اصلی‌ترین مسئله در ازدواج مسئله اقتصادی نیست

علیرضا لاور روانشناس و مشاور خانواده در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، اظهار کرد همانطور که آمارها نشان می دهد میانگین سن اولین تجربه مادری در بازه زمانی ۱۶ تا ۲۰ سال گذشته رشد بسیار زیادی داشته است و این افزایش عملا هم خودش به عنوان یک تهدید محسوب می شود و هم می تواند محصول یک سری از اتفاقات باشد. 

وی تصریح کرد: لازم می دانم این نکته را بگویم میانگین سن ازدواج خانم ها از ۲۱ به بالای ۲۴ سال افزایش پیدا کرده است و منظورمان از افزایش میانگین سن ازدواج، اولین سن ازدواج است که برای خانم ها و آقایان هم عملا مشابه این قضیه وجود دارد.

این روانشناس خاطرنشان کرد: یکی از تبعات افزایش میانگین سن ازدواج برای خانم ها در تجربه مادر شدن خود را نشان می دهد در دوران کنونی سبک زندگی اینگونه است که جوانان بعد از ازدواج بازه زمانی را نیازمند توافق و تعامل بیشتر با یکدیگر هستند و عملا همدیگر را محک می زنند و به تعبیر ما در فضای روانشناسی قلقل گیری می کنند برای اینکه زندگی مشترک شان ساماندهی پیدا کند وقتی افراد در سن ۲۰ ، ۲۱ سالگی وارد چرخه ازدواج شوند در سن ۲۳، ۲۴ سالگی می توانند تجربه مادر شدن را داشته باشند حتی اگر بگوییم یک بازه زمانی دو سه ساله ای را مد نظرشان است که به تعبیرعمومی مردم با همسرشان جوانی کنند.

لاور اضافه کرد: میانگین سن ازدواج در برخی از استان‌ها به ۲۷ _۲۸ سال هم می‌رسد و با این وضعیت قاعدتا دچار چالش های بعدی می شویم و میانگین سن مادری هم در کشور افزایش پیدا می کند.

وی همچنین یادآور شد: عملا تغییر نگاه و زاویه نگرش افراد به پدیده مادری است که معمولا در حوزه ازدواج نیز با این چالش در پذیرش مسئولیت به نحو دیگری مواجه هستیم، به این تعبیر شاید ساده تر بگوییم افراد دوران مجردی را دوران رها، آزاد و با مسئولیت کمتری قلمداد می کنند سبک زندگی عملا ازدواج را به تاخیر می اندازد همین مسئله و همین عامل اساسی خودش را در حوزه مادری هم نشان می دهد؛ اگر کلان خانواده و موضوع خاص مادری را در نظر بگیریم خانم ها ترس بیشتری دارند و بنا بر این عامل دومی می شود که تجربه مادری به تاخیر می افتد. 

فقر دانش و مهارت تربیت فرزند!

این مشاور خانواده گفت: در نگرش سنجی ها مسئله سوم مسئله اقتصادی است؛ خانم ها و آقایان مانع اصلی ازدواج را مسائل اقتصادی می دانند اما در فرا تحلیل ها این موضوع به عنوان مسئله سوم مطرح می شود دو عامل اول و دومی که توضیح دادم نشان می دهد که دلایل اصلی هستند.

لاور اضافه کرد: دلیل سوم عملا طرح واره ای است که در ذهن مخاطبان شکل می گیرد ناظر به اینکه فرزندآوری یک فرم هزینه بری است و این هزینه در مقایسه با بقیه هزینه ها یک فرم متفاوتی را نشان می دهد خود همین مسئله باعث می شود که زوجین بنا را بر این بگذارند که فضای اقتصادی خانواده و رابطه زوجین را به شرایط پایداری برسانند و بعد تجربه پدری و مادری را داشته باشند. 

وی تصریح کرد: عامل چهارم که عامل فوق العاده مهمی است و احساس می کنم که می تواند مبنای خوبی برای سرمایه گذاری و ساماندهی این مسئله قرار گیرد فقر دانش و مهارت تربیت فرزند ناظر به مسئولیت است که اگر مبنای برنامه ریزی قرار گیرد می تواند بسیاری از چالش های پیرامونی را حل و فصل کند.

این روانشناس خاطرنشان کرد: خانواده هایی هستند که سه گانه چالش را پشت سر گذاشتند یا مدیریت حل مسئله را فرا گرفته اند و اکنون با چالش اصلی که در ذهنشان هست مواجه هستند و آن این است که در این زیست بومی که زندگی می کنند فرایند تربیت و ساماندهی و جزییات رشد و پرروش فرزندانشان قرار است چگونه اتفاق بیفتد و نگرانی از این مسئله که بخشی از آن به واسطه فقر در دانش و مهارت برمی گردد باعث می شود که تجربه مادری شان را به تاخیر بیندازند؛ ساماندهی به این چالش ها می تواند دغدغه ها را در ذهن خانواده حل و فصل کند. 

کمرنگ شدن پیوندها و گسست پیوندهای عاطفی!

لاور در ادامه یادآور شد: چالش هایی در حوزه افزایش سن مادری قاعدتا قبل از آن هم افزایش سن ازدواج در مورد خانم ها وجود دارد که از ابعاد متفاوتی می شود به آن پرداخت؛ یکی بحث جمعیت شناسی و حوزه جمعیتی ناظر به کلان مسئله ای که در حوزه اقلیم کشور رقم می خورد است.

وی افزود: مسئله بعدی تغییرات و چالش هایی است که در حوزه جامعه شناسی با آن مواجه هستیم که خود را به صورت تغییر سبک زندگی عمومی نشان می دهد و عملا فردگرایی و فاصله گرفتن افراد از همدیگر و کم رنگ شدن پیوندها و گسست این روابط عاطفی از اتفاقاتی است که در این فضا می توانیم به آن اشاره کنیم.

این روانشناس تاکید کرد: اگر بخواهیم از باب دیگری به این قضیه نگاه کنیم منظر روانشناسی است، خود افراد در حوزه فردی با چه چالش هایی مواجه می شوند؟ اگر بخواهیم مصداقی بعضی از این نکات را بگویم چالش اصلی در حوزه کلان مسئله جمعیتی نرخ جایگزین کشور است، نرخ جایگزینی در شرایط نرمال اگر شرایط خانواده هایی که از هم جدا می شوند یا زوج هایی که نابارور هستند را محاسبه نکنیم ۲.۱ است در صورتی که اگر بخواهیم این معادله و متغیرها را محاسبه کنیم باید نرخ جایگزینی کشور ۲.۷ تا 2.8 محاسبه شود خود همین مسئله باعث می شود در دهه های آینده با پدیده کاملا مخرب سالخوردگی اجتماعی مواجه شویم که نیازمند دریافت خدمات و یاری هستند و از آن طرف ساز و کار حمایت گری نیروی جوان مولد به واسطه محدود بودن تعدادش فوق العاده سخت می شود این موضوع به لحاظ جمعیت شناسی چالش جدی است که می تواند حتی تهدیدات امنیتی را رقم بزند.

لاور گفت: اگر بخواهیم از منظر جامع شناسی هم به این قضیه نگاه کنیم چالش های ارتباطی جدی رقم می خورد، پیوندهایی که به واسطه این شکاف نسلی رقم می خورد فوق العاده می تواند اثرات مخربی برجای بگذارد.

وی اضافه کرد: وقتی تفاوت سنی معناداری بین فاصله مادر و پدر به ویژه مادر که رکن اصلی در حوزه تربیتی را ایفا می کند با فرزندان وجود دارد قاعدتا فرایندهای تربیتی و پیوندهای ارتباطی و عاطفی فوق العاده تضعیف می شود و خود همین مسئله ما را دچار چالش جدی خواهد کرد و به واسطه افزایش سن ازدواج و سن مادری مستقل شدن فرزندان هم تحت تاثیر قرار می گیرد.

این روانشناس در ادامه یادآور شد: باید این چالش ها را در کنار چالش های سلامت فیزیولوژیک زنان تحلیل کنیم؛ حتی اگر مسائل جمعیت شناسی، جامعه شناسی، روانشناختی و نگاه امنیتی را کنار بگذاریم اصلی ترین چالش ما حوزه سلامت زنان است که قطع به یقین هم افزایش سن ازدواج هم افزایش سن مادری چالش های جدی را برای بانوان رقم می زند.

لاور تصریح کرد: مقالات نشان می دهد بانوانی که تجربه ازدواج و مادر شدن در سن بهنگام را دارند به لحاظ بیماری هایی که بین خانم ها مرسوم است درصد فراوانی پایینتری دارند؛ ۲۷ تا ۳۶ درصد احتمال سرطان سینه در بین خانم ها با فرزندآوری در سن بهنگام نسبت به خانم هایی که تجربه مادری را در سن بالاتری کسب کردند پاینتر است.

وی تاکید کرد: میزان شیوع سرطان دهانه رحم در خانم هایی که تجربه مادری دارند بین ۱۲ تا ۱۹ درصد کمتر است پس بنابراین هم ازدواج وهم چرخه فرزندآوری می تواند به سلامت در حوزه زنان هم کمک کند.

این روانشناس خاطرنشان کرد: اولین اصل و اساسی ترین پایه این است که جوانان متغیر اصلی که سن ازدواج است را بهنگام تجربه کنند. با تغییر طرح واره هایی که در ذهن مخاطب وجود دارد حتما سن ازدواج کاهش پیدا می کند.

لاور تاکید کرد: اصلی ترین مسئله در حوزه سن ازدواج مسائل اقتصادی نیست علی رغم اینکه نگرش سنجی ها نشان می دهد که مسئله اقتصادی مسئله اول است ولی مصاحبه های کیفی نشان می دهد که اصلی ترین مسئله نگاه به مقوله ازدواج و طرح واره هایی که افراد نسبت به بحث ازدواج دارند، است.

وی افزود: با ارائه تسهیلات و تسهیل سازی حتما می توانیم فضای ازدواج جوانان را بهبود دهیم و به تبع آن سن ازدواج از میانگینی که میانگین بالایی است کاهش پیدا کند.

این روانشناس تصریح کرد: دومین مسئله تقویت آموزش مهارت ها و حس مسئولیت پذیری جوانان برای ورود به حوزه ازدواج است همین مسئله در تجربه مادر شدن هم فوق العاده اثرگذار است یعنی تسهیل سازی فرایندهای حمایتی مانند خدمات بیمه ای، پوشش های مکمل و خدمات اجتماعی که اضطراب و استرس ناشی از فرایند مادر شدن را کاهش دهد و ارزش گذاری فوق العاده بالایی که می تواند در این مسیر اتفاق بیفتد و در کنار این تسهیل سازی و ارایه خدمات و تسهیلات افزایش آگاهی، دانش و مهارت های فرزندآوری و فرزندپروری فوق العاده در کاهش اضطراب مادران می تواند اثرگذار باشد و اگر اساسا این دو مسئله رقم بخورد قطع به یقین با کاهش میانگین سن ازدواج و سن مادری مواجه هستیم.

ضرورت ارائه تسهیلات و تسهیل گرایی در ازدواج و فرزندآوری!

لاور اضافه کرد: دولت یک بخش و یک سهم از این اتفاق را می تواند رقم بزند، فضای رسانه هم باید در این زمینه نقش آفرینی کند و قطعا خود مردم هم می توانند اثر مشخصی روی این قضیه داشته باشند.

وی گفت: قطع به یقین نظام و چارچوب های حاکمیتی باید به سمت ارائه تسهیلات و تسهیل گری ازدواج و فرزندآوری حرکت کنند که خوشبختانه امیدهایی به واسطه تصویب قانون جوانی جمعیت وحمایت از خانواده وجود دارد.

این روانشناس خاطرنشان کرد: ما نیاز داریم که در چارچوب های آموزش آکادمیک این مهارت ها، دانش ها و مباحثه ها جدی اتفاق بیفتند و این گفتمان عمومی رقم بخورد. 

لاور یادآور شد: به لحاظ رسانه ای رسانه های منتسب به جریان های حاکمیت این نقش را باید خیلی پررنگ تر ایفا کنند؛ در حوزه رسانه حتما ارزشگذاری به جایگاه مادری و زن فوق العاده می تواند اثرگذار باشد اینکه ما نه در شعار بلکه در واقعیت تکریم و کرامت زنانه را به رسمیت بشناسیم اتفاقی است که نباید منحصر در یک روز باشد باید در کل سال ساری و جاری باشد.

وی اضافه کرد: دومین اقدام رسانه برای ترویج و تبلیغ فرهنگی زدودون بسیاری از این آداب و رسوم فوق العاده سخت وسرشار از تجملات و تشریفات اضافی است، مناسک و مراسم هایی که عملا فرایند ازدواج یا مادری را سخت و پرهزینه می کند باید حذف شوند. در لایه سوم خود خانواده ها هم با عزت و اعتماد به نفس کامل با کسب مهارت و دانش بتوانند این اتفاق را رقم بزنند.

این روانشناس گفت: ما زمانی می توانیم جایگاه مان را احیا کنیم که از دوران و رسومات سنتی خودمان و هم از آداب رسوم فضای مدرن عبور کنیم و به مضامین و حقیقت معارف دینی رجوع کنیم. بسیاری از آداب و رسوم متعلق به سنت وجود دارد که پایه عقلی و دینی ندارد، آداب رسومی به نام مدرنیته و تجدد و نوگرایی در سبک زندگی ما وجود دارد که آن آداب هم هیچ پایه عقلی دینی ندارند؛ هر جا که به اصل و حقیقت مضامین دینی در حوزه کرامت زن، تکریم جایگاه زن و مادری نزدیک تر شویم و این موضوع را که در نسبت هر حقی تکلیفی وجود دارد به رسمیت بشناسیم هر کسی چه آقایان چه خانم ها در جایگاه و ایفای نقش خودشان درست تعامل برقرار کنند این اتفاق رقم می خورد.

لاور تصریح کرد: کلید واژه اصلی "بهشت زیر پای مادران است" می تواند عالی ترین مضمون قرار گیرد برای اینکه این ارتباط معنادار و جایگاه مقدس مادری در عین عقلانیت برای همه مادران وجود داشته باشد و در کنار این مسئله تکریم جایگاه زن در خانواده ودر نسبت با شوهر می تواند یک اتفاق بسیار عالی هم در اصلاح و بهبود روابط زوجین رقم بزند هم می تواند در چارچوب های تربیتی فرزندان نقش آفرینی کند.