
به ما میگفتند روی «اسب بازنده» شرط بندی نکنید/ پشتوانه رهبرانقلاب و همت سرلشکر سلیمانی دو عامل پیروزی سوریه/ ماجرای آزادی ۴۸ ایرانی دستگیرشده توسط داعش
اصالتا قزوینی اما متولد عراق است، در سن ۹ سالگی از زادگاهش در کربلای معلی به ایران میآید و پس از اخذ دیپلم متوسطه، به دانشگاه آمریکایی بیروت میرود و مدرک کارشناسی فیزیک را از آن دانشگاه دریافت میکند. یکسال بعد یعنی در سال ۱۳۵۱ مدرک کارشناسی ارشد خود را از همان دانشگاه دریافت میکند و نهایتاً در ۱۳۵۶ از موسسه فناوری «ماساچوست آمریکا» به اخذ درجه دکترا در رشته مهندسی هستهای نائل میشود.
در سن ۳۰ سالگی قائم مقام معاون آموزشی دانشگاه صنعتی شریف میشود ودر اواسط دهه شصت همراه هیأتی به ایالات متحده آمریکا میرود تا از میان ایرانیهای مقیم آمریکا برای دانشگاههای کشور، هیئت علمی جذب کند.
مدت زمانی معاون وزیر علوم وقت (ایرج فاضل) میشود، اما بنا به دلائلی استعفا میدهد و به ریاست دانشگاه شریف باز میگردد.
صالحی در سال ۱۳۶۷ به عنوان اولین رئیس «دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزوین» انتخاب میشود، اما به دلیل بیماری رئیس وقت دانشگاه صنعتی شریف نمیتواند در این سمت بماند و مجدداً به ریاست دانشگاه صنعتی شریف منصوب میشود. او عملا تا سال ۱۳۷۲ ریاست دانشگاه شریف را به عهده داشت و بیشتر از هرچیز دیگر باید او را «شریفی» دانست. هماکنون، علیاکبر صالحی با مرتبهٔ علمی استاد، عضو هیئت علمی دانشکده انرژی دانشگاه صنعتی شریف است.
در سال ۱۳۷۷ توسط رئیسجمهوروقت به عنوان نمایندهٔ دائم ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی منصوب میشود و به مدت پنج سال در این سمت فعالیت میکند و به دلیل داشتن دیدگاههای میانهرو، مورد توجه غربیها قرار میگیرد.
درتیرماه ۱۳۸۸ و پس از استعفای غلامرضا آقازاده، توسط محمود احمدی نژاد رئیس سازمان انرژی هستهای میشود، پس از برکناری منوچهر متکی که در سفر دیپلماتیک به سر میبرد در سال ۱۳۸۹، صالحی با حفظ سمت ریاست سازمان انرژی اتمی به جای او عنوان وزیرامور خارجه ایران منصوب میشود.
پس از روی کارآمدن حسن روحانی به عنوان رئیس جمهورکشور، وی به عنوان «معاون رئیسجمهور» و «ریاست سازمان انرژی اتمی» ایران برگزیده شد و تا کنون در این سمت به ارائه خدمت مشغول است.
علی اکبر صالحی در گفتگویی تقریبا دو ساعته با «محوریت سوریه» به بیان ناگفته هایی از زمان وزارت خود و تقارن آن با «روزهای مه آلود سوریه» پرداخت. متن کامل این گفتگو به شرح ذیل است؛
صالحی: زمانی که بیداری اسلامی رخ داد و این حرکتها به سوریه سرایت کرد ترکیه و قطر در بحران این کشور به شدت فعال بودند و وزیر خارجه ترکیه آقای «داوود اوغلو» در آن زمان سرپرستی این وزارتخانه را در ترکیه به عهده داشت. به طور کلی روابط ترکیه و سوریه قبل از بحران سوریه به گونهای به هم نزدیک بود که بشار اسد و اردوغان رفت و آمد خانوادگی با یکدیگر داشتند و دو دولت ترکیه و سوریه هر ماه یا هر دو ماه یکبار جلسه مشترک با یکدیگر داشتند. چنین روابطی اصلا در بین مقامات دو کشور مرسوم نبود.
اردوغان همواره ازاخلاق بشار اسد به عنوان یک الگو، مدیر یا شخصیت سیاسی برای سوریه نام میبرد، اما این روابط در عرض چند ساعت از این رو به آن رو شد به این معنی که یک دفعه تا قبل از غروب آفتاب سوریه یک کشور محبوب برای ترکیه بود، اما صبح بعد از آن تبدیل به یک دشمن شد. در موضوع جنگ سوریه همان طور که گفتم قطر و ترکیه به شدت فعال بودند و زمانی که سوریه درگیر جنگ بود دو بار امیر قطر به ایران آمد (امیر قبلی قطر) همواره به ایران توصیه میکرد که ما هر چه زودتر موضع خود را نسبت به دولت سوریه روشن کنیم، چون اگر همچنان بخواهیم هم پیمان سوریه بمانیم و از این کشور دفاع کنیم در آینده سوریه جایگاهی نخواهیم داشت.

امیر قطرتوصیه می کرد؛ برای داشتن سهم از آینده سوریه مواضع خود را تغییر دهیم
او معتقد بود ظرف هفتههای آینده دولت سوریه فرومی پاشد و عنوان میکرد ما خیرخواهانه به شما توصیه میکنیم که موضع سیاسی تان را روشن کنید تا در دولت آتی سوریه هم نقشی داشته باشید.
دانشجو: آیا ترکیه هم توصیهای مبنی بر ترک حمایتهای ایران از سوریه داشت؟
صالحی: بله ترکیه هم به طور متداوم فشار زیادی بر ایران وارد میکرد که جمهوری اسلامی حمایت خود را از سوریه بردارد و بیشترین تماسی که من در زمان تصدی وزارت خارجه با یک وزیر خارجه داشتم با وزیر خارجه ترکیه و با محوریت موضوع سوریه بود. آن زمان نظر جمهوری اسلامی این بود که ضمن برخورد صریح و دوستانه با مقامات سوری آنها را سریعتر متوجه این موضوع کنیم که شرایط را تحت کنترل بگیرند.
در اوج بحران سوریه از داخل و خارج به ما می گفتند روی اسب بازنده شرط بندی نکنید
اما علی رغم اینکه میدانستیم موضوع سوریه مسئلهای است که از خارج مرزهای این کشور هدایت میشود، اما به این نکته هم به خوبی واقف بودیم که باید با مدیریت، صبر و درایت مسئولان سوری شرایط کنترل شود. البته خیلیها عنوان میکردند ایران باید حمایت خود از سوریه را بردارد و اصطلاحا روی اسب بازنده شرط بندی نکند. اما رویکرد سیاسی ایران این بود که از حق پیروی و دفاع کند شما ببینید آیا سوریه باطل بود که ما از آن دفاع کردیم؟ مبارزه با داعش در عراق باطل بود؟ حمایت از مردم یمن و بحرین باطل بود؟ شما یک باطل نشان دهید که جمهوری اسلامی از آن دفاع کرده باشد در رویکرد سیاست بین الملل، چون اساس رویکردمان حمایت از حق است مطمئن هستیم که نتیجه هم پیروزی است.
همان طور که امام حسین علیه السلام فرمودند: ما را از چه میترسانید چه شهید شویم و چه پیروز شویم در هر دو حالت پیروز هستیم لذا ما از این منظر در سیاست خارجی با اطمینان خاطر قدم برمی داریم و مذبذب نیستیم.
دانشجو: در خصوص توصیههای مصداقی مقامات ترکیه به ایران پیرامون عدم حمایت از سوریه بفرمایید.
صالحی: داوود اوغلو و اردوغان مسلمانان واقعی هستند به این معنا که عامل به احکام اسلام هستند و به طور ظاهری اسم اسلام را به دنبال نمیکشند به خاطر دارم روزی داود اغلو به من گفت: مگر شما مسلمان نیستید؟ بشار اسد مسجد را خراب میکند، فلان روحانی را میکشد و این نشان میدهد که او ضد دین و ضد مسجد است. من در پاسخ گفتم اگر او ضد دین و ضد مسجد بود زمانی که سوریه در این شرایط قرار نداشت این کارها را انجام میداد.
حتی به یاد دارم در ابتدای بحران سوریه سایت بازتاب گزارش مبسوطی نوشته بود که این چه وزارت خارجهای است که نمیداند اتفاقات رخ داده در صحنه واقعی چیست و جهت گیری وزارت خارجه چه عواقبی را دنبال خواهد داشت.
دانشجو: در آن شرایط واکنش و برخورد مسئولین در قبال این انتقادات چه بود؟

جمهوری اسلامی پیشنهاد چهاربندی را برای حل مشکل ارائه کرد که یکی از بندهای آن حل مسئله بصورت سوری- سوری و نیز برگزاری انتخابات از جمله پیشنهادات جمهوری اسلامی برای حل بحران سوریه بود. بعداً این پیشنهاد ۴ بندی تبدیل به پیشنهاد شش بندی شد. در یکی از جلسات که در مصر داشتیم پیشنهاد جمهوری اسلامی این بود که ما در بعد سیاسی چندان نمیتوانیم با هم هماهنگ باشیم (یعنی کشورهای عضو کمیته رباعی)، چون هر کدام دارای آرا و نظرات خاص خود هستیم و جمع کردن وجه اشتراک کار مشکلی است. در نتیجه بیایید کار حرفهای تری انجام دهیم یعنی سازمانهای اطلاعاتی خودمان را به یکدیگر متصل کنیم و آنها مشترکا با یکدیگر کار کنند، چون سوریه و مصر قبلاً به لحاظ سازمانهای اطلاعاتی خیلی به هم نزدیک بودند این پیشنهاد پذیرفته شد، اما ترکیه در ابتدا زیر بار نمیرفت، اما بالاخره او نیز این شرایط را پذیرفت براین اساس من در سفری که به دمشق داشتم پیشنهاد همکاری جدید سازمانهای امنیتی کشورهای رباعی را به اطلاع بشار رساندم مبنی بر اینکه کشورهای عضو کمیته رباعی آمادگی همکاری اطلاعاتی با یکدیگر دارند و بشار اسد نیز ضمن تایید این پیشنهاد از این خبر خوشحال شد و تشکر کرد.
ماجرای تعطیلی سفارتخانه ها در سوریه و وساطت ایران
دانشجو: در خصوص تعطیلی سفارت خانه ها به ویژه سفارت خانه های کشورهای عربی و شرایط آن زمان در سوریه بگویید
صالحی:به خاطر دارم در آن زمان یک روز ولید معلم وزیر خارجه سوریه با من تماس گرفت و گفت: در سازمان کنفرانس اسلامی که مقر آن در جده عربستان است میخواهند عضویت سوریه را لغو کنند و بهانه کشورهای عربی نیز این بود که به سفارت خانه آنها در دمشق حمله میشود و این حملات کار دولت سوریه است براین اساس ولید معلم از ما خواست که به جده برویم و در مقابل این فرافکنی علیه سوریه دفاع کنیم. ما نیز برای حل و فصل موضوع به جده رفتیم تا در نشست برگزار شده در جده به دفاع از سوریه بپردازیم و عنوان کنیم، حملات صورت گرفته به سفارت خانهها کار سوریه نیست. جالب اینجاست که همان لحظه به ما خبر دادند که به سفارت انگلیس در تهران حمله شده است به هر حال این هم یکی از تناقضات روزگار است.
بشاراسد شخصیت سلیم النفسی دارد/ اگر دولت سوریه منسجم نبود نمی توانست اوضاع را مهارکند
دانشجو: در خصوص شخصیت بشار اسد و شیوه مهار بحران در سوریه توضیح دهید
صالحی: شخصیت بشار اسد برای من خیلی جالب بود او انسانی بسیار سلیم نفس باهوش و با بصیرت است. به طور کلی دولت سوریه دولت منسجمی بود اگر این دولت از انسجام داخلی برخوردار نبود قطعا نمیتوانست خود را فورا پیدا کند. از سوی دیگر مسائل اقتصادی در آن شرایط در سوریه از اهمیت بسزایی برخوردار شد ما تجربیات خود را در شرایط بحرانی در اختیار سوریها قرار دادیم برای مثال اگر پولی به عنوان پس انداز در بانکهای جهان دارند آن پول را قبل از آنکه بلوکه شود خارج کنند در این زمینه بانک مرکزی سوریه و تشکیلات حکومتی این کشور بسیار خوب و هوشمندانه عمل کرد.
دانشجو: با توجه به شرایط بحرانی سوریه و نزدیکی جمهوری اسلامی به این کشور در شرایط سخت آیا خاطره ای از آن سال ها به یاد دارید ؟
صالحی:: اتفاقی که در سوریه و در سالهایی که من در پست وزارت خارجه قرار داشتم رخ داد و همواره در ذهن من خواهد ماند دستگیری ۴۸ نفر از فرزندان ما دراین کشور بود این دستگیری ماهها به طول انجامید و به خاطر دارم شبی سردار سلیمانی با بنده تماس گرفت و گفت: بناست صبح فردا تروریستها این ۴۸ نفر را اعدام کنند و از ما خواست تا در این خصوص اقدامی انجام دهیم تنها کاری که در آن زمان به ذهن من رسید این بود که با نخست وزیر قطر که وزیر خارجه این کشور هم بود تماس بگیرم و موضوع را برایش تعریف کنم به او گفتم که ۴۸ نفر از بچههای ما دستگیر شده اند و فردا قرار است که اعدام شوند و از آنجا که ما شما را دارای ید طولایی در سوریه میدانیم شما را مسئول این اتفاق میدانیم و در صورتی که این موضوع فرجام خوشی نداشته باشد قطعا روابط ایران و قطر به بدترین شرایط خود خواهد رسید. او در پاسخ به من گفت: من در فاصله چندی ساعتی که تا صبح باقی است چه کاری میتوانم انجام دهم؟ گفتم من نمیدانم شما همواره از این معارضین (تروریست ها) حمایت میکنید پس حل این مشکل هم به عهده خودتان است نخست وزیر قطر مشخصات تروریستها را از من خواست که من در تماسی با سردار سلیمانی مشخصات آنها را خواستم که سردار گفت: هیچ نام و نشانی از آنها نداریم. براین اساس نخست وزیر قطر هوشمندانه این تصمیم را گرفت که از طریق مصاحبه زنده با شبکه الجزیره پیامی برای معارضین ارسال کند و براین اساس پیامی ارسال کرد که اگر این اتفاق بیفتد و این ۴۸ نفر اعدام شوند قطعا خلاف انسانیت مروت و اسلام خواهد بود بعد از انتشار این پیام معارضین اعلام کردند که بر سراین ۴۸ نفر حاضر به مذاکره هستند و بعد بحث مذاکره شروع شد و معاون وزیر خارجه قطر به تهران آمد و با دکتر امیرعبداللهیان که در آن زمان معاون عربی افریقایی وزیر خارجه بود قرار ملاقاتی منعقد شد و به لطف خدا آن ۴۸ نفر آزاد شدند.
پشتوانه رهبری و همت سردارسلیمانی دوعامل اصلی پیروزی سوریه بود
صالحی: در آن زمان شرایط خیلی سخت بود و وقتی بین مسئولین صحبت میشد اکثریت آنها نظرشان بر این بود که ما بازنده این جهت گیری خواهیم بود جا دارد اینجا از نقش سازنده مقام معظم رهبری یاد کنم که
صالحی:
یا زین العابدین در تونس از غلامان حلقه به گوش منحصر به فرد امریکا بود، آمریکا با او چه کرد؟ او را هم رها کرد به هر حال بشار اسد این را به خوبی میدانست که امریکا قابل اعتماد نیست گذشته از آن اصلا جنس بشار اسد از جنس این مسئولین که نام بردم نبود و بشار اسد به قول عربها سیاست مدار محنکی است انسان سلیم النفسی است و این سلامت نفس بود که بشار را نگه داشت خیلی سریع فهمید حق و باطل کجاست البته هزینه زیادی هم داد، اما به هر حال نام بشار تا ابد در تاریخ به نیکی خواهد ماند و او به عنوان یک قهرمان ملی توانست اسوه و نماد مقاومت را تبیین کند.
دانشجو: خیلی حرف و حدیثها در مورد هزینههایی که برای انرژی هستهای میشود وجود دارد آیا آن را تایید میکنید؟
صالحی:
این را باید در نظر گرفت که مردم نمیخواهند انقلاب خود را از دست بدهند، اما ما نیز نباید به عنوان مدیر یا مسئول ناکارامدی خود را به عهده انقلاب بگذاریم البته مردم به خوبی تفکیک میکنند و میدانند که بستر، جهت و اهداف انقلاب درست است، اما بعضا موانعی بر سر راه آن وجود دارد که باید با تدبیر آن را برطرف کنیم.
دانشجو: از این که در این گفتگو شرکت کردید از شما سپاسگذارم.
صالحی: من هم از شما سپاسگذارم