم.

استاد علوم انسانی دانشگاه یاسوج ادامه داد: برای این که این اتفاق بیفتد نیازمند یک تشکیلاتی هستیم که مبنای علمی داشته باشد و خودش دانش محور باشد و با ایجاد یک تجمع و تشکیلات علمی این نیازها را بسنجد.

محرابی با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب بر لزوم توجه به دو مقوله علم و اقتصاد گفت: وقتی رهبر انقلاب فرمودند ما باید در دو حوزه علم و اقتصاد سرمایه گذاری بیشتری بکنیم، یعنی تیر را جای خوبی انداختند؛ زیرا اگر این دو را به خوبی مدیریت کنیم مقداری از تنش های سیاسی ما در سطح جهان نیز کم خواهد شد.

وی افزود: امروزه یکی از مولفه های موثر در چانه زنی سیاسی قدرت علمی بالا در حوزه نظری و عملی می باشد که اگر بتوانیم ابزارهای دقیقه و لازمه را خودمان بسازیم، قطعا دشمن بسیاری از بهانه ها را نمی توان بگیرد و این شدنی است و همت و برنامه می خواهد.

استاد علوم انسانی دانشگاه یاسوج برخی از مشکلات پایان نامه های دانشجویی را مربوط به کمبود امکانات در سطح دانشگاه دانست و گفت: دانشجو، دانشگاه و مسئولان این امر را می خواهند و استراتژی ملی نیز معطوف به آن است؛ اما نبود همین امکانات کار را متوقف می کند و الان بخشی از مشکلات عملیاتی کردن پایان نامه ها در دانشگاه های ما به خاطر فراهم نبودن زیر ساخت های لازم است.

محرابی به شیوه ارزیابی پایان نامه های دانشجویی اشاره کرد و گفت: اگر ما ضریبی از نمره پایان نامه را به ضریب کاربردی بودن این پایان نامه اختصاص دهیم به تحقق آرزوی ما در عملیاتی شدن پایان نامه ها کمک می کند.

وی افزود: اگر پایان نامه ای کارایی لازم برای عملیاتی شدن و یا امکان عملیاتی بودن و شدن را داشته باشد، نمره عملیاتی بودن پایان نامه را به آن اختصاص دهیم و اگر نداشته باشد، فقط نمره نظری را به صاحب رساله بدهیم.

پایان نامه به عنوان سند تخصص دانشجو در یک رشته تحصیلی علاوه بر مشکلات بیان شده در بالا با مشکلات عدیده دیگری نیز دست به گریبان است که اگر همت مسئولان مربوطه به آن نرسد، رویه بیمارگونه ای در تحصیلات تکمیلی کشور گسترش می یابد که آینده علمی کشور را دست خوش ضربات ناخوش آیندی می کند.

تقلب در پایان نامه ها، کپی برداری از پایان نامه های دانشگاه های دیگر، خرید و فروش پایان نامه، ورود کافی نت ها و شرکت های رایانه ای به قضیه تولید و فروش پایان نامه ها به دانشجویان، استفاده از پایان نامه های دانشگاه های با رتبه علمی پایین و ناشناخته در دانشگاه های همطراز، افزایش نگاه اقتصادی به پایان نامه نویسی، افزایش بدون برنامه دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پاسخگو نبودن اساتید توانمند برای بررسی پایان نامه ها، کم شدن دقت و نظارت اساتید بر پایان نامه های دانشجویی به علت مشغله کاری و افزایش تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، نبود برنامه مدون برای عملیاتی شدن رساله های دانشجویی، صرف هزینه های مالی و نیروی انسانی تحصیل کرده فقط برای گرفتن یک مدرک چند نمونه از مشکلات عدیده ای است که فقط در موضوع پایان نامه های دانشجویی به چشم می خورد.

وزارت علوم به عنوان متولی اصلی دانش در کشور، موظف به ورود عالمانه و دقیق به این موضوع برای جلوگیری از شیوع بیماری پایان نامه نویسی برای مدرک، اقتصاد پایان نامه ای و هزینه شدن نیروی انسانی عظیم بدون رسیدن به نتیجه می باشد که امیدواریم با توجه به سند چشم انداز بتوانیم ضمن حل این مشکل با شتاب زیادی پله های دانش و بینش را طی کنیم.