بیشتر از نگرانی بابت خروج دانشجویان، باید دغدغه بازگشت و استفاده از ظرفیت مهاجرین را داشته باشیم

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ مهاجرت نخبگان و استفاده از استعدادهای هر کشور در کشوری دیگر؛ از جمله چالش هایی است که دولت ها با آن مواجهند. ایران باوجود جوانان تحصیلکرده و با استعداد از این قاعده مستثنا نیست و همچنان با مسیله مهاجرت و چالش های آن، دست و پنجه نرم می کند.

 

برای آشنایی بشتر با این موضوع و تبعات آن با بهرام صلواتی عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، به گفت و گو نشستیم.

 

عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور در خصوص مهاجرت دانشجویان گفت: مسئله خروج دانشجویان باید از دیدگاه‌های مختلفی مانند دیدگاه مسئولین و سیاست گذاران بررسی شود، حجم فارغ التحصیلان دانشگاهی کشور بسیار زیاد شده که این نشان جایگاه شغلی محدود و متناسب با تحصیلات آنان در بازار کار ایران است.


وی با اشاره به ادامه تحصیل در خارج از کشور و کیفیت آموزش‌های پژوهشی در کشور گفت: مهمترین عامل جابه جایی دانشجویان بین المللی کیفیت دوره‌های آموزشی و پژوهشی است به این معنا که یکی از انگیزه‌های اصلی خروج و جابه جایی دانشجویان است و اینکه اکثر دانشگاه‌های ما در داخل کشور در ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جایگاه بالایی را ندارد طبیعی است.



صلواتی با تاکید بر انگیزه‌های شخصی و فردی عنوان کرد: به طور کلی میل به جابه جایی و تجربه فضای بین المللی در حوزه تحصیلات و اشتغال یک ویژگی جهان شمولی است که جوانان ایرانی نیز از این خصوصیت بی بهره نیستند و تمایل به تجربه فضای بین المللی دارند، در مقایسه با ۱۷ سال قبل جمعیت دانشجویان بین المللی دنیا بیش از ۵.۲ برابر شده است.


وی در ادامه گفت: طی تحقیقات صورت گرفته در بین دانشجویان این سوال که اگر دانشگاه‌های بین المللی در داخل کشور شعب‌های راه اندازی شود یا امکان فعالیت داشته باشند برای تحصیل میل به تحصیل در شعبات بین المللی داخل کشور دارید یا به خارج از کشور بروید مطرح شد که پاسخ آنان گزینه دوم بود.


وی با اشاره به دیدگاه‌های سیاست مداران اظهار کرد: مسئولین دغدغه‌هایی مانند اینکه سرمایه‌های انسانی یعنی جوانان که سال‌ها هزینه صرف آنان شده در دوره اوج بهره وری از کشور خارج میشوند و اگر هیچ گاه باز نگردند را دارند، این دغدغه بسیار مناسب است، اما در شرایطی که امکان جذب و بهره وری از نیروی انسانی در داخل کشور باشد زمانی که شرایط مهیا نیست و استعداد‌ها هدر میشود و سرمایه و استعداد جوانی، نیروی انسانی در ماندن به فرصت سوزی تبدیل شود رفتن یا جابه جایی دانشجویان نگرانی در این مسئله صحیح نیست.


صلواتی در ادامه افزود: اگر فرصتی پیش آید و جوانان جابه جا و مهاجرت موقت به کشور‌های توسعه یافته کنند و بر علم و فناوری آنان افزوده شود و ظرفیت‌هایی هم در داخل کشور برای آنان فراهم کنیم نه تنها جابه جایی دانشجویان تهدید نیست بلکه فرصتی مناسب تلقی میشود.


وی در ادامه گفت: کشوری مانند چین بسیاری از فارغ التحصیلان و دانشجویان در بهترین دانشگاه‌های دنیا مشغول تحصیل بودند بعد از فارغ التحصیلی دولت چین فرصتی را فراهم کرد که از حضور فارغ التحصیلان به بهترین نحو درکشور استفاده شود و هم اکنون کشور چین علاوه بر داشتن برنامه‌های مستمر و هدفمند در بازگرداندن دانشجویان چینی برنامه‌هایی هم برای جذب دانشجویان دیگر کشور‌ها در داخل کشور فراهم کرده است.

وی با اشاره به امکانات دیگر کشور‌ها برای جذب دانشجویان گفت:کیفیت برتر دوره‌های آموزشی و پژوهشی یکی از مهمترین دلیل‌ها و انگیزه‌ها جابه جایی دانشجویان در سطح دنیا است و تنها برای کشور ایران نیست اگر مراکز و موسسات عالی بتوانند خود را با استاندارد‌های بین المللی برسانند دیگر بسیاری از دانشجویان انگیزه رفتن ندارند، زیرا مهاجرت یک فرایند هزینه بر زمان بر است و افراد در یک تحلیل هزینه فایده به این جمع بندی خواهند رسید که در داخل کشور بمانند.


وی در ادامه افزود: زمینه اشتغال و بهره گیری علم و تخصص در فارغ التحصیلان باید ایجاد شود بسیاری از دانشجویان به لحاظ روانی انتظار دارند که اگر به خارج می روند شغل و جایگاه متناسب با تحصیلات خود را پیدا کنند که ممکن است این تصور درست نباشد و افراد در مهاجرت به فعالیت‌های غیرمرتبط مشغول شوند و این مسئله یکی از دلایل جذب دانشجویان خارجی توسط دیگر کشور‌ها است، برنامه‌های زیادی برای جذب دانشجویان در سراسر کشور پیش بینی شده مانند ایالات متحده که بیش از یک میلیون دانشجو بین المللی جذب کرده و یک بازار بین المللی به ارزش ۳۶ میلیارد دلار در کشورشان به وجود آمده که این ۳۶ میلیارد تومان بورس و فرصت تحصیلی ممکن است در داخل کشور وجود نداشته باشد و این عامل سبب افزایش انگیزه جوانان شده است درحال حاضردر خارج از کشور نزدیک به ۵۳ هزار دانشجو در کشور ایالات متحده مشغول تحصیل هستند که بیشتر در رشته‌های فنی مهندسی مشغول تحصیل هستند.

صلواتی عنوان کرد: دیدگاه فرار مغز‌ها و نخبه‌ها ادبیات مربوط به چند دهه گذشته است امروزه در فضای به هم پیوسته جهانی مسئله چرخش و جابه جایی بین المللی استعداد‌ها مطرح میشود یعنی افراد در یک فرایند رفت و برگشتی و مهاجرت چند باره قرار دارند ممکن است مقطعی در یک کشور ساکن باشند و مقطعی دیگردر کشوری دیگر این واقعیت باید پذیرفته شود که جابه جایی در دنیا یک پدیده رایج است.


وی در ادامه گفت: نگران خروج از کشور جوانان نباشیم، زیرا زمانی که امکان بهره گیری از استعداد‌ها را نداریم باید سیاست‌های برگشت و سیاست‌های استفاده ازاستعداد‌ها را در داخل و خارج درنقاط مختلف در دانشگاه‌ها و مراکز نواوری فناوری وسیاسی را ایجاد کنیم، صرفا دانشجویان نخبه نداریم بلکه نخبگان سیاسی اجتماعی در سراسر دنیا داریم که باید شرایطی ایجاد شود که از این استعداد‌ها در سراسر دنیا با توجه به نیازمندی‌های کشور استفاده شود.


وی با اشاره به برگشت یکی از نخبگان به ایران اظهار کرد: اخیرا برگشت یکی از نخبگان باعث ایجاد مسائل سیاسی و خروج آن فرد از کشور شد که در رسانه‌ها سر و صدای بسیاری ایجاد کرد به حدی که جنبه منفی پررنگ شد جنبه مثبت مطرح نشد.

وی در پایان گفت: باید ظرفیت‌هایی برای رفت و برگشت افراد ایجاد شود، افراد زیادی در مقاطع تحصیلی مختلف در سه سال اخیر به کشور بازگشته اند که هم اکنون داخل کشور در مراکز دانشگاهی آموزشی پژوهشی مشغول فعالیت هستند بسیاری از آنان هم استارت آپ‌های چند میلیون دلاری را ایجاد کرده اند که این موفقیت از ثمرات برگشت افراد است، اگر این افراد در کشور بودند در حال حاضر به این ارزش افرینی دست نیافته بودند، بیش از نگرانی از رفتن دغدغه بازگشت و بهره مندی از مهاجرین را داشته باشیم.