به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پنجمین برنامه نشست راهبرد ایرانی با حضور پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک کرکزی و علی سعدوندی، مدرس دانشگاه و صاحب‌نظر اقتصاد کلان و پولی، با عنوان بررسی ابعاد اجرای طرح حذف چهار صفر از پول ملی، به همت گروه علمی پژوهشی اقتصاد پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد.
در سیاست‌گذاری تورم، سلطه مالی بر سیاست‌ها و وابستگی ما به نفت تأثیر به سزایی داشته است
پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی گفت: متأسفانه به دلیل تورم انباشته‌ای که در دو دهه اخیر داشتیم، شاهد بودیم که نظام پرداخت ما با اختلا‌ل‌هایی همراه باشد و در برخی مواقع سرریزی اتفاق افتاده است. در همین مدت شاخص سی‌پی‌آی با نزول همراه بوده است و این نشان می‌دهد که قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است و الان قیمت‌هایی که ما در داخل داریم با قیمت‌های جهانی در یک تراز نسبی قرار دارد. این روند باعث شده است که پول ملی ما دیگر رواج و ارزشی در جامعه نداشته باشد و کسی با شاخص ریال دیگر کار نمی‌کند و زیاد به کار نمی‌آمد. خیلی مواقع هم حتی اگر رقم بزرگ نیز گفته شود، باز هم از تومان استفاده می‌شود. افت حیسیت و پول ملی در جامعه امروز رواج پیدا کرده است و پول ملی ما حزء ضعیف‌ترین پول‌هاست. این را ما در خارج از کشور و در تبادل پول‌ها و مشکلاتی که برای آن پیش می‌آید، شاهد هستیم.
وی در ادامه بیان کرد: استهلاک اسکناس در کشور ما بسیار بالاست و هزینه‌های بسیار بالای چاپ داریم و همچنین دستگاه‌های خودپرداز ما کاراریی لازم را ندارد.همه این‌ها باعث می‌شود که بار آن‌ها بر روی نظام پرداخت الکترونیکی بیاید. باید کمی از لحاظ پدافند غیرعامل نیز کشور را در یک توازنی نگه داریم و نمی‌توان همیشه گفت که میخواهیم به سمت پرداخت الکترونیک برویم و پول رو کنار بگذاریم و باید شرایط بیرونی و کنونی داخل را در نظر بگیریم. سرانه اسکناس ما در کشور 106 برگ است در حالی که این رقم در دنیا 25 تا 30 برگ است و حتی در کشورهایی مثل انگلستان و کانادا و سوئیس بین 50 تا 70 برگ است. سران سکه‌ی ایران 26 قطعه است و در کشورهای انگلستان 461 قطعه، در سوئیس 658 قطع و در روسیه 397 و ترکیه 81 قطعه است و این مخروط اسکناس و سکه ما برعکس دنیا شده است. هزینه پاپ و تولید اسکناس و سکه در کشور ما سالی 380 میلیارد تومان است و در دوران دهه ساله که هزینه‌های اجرایی‌تری داریم، افزایش هزینه نیز داشته‌ایم. علاوه بر این‌ها یکسری هزینه‌های بهداشتی نیز در جامعه وجود دارد. در سال گذشته ما حدود 3/19 میلیارد تراکنش داشتیم و 3/6 میلیارد تراکنش ما زیر پنج هزارتومان است و این مسئله یک هزینه‌ای در جامعه ایجاد می‌کند و یعنی حدود 470 میلیارد تومان هزینه الکی در جامعه ایجاد می‌شود. لذا به لحاظ هزینه‌های اجرایی به صورت مستقیم و غیرمستقیم درست نمی‌باشد.
معاون اقتصادی بانک مرکزی با تأکید بر اینکه یکسری انتقاداتی مطرح می‌شود که فلان طرح تورم‌زا است، گفت: تورم از دو مجرا وارد می‌شود؛ یک تورم ناشی از گرد کردن است و دیگری این است که باید افزایش تورم را کاهش داد. این حرف درستی است که باید تورم را کاهش داد اما لزوماً به مسئله تورم نباید نگاه کرد و وضعیت نظام نقدی ما در نظام جهانی به اندازه کافی بد است. در یکسری کشورها مثل کشورهای آمریکای لاتین که شکست خوردند، تورم چندهزار درصدی داشتند ولی تورم در کشور ما تورم مزمنی است. در بعد سیاست‌گذاری در بحث تورم، مسائلی مانند سلطه مالی بر سیاست‌ها و وابستگی ما به نفت تأثیرگذار بوده است. در چند مدت اخیر با تأمین اوراق کسری بودجه را جبران کردیم و در بحث داخلی نیز از کشورهایی که تجربه داشته‌اند، ما می‌توانیم استفاده کنیم و سیاست‌های درست را به شیوه درست اجرا کنیم و نهایتاً می‌توانیم تورم را کنترل کنیم. ما الان در اوج جنگ اقتصادی و اوج التهابات ارزی هستیم ولی امید است که در یک افق پنج ساله کارهایی را انجام دهیم و اسکناس‌های ما در نظام جهانی ارزش واقعی پیدا کند و یک بازنگری در این زمینه انجام داد.
تضمین سیاست پولی و تنظیم تورم، فقط بازار باز نیست
قربانی بیان کرد: در بحث حذف صفر از پول ملی ما باید یکسری تطابق‌ها با فرهنگ عمومی جامعه را نیز انجام دهیم و چیزی که در واقعیت جامعه ما انجام پذیر است، حذف چهار صفر از پول ملی است. لذا باید کاری انجام داد که برای مردم قابل پذیرش باشد. ولی به صورت کلی جمع‌بندی این بوده است که چهار صفر از پول ملی حذف شود. مشکل ما با بانک مرکزی این بود که این بانک کلاً نمی‌آمد و اوراق نمی‌داد و با وجود این شرایط چگونه می‌توان عملیات بازار باز را اجرا کرد. ما کشورمان همیشه در طی چندسال اخیر از کمبود بودجه و وابستگی به نفت رنج برده است. مانند سال 86 که اینقدر قیمت ارز را کم می‌کنیم که هرچیز مربوط و نامربوطی وارد کشور می‌شود. درمورد این موضوع نیز یک فعالیت گفتمانی در سطح نهادها و اشخاص مختلف داریم و یکسری هماهنگی‌های در حال صورت گرفتن است. تضمین سیاست پولی و تنظیم تورم، فقط بازار باز نیست و یکسری طرح‌های دیگر وجود دارد که خارج از طرح در حال پیگیری است.
پیمان قربانی اظهار کرد: مکانیزم‌های انتقال پول در کشور ما و کانال انتقال مالی ما زمانی خوب کار می‌کند که نظام بانکی ما نظام سالمی باشد. در سال‌های قبل مشاهده می‌کردیم که هماهنطور که نرخ تورم پایین می‌آمد، نرخ ارز بالا می‌رفت و رقابت و جنگ قیمتی در بانک‌ها وجود داشت. بانک مرکزی در حال حاضر در حد توان خود در حال قدم برداشتن برای اصلاح نظام بانکی می‌باشد. یک الزاماتی و پیش‌نیازهایی برای هر اقدامی در کشور وجود دارد و نمی‌توان هر اقدامی را به صورت مشابه کشورهای دیگر در اینجا نیز انجام داد و باید ابعاد و ساختار کار را در نظر داشت. ولی در کل اقداماتی مانند حذف صفر از پول ملی هزینه‌هایی دارد که در دراز مدت بازمی‌گردد. ما باید سرانه اسکناس و سکه را کنترل کنیم و فیچرهای امنیتی روی آن‌ها بگذاریم تا برخی اقدامات بهتر صورت گیرد و هزینهها کاهش پیدا می‌کند. قطعا اگر حذف صفر با کاهش تورم همراه نباشد، اثربخشی خود را نخواهد داشت.
اگر ما بتوانیم در آینده به سمتی برویم که تورم را کنترل بکنیم، نه چهار صفر بلکه باید پنج صفر و بیشتر را از پول ملی حذف بکنیم
علی سعدوندی، مدرس دانشگاه و صاحب‌نظر اقتصاد کلان و پولی گفت :ما چهل سال تفکرمان این بوده است که یا عوامل و دشمنان خارجی قصد ایجاد بازار باز را دارند یا عوامل ضد دینی داخلی و الان خداروشکر این جو تغییر کرده است. عدهای می‌گویند که اگر کسری بودجه کشور را از محل اوراق تأمین کنیم، این نقشه استکبار است و نباید اینکار انجام شود. ولی واقعیت این است که وقتی ما کشوری هستیم که افتخارمان پولی‌سازی کسری بودجه است و پولی‌سازی کسری بودجه را ضددینی و ضدمیهنی نمی‌دانیم و آن را توجیه هم می‌کنیم، با این اوضاع به جایی نمی‌رسیم. ما یک افتخاری داریم که برنامه‌ای برای کشور نداریم. ما بدون حذف چهارصفر نیز هزینهها را می‌توانیم کنترل بکنیم.سیاست‌گذاران ما همچنان در دنیای اسمی در حال زندگی کردن هستند نه دنیای واقعی و باید یک اتفاقی سیاست‌گذاران ما به خود بیاورد. اگر ما بتوانیم در آینده به سمتی برویم که تورم را کنترل بکنیم، نه چهار صفر بلکه باید پنج صفر را از پول ملی حذف بکنیم. از کجا آمده است که باید چهارصفر از پول ملی ما حذف شود و چیزی که به ذهن ما می‌رسد این است که سیاست‌گذاران ما ناامید هستند.
سعدوندی در ادامه افزود: وقتی سیاست‌گذاران ما خودشان باعث کاهش ارزش پول ملی می‌شوند، با حذف تعدادی صفر از آن می‌خواهند این ارزش را برگردانند، خب طبیعی است که اینکار امکان‌پذیر نیست و شکست می‌خورد. از نظر گفتمان، بانک مرکزی یک سر و گردن جلوتر از دیگر نهادها و سیاست‌گذاران کشور رفته است. کلا به جایی رسیده‌ایم که انحصار تقدس پیدا کرده است. ولی یکسری شبهات باید جواب داده شود. همان‌طور که در عملیات بازار باز میخواهیم مانند دیگر کشورها عمل کنیم، باید در بانک مرکزی نیز مدرن شویم. امید من هم این است که در چند سال آینده حذف پنج صفر یا بیشتر از پول ملی کشور، در دستور کار قرار بگیرد.
وی بیان کرد: چارچوب و سیاست‌گذاری درست، طبیعتاً کار درست را نیز نتیجه می‌دهد ولی اینکه تورم بالا اتفاق بیفتد و ما آن را از سیاست‌گذاری نادرست بدانیم، خیلی منطقی نیست. لذا واقعیت این است که اگر ما تحریم نبودیم، خیلی اوضاع ما بهتر از حال حاضر بود. تا وقتی که نتوانیم این را جا بیندازیم که این درآمد نقدی برای شما کاری ایجاد نمی‌کند، وضعیت به همین صورت است. در تمام سیاست‌گذاری‌های که در تمام دنیا اجرا شده است و موفق بوده است، ما یک ایرادی به آن گرفته‌ایم و در تمام اجزای سیاست‌گذاری پولی ما دائماً در حال ایرادگرفتن هستیم.
کسری بودجه دلیل عمده تورم در کشور
مدرس دانشگاه و صاحب‌نظر اقتصاد کلان و پولی با تأکید بر اینکه کسری بودجه دلیل عمده تورم در کشور است ،اظهار کرد: اگر واقعاً بخواهیم چند صفر را از پول ملی‌مان حذف بکنیم، باید یکسری اقدامات و مراحل را طی بکنیم. هم در جریان نقد و هم در جریان سودآوری و... نقض‌هایی وجود دارد و در برخی جاها مجبور هستند که به دولت وام بدهند و اگر ندهند، عضو هیئت مدیره بانک برکنار می‌شود. این‌ها مشکلات اساسی ماست که باید حل شود. تا وقتی که دست دولت در جیب بانک است و به آن وابسته است، این وضعیت ادامه دارد. وقتی امروز عملیات بازار باز جا افتاده است، عدهای برای آن هزینه داده‌اند و اگر بخواهیم اوراق نیز در کشور جا بیفتد، عدهای باید برای آن هزینه بدهند.
سعدوندی در پایان گفت: ما باید به ثبات در تورم برسیم و نرخ آن راه به شدت کاهش دهیم و بعد از آن به سراغ حذف چندصفر از پول ملی برویم. مهم‌ترین اقدام کنترل تورم این است که کسری بودجه را جبران بکنیم. نرخ بهره سیاستی اعلام و تعیین شود و این مهم‌ترین عامل در بازار باز است. دولت باید اوراق منتشر کند و انتشار توسط نهادهای دیگر راهکار اشتباهی است و بانک مرکزی اصلا نباید ورود پیدا کند و همکاری بانک مرکزی با دولت است. ما هنوز به این نرسیدیم که کسری بودجه دولت مشکل‌زا است. عدهای می‌گویند بانک مرکزی باید یک بانک توسعه‌ای باشد و این اشتباه است. وظیفه بانک مرکزی حفظ ارزش پول ملی است و هنوز در گفتمان به این نرسیده‌ایم و باور نداریم که نباید رشد تورم داشته باشیم. برای بسیاری از اقشار جامعه تورم سوآور است و خصوصاً در بورس خیلی این موضوع تأثیرگذار است و اما ما چه می‌کنیم با نابرابری‌ای یا نابسامان امنیتی‌ای که در واقعیت اتفاق خواهد افتاد. این مسائل باید اصلاح شود و عملیات بازار باز به درستی اجرا شود و اگر دولت واقعاً می‌خواهد تورم را کنترل کند، با توجه به مختصات کشور ما، اینکار امکان‌پذیر است. در محافل متعددی مطرح شده است که کشور با یک بحران بدهی همراه خواهد شد و این برای من قابل پذیرش نیست و به نظر من یک دروغ است. ما تمام ملزومات برای کنترل تورم را در اختیار داریم به جز ملزومات گفتمانی که باید این در جامعه مطرح شود.