در پنجمین نشست پیش رویداد همایش افول آمریکا؛
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مجید رضا مومنی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نشست تخصصی «افول آمریکا؛ تغییر در مناسبات قدرت و نظم بین الملل» از سلسله نشست های پیش رویداد همایش بین المللی «افول آمریکا؛ روند گذشته و تحولات آینده» که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) برگزار شد، گفت: قدرت نظام‌های نوظهور، زمینه‌ساز به چالش کشیده شدن قدرت آمریکا، به عنوان قدرتی مطرح از پایان جنگ جهانی دوم به این سو شده است.
وی با تأکید بر این‌که مفهوم قدرت نیز مانند بسیاری از مفاهیم دیگر دستخوش تحولات جدی شده است، افزود: رابطه تنگاتنگی میان نظم بین‌الملل و قدرت وجود دارد و این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. به بیان دیگر، قدرت، لازمه وضع یک نظم بین‌المللی است.
مؤمنی با بیان این‌که مفاهیم بسیاری از قدرت ارائه شده است اما موضوع مهم، محوریت قدرت در سیاست و نظام بین الملل است، ادامه داد: این واقعیت را نمی‌توانیم انکار کنیم که «قدرت» در تعامل میان کشورها و در نظام بین الملل نقشی کلیدی دارد. رقابتی در پس پرده برای دستیابی به قدرت جریان دارد و هر بازیگری تلاش می کند سهمی از این مفهوم به دست آورد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به تغییر جنس قدرت در روابط بین‌الملل بیان کرد: اگرچه این مفهوم به لحاظ ماهیت تغییری نکرده است و بسیاری از اتفاقات در عرصه بین‌الملل حول محور قدرت و کسب سهم بیش تر از قدرت است، اما نکته مهم تحول در جنس قدرت است. در گذشته تعریف قدرت، معطوف به تجهیزات نظامی و نیروی انسانی بود؛ به این معنا که هر کشوری از این موارد برخوردار بود، جایگاه بهتری در هرم قدرتها داشت. امروزه اما قدرت صرفا مبتنی بر قدرت نظامی نیست و آنچه مهم است توانمندی دانش و فناوری‌های پیشرفته به ویژه فناوری اطلاعات است که سهم هر کشور از قدرت را تعیین می‌کند.
مؤمنی با اشاره به ظرفیت‌های فناورانه به ویژه فناوری اطلاعات در قدرتمندی کشورها افزود: امروزه کشورهایی که دارای توانمندی بالاتری در حوزه فناوری اطلاعات هستند، به طور کلی از قدرت بالاتری نسبت به سایر کشورها برخوردارند.
نظم آمریکایی و مواجه با تهدیدهای نوظهور
این استاد دانشگاه با اشاره به تعریف نظم جهانی گفت: در خصوص نظم جهانی تعاریف گوناگونی به بیان اندیشمندان وجود دارد که متفاوت است، اما باید تعریف این نظم را از نظام بین‌الملل جدا بدانیم. نظمی که از طریق یک هژمون مستقر می شود با نظمی که از طریق نظام بین المللی شکل می‌گیرد و آن را در قالب چندجانبه گرایی تعریف می‌کند متفاوت است.
وی نظم بین‌المللی را مجموعه ای از قراردادها قواعد و هنجارها دانست و گفت: بر مبنای این تعریف، روابط میان بازیگران بین المللی در قالب و چارچوب چندسویه، اثرمند و هدفمند تعریف می‌شود. به عبارت دیگر نظم را می توانیم مجموعه ای از ترتیبات بین المللی بین دولت ها، نهادها و ساختارهای فرودولتی تعریف کنیم. اما باید به شکل‌گیری زیرنظم هایی که دارای هم پوشانی هستند توجه کنیم که تعریف واحد از نظم را دچار مشکل کرده است.
استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علمه طباطبایی بیان کرد: همان طور که مفهوم قدرت در طول قدرت دسخوش تغییر شده است، در نظام بین الملل نیز تعریف نظم در طول دوران با تغییراتی مواجه بوده و امروزه دیگر شکل‌گیری نظم را منوط به اراده دولت‌ها نمی‌دانند و دامنه نقش آفرینان به دیگر ملت ها و بازیگران فرو ملی یا غیر دولتی کشانده شده است؛ همچون فعالان زیست محیطی که بر تحولات و نظم تاثیر می گذارند.
وی با بیان این‌که بر اساس یک تعریف مرسوم، نظم‌های بین‌المللی موجود توسط قدرت‌های فاتح در جنگ وضع شده اند، افزود: این واقعیتی است که در نظم آمریکا محور نیز می‌توانیم مشاهده کنیم؛ آمریکا پس از جنگ جهانی دوم یک نقشی کلیدی در نظم جهانی به سود خودش ایفا کرد.
مؤمنی با اشاره به تحولات بنیادین در روابط بین‌الملل و عرصه جهانی پس از جنگ جهانی دوم، نظم آمریکایی را یکی از پیامدهای این دوره دانست و گفت: پس از جنگ جهانی دوم، نظم آمریکا، نظم لیبرالی یا نظم پساجنگ جهانی دوم تعریف شد. از آن‌جایی که آمریکا یکی از قدرت‌های نظامی، سیاسی و صنعتی به شمار می‌رفت، با شکست دیگر قدرت ها شرایطی یافت تا نظمی را وضع کند که در راستای منافعش باشد.
این پژوهشگر حوزه روابط بین‌الملل با اشاره به تلاش آمریکا پس از جنگ جهانی دوم با وضع نهادها، اتحادها و ائتلاف‌های گوناگون برای قوام‌بخشیدن و صیانت از این نظم حاکم گفت: البته این بدان معنا نیست که این نظم با چالش هایی مواجه نبوده است. بعد از انقلاب «بلشویک» در روسیه و با تشکیل اتحاد جماهیر شوروری، ظهور کمونیسم یکی از چالش های این نظم بود که با آمریکا جنگ سرد به مبارزه با آن پرداخت و در نهایت با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پایان یافت. با شکل گیری «گروه 77» در سال 1964 کشورهای جهان سوم برای مطالبه حقوقشان هم سو شدند و چالشی دیگر بر سر راه نظم آمریکایی قرار دادند. گرچه این حرکت تا حدودی پیش رفت، اما تلاش های آمریکا و کشورهای هم سو اجازاه نداد این حرکت به سرانجام برسد.
مومنی با بیان این‌که نظم جهانی آمریکا با چالش‌های متعددی رو به روست افزود: با فروپاشی نظام کمونیسم و پایان جنگ سرد با تحولات شگرفی مانند دسته بندی جدید دولت ها، پیشرفت فناوری اطلاعات و ظهور نظم های فروملی روبه رو هستیم که در کنار قدرت‌های تجدید نظر طلب، چالش های حکمرانی و جا به جایی توازن قدرت، به عنوان چالش‌های این نظم حاکم به شمار می‌روند.
چین قدرتی نوظهور در برابر نظم آمریکایی
استاد دانشگاه علمه طباطبایی با اشاره به چین به عنوان یکی از کشورهای به چالش کشنده نظم حاکم آمریکایی گفت: چین با ابتکارات اقتصادی توانسته به همراه روسیه تغییرات چشمگیری را در تغییر موازنه این نظم به وجود بیاورد.
وی با بیان این‌که چین در تلاش برای تغییر مسیر در نظم جهانی است افزود: چین درحالی که در سیاست های اعلامی به دنبال تغییر نظم نیست، اما در تلاش است تا مولفه های نظم کنونی را تغییر دهد و با قدرتی که در عرصه های گوناگون به دست آورده از این تاثیرگذاری برخوردار شود. چین اکنون به چالشی جدی برای آمریکا که سردمدار نظم جهانی پس از جنگ جهانی بوده تبدیل شده است.
مومنی پیشرفت در فناوری‌های نوین را یکی از توانمندی‌های چین در مواجهه با نظم آمریکا دانست و گفت: فرافناوری یا متاتکنولوژی موضوعی نوظهور است و چینی‌ها در این عرصه، اگر از آمریکایی‌ها جلوتر نباشند، عقب‌تر هم نیستند. چینی‌ها در حوزه فرافناوری دستاوردهایی داشته‌اند که در برخی موارد گوی سبقت را از آمریکایی ها ربوده اند؛ از این جمله می‌توان به توانمندی چین در فناوری نسل پنجم اینترنت، یا به اپلیکیشن تیک تاک که امریکایی ها را دچار نگرانی کرده است، اشاره کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان سخنان خود بیان کرد: باید پذیرفت نظم حاکم جهانی ایالات متحده دچار چالش ها و تهدیداتی شده است؛ حتی به زعم بسیاری از متفکرین آمریکایی، ایالات متحده باید این تحول آفرینی از سوی چین را بپذیرد تا با ایجاد تغییر در نظم فعلی خود، ضمن حفظ نظم کنونی به نگرانی‌های نوظهور پاسخ دهد.
گفتنی است همایش بین‌المللی «افول آمریکا؛ روند گذشته و تحولات آینده» به همت پژوهشکده مشترک شهید صدر (ره) دانشگاه جامع امام حسین (ع) و دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، و با همکاری بیش از بیست دانشگاه و نهاد پژوهشی در تاریخ ۶ آبان ماه برگزار خواهد شد. علاقه‌مندان می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر و شرکت در فراخوان مقالات، به تارنمای همایش به نشانی www.usdecline.info و صفحات مجازی دبیرخانه همایش در رسانه‌های اجتماعی به آدرس @usdecline مراجعه نمایند.
وی با تأکید بر این‌که مفهوم قدرت نیز مانند بسیاری از مفاهیم دیگر دستخوش تحولات جدی شده است، افزود: رابطه تنگاتنگی میان نظم بین‌الملل و قدرت وجود دارد و این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. به بیان دیگر، قدرت، لازمه وضع یک نظم بین‌المللی است.
مؤمنی با بیان این‌که مفاهیم بسیاری از قدرت ارائه شده است اما موضوع مهم، محوریت قدرت در سیاست و نظام بین الملل است، ادامه داد: این واقعیت را نمی‌توانیم انکار کنیم که «قدرت» در تعامل میان کشورها و در نظام بین الملل نقشی کلیدی دارد. رقابتی در پس پرده برای دستیابی به قدرت جریان دارد و هر بازیگری تلاش می کند سهمی از این مفهوم به دست آورد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به تغییر جنس قدرت در روابط بین‌الملل بیان کرد: اگرچه این مفهوم به لحاظ ماهیت تغییری نکرده است و بسیاری از اتفاقات در عرصه بین‌الملل حول محور قدرت و کسب سهم بیش تر از قدرت است، اما نکته مهم تحول در جنس قدرت است. در گذشته تعریف قدرت، معطوف به تجهیزات نظامی و نیروی انسانی بود؛ به این معنا که هر کشوری از این موارد برخوردار بود، جایگاه بهتری در هرم قدرتها داشت. امروزه اما قدرت صرفا مبتنی بر قدرت نظامی نیست و آنچه مهم است توانمندی دانش و فناوری‌های پیشرفته به ویژه فناوری اطلاعات است که سهم هر کشور از قدرت را تعیین می‌کند.
مؤمنی با اشاره به ظرفیت‌های فناورانه به ویژه فناوری اطلاعات در قدرتمندی کشورها افزود: امروزه کشورهایی که دارای توانمندی بالاتری در حوزه فناوری اطلاعات هستند، به طور کلی از قدرت بالاتری نسبت به سایر کشورها برخوردارند.
نظم آمریکایی و مواجه با تهدیدهای نوظهور
این استاد دانشگاه با اشاره به تعریف نظم جهانی گفت: در خصوص نظم جهانی تعاریف گوناگونی به بیان اندیشمندان وجود دارد که متفاوت است، اما باید تعریف این نظم را از نظام بین‌الملل جدا بدانیم. نظمی که از طریق یک هژمون مستقر می شود با نظمی که از طریق نظام بین المللی شکل می‌گیرد و آن را در قالب چندجانبه گرایی تعریف می‌کند متفاوت است.
وی نظم بین‌المللی را مجموعه ای از قراردادها قواعد و هنجارها دانست و گفت: بر مبنای این تعریف، روابط میان بازیگران بین المللی در قالب و چارچوب چندسویه، اثرمند و هدفمند تعریف می‌شود. به عبارت دیگر نظم را می توانیم مجموعه ای از ترتیبات بین المللی بین دولت ها، نهادها و ساختارهای فرودولتی تعریف کنیم. اما باید به شکل‌گیری زیرنظم هایی که دارای هم پوشانی هستند توجه کنیم که تعریف واحد از نظم را دچار مشکل کرده است.
استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علمه طباطبایی بیان کرد: همان طور که مفهوم قدرت در طول قدرت دسخوش تغییر شده است، در نظام بین الملل نیز تعریف نظم در طول دوران با تغییراتی مواجه بوده و امروزه دیگر شکل‌گیری نظم را منوط به اراده دولت‌ها نمی‌دانند و دامنه نقش آفرینان به دیگر ملت ها و بازیگران فرو ملی یا غیر دولتی کشانده شده است؛ همچون فعالان زیست محیطی که بر تحولات و نظم تاثیر می گذارند.
وی با بیان این‌که بر اساس یک تعریف مرسوم، نظم‌های بین‌المللی موجود توسط قدرت‌های فاتح در جنگ وضع شده اند، افزود: این واقعیتی است که در نظم آمریکا محور نیز می‌توانیم مشاهده کنیم؛ آمریکا پس از جنگ جهانی دوم یک نقشی کلیدی در نظم جهانی به سود خودش ایفا کرد.
مؤمنی با اشاره به تحولات بنیادین در روابط بین‌الملل و عرصه جهانی پس از جنگ جهانی دوم، نظم آمریکایی را یکی از پیامدهای این دوره دانست و گفت: پس از جنگ جهانی دوم، نظم آمریکا، نظم لیبرالی یا نظم پساجنگ جهانی دوم تعریف شد. از آن‌جایی که آمریکا یکی از قدرت‌های نظامی، سیاسی و صنعتی به شمار می‌رفت، با شکست دیگر قدرت ها شرایطی یافت تا نظمی را وضع کند که در راستای منافعش باشد.
این پژوهشگر حوزه روابط بین‌الملل با اشاره به تلاش آمریکا پس از جنگ جهانی دوم با وضع نهادها، اتحادها و ائتلاف‌های گوناگون برای قوام‌بخشیدن و صیانت از این نظم حاکم گفت: البته این بدان معنا نیست که این نظم با چالش هایی مواجه نبوده است. بعد از انقلاب «بلشویک» در روسیه و با تشکیل اتحاد جماهیر شوروری، ظهور کمونیسم یکی از چالش های این نظم بود که با آمریکا جنگ سرد به مبارزه با آن پرداخت و در نهایت با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پایان یافت. با شکل گیری «گروه 77» در سال 1964 کشورهای جهان سوم برای مطالبه حقوقشان هم سو شدند و چالشی دیگر بر سر راه نظم آمریکایی قرار دادند. گرچه این حرکت تا حدودی پیش رفت، اما تلاش های آمریکا و کشورهای هم سو اجازاه نداد این حرکت به سرانجام برسد.
مومنی با بیان این‌که نظم جهانی آمریکا با چالش‌های متعددی رو به روست افزود: با فروپاشی نظام کمونیسم و پایان جنگ سرد با تحولات شگرفی مانند دسته بندی جدید دولت ها، پیشرفت فناوری اطلاعات و ظهور نظم های فروملی روبه رو هستیم که در کنار قدرت‌های تجدید نظر طلب، چالش های حکمرانی و جا به جایی توازن قدرت، به عنوان چالش‌های این نظم حاکم به شمار می‌روند.
چین قدرتی نوظهور در برابر نظم آمریکایی
استاد دانشگاه علمه طباطبایی با اشاره به چین به عنوان یکی از کشورهای به چالش کشنده نظم حاکم آمریکایی گفت: چین با ابتکارات اقتصادی توانسته به همراه روسیه تغییرات چشمگیری را در تغییر موازنه این نظم به وجود بیاورد.
وی با بیان این‌که چین در تلاش برای تغییر مسیر در نظم جهانی است افزود: چین درحالی که در سیاست های اعلامی به دنبال تغییر نظم نیست، اما در تلاش است تا مولفه های نظم کنونی را تغییر دهد و با قدرتی که در عرصه های گوناگون به دست آورده از این تاثیرگذاری برخوردار شود. چین اکنون به چالشی جدی برای آمریکا که سردمدار نظم جهانی پس از جنگ جهانی بوده تبدیل شده است.
مومنی پیشرفت در فناوری‌های نوین را یکی از توانمندی‌های چین در مواجهه با نظم آمریکا دانست و گفت: فرافناوری یا متاتکنولوژی موضوعی نوظهور است و چینی‌ها در این عرصه، اگر از آمریکایی‌ها جلوتر نباشند، عقب‌تر هم نیستند. چینی‌ها در حوزه فرافناوری دستاوردهایی داشته‌اند که در برخی موارد گوی سبقت را از آمریکایی ها ربوده اند؛ از این جمله می‌توان به توانمندی چین در فناوری نسل پنجم اینترنت، یا به اپلیکیشن تیک تاک که امریکایی ها را دچار نگرانی کرده است، اشاره کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان سخنان خود بیان کرد: باید پذیرفت نظم حاکم جهانی ایالات متحده دچار چالش ها و تهدیداتی شده است؛ حتی به زعم بسیاری از متفکرین آمریکایی، ایالات متحده باید این تحول آفرینی از سوی چین را بپذیرد تا با ایجاد تغییر در نظم فعلی خود، ضمن حفظ نظم کنونی به نگرانی‌های نوظهور پاسخ دهد.
گفتنی است همایش بین‌المللی «افول آمریکا؛ روند گذشته و تحولات آینده» به همت پژوهشکده مشترک شهید صدر (ره) دانشگاه جامع امام حسین (ع) و دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، و با همکاری بیش از بیست دانشگاه و نهاد پژوهشی در تاریخ ۶ آبان ماه برگزار خواهد شد. علاقه‌مندان می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر و شرکت در فراخوان مقالات، به تارنمای همایش به نشانی www.usdecline.info و صفحات مجازی دبیرخانه همایش در رسانه‌های اجتماعی به آدرس @usdecline مراجعه نمایند.
ارسال نظرات