علامه عبدالله جوادی آملی؛ مظهر وحدت قرآن، عرفان و برهان

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ آيت الله العظمي جوادي آملي از دانشمندان برجسته معاصر و از مفسران ژرف انديش قرآن كريم است. او كه بر اثر نبوغ و خلاقيت علمي و بهره‌گيري از اساتيد برجسته در معرفت و معنويت، به جامعيت در علوم عقلي و نقلي اسلامي رسيده، هزاران شاگرد مستعد را در مكتب فكري خود پرورانده و ده‌ها اثر عميق به جهان علم و معرفت عرضه كرده است. اُنس و حشر طولاني او با قرآن كريم در تعليم‌ها و رهنمودهاي انسان ساز و فرهنگ گسترش آشكار است.

ولادت و  تحصیل

آیت‌ الله عبدالله جوادی‌ آملی‌، در سال‌ 1312 هجری‌ شمسی‌ در آمل‌ به‌ دنیا آمد. پس از پایان دروس دوره ابتدایی در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه آمل شد. در این حوزه، ادبیات، شرح‌لمعه، قوانین، شرایع، امالی شیخ صدوق و ... را از محضر استادانی چون آیت‌الله فرسیو، آیت‌الله غروی، شیخ عزیزالله طبرسی، آقا ضیاء آملی، شیخ احمد اعتمادی، حاج شیخ ابوالقاسم رجایی، شیخ شعبان نوری و پدرش میرزا ابوالحسن جوادی آموخت.

وی در سال ۱۳۲۹ به تهران رفت و با راهنمایی آیت‌الله حاج شیخ محمّدتقی آملی، تحصیلات خود را در مدرسه مروی تهران ادامه داد. در تهران رسائل و مکاسب را از محضر استادان شیخ اسماعیل جاپلقی، حاج سیّد عباس فشارکی و شیخ محمّدرضا محقّق فرا گرفت و از درس هیئت، طبیعیّات اشارات، بخش‌هایی از اسفار و شرح منظومه آیت‌الله شعرانی بهره برد.

در سال ۱۳۳۴ با تشویق آیت‌الله محمّدتقی آملی، برای تکمیل تحصیلات به حوزه علمیه قم مراجعت کرد. در آنجا مدتی از درس خارج فقه آیت‌الله‌العظمی بروجردی استفاده کرد و بیش از 12 سال در درس خارج فقه آیت‌الله محقّق داماد و حدود 7 سال در درس خارج اصول امام خمینی (ره) حضور یافت.

وی همچنین حدود 5 سال در درس خارج آیت‌الله میرزا هاشم آملی شرکت کرد. از همان ابتدای ورود به قم رابطه علمی خود را با فیلسوف و مفسّر بزرگ قرن، علامه محمد حسین طباطبایی آغاز کرد که این ارتباط تا پایان عمر وی ادامه داشت.

فعالیت فرهنگی و سیاسی

آيت الله العظمي جوادي آملي، پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، سفرهاي تبليغي برون مرزي متعددي به كشورهاي آمريكا، ايتاليا، فرانسه، انگلستان، آلمان، سوئيس، اتريش، اتحاد جماهير شوروي سابق، سوريه و لبنان داشته كه مهمترين آن‌ها سفر به مسكو در سال 1367 شمسي مطابق 1988 ميلادي براي ارائه و تبيين پيام امام خميني(ره) به ميخائيل گورباچف، رهبر اتحاد شوروي سوسياليستي سابق و همچنين سفر او به نيويورك در سال 1379 شمسي مطابق 2000 ميلادي براي ارائه پيام رهبر جمهوري اسلامي ايران، آيت الله خامنه‌اي به نشست هزاره اديان بود.

از خدمات‌ مهم‌ فرهنگی‌ استاد جوادی‌ آملی‌، تأسیس‌ مؤسسه‌ تحقیقاتی‌ و نشر اسراء در سال‌ 1372 است‌. مؤسسه‌ اسراء به‌ منظور پژوهش‌ در رشته‌های‌ مختلف‌ علوم‌ اسلامی‌ و پاسخ‌ گویی‌ به‌ شبهات‌ موجود در اسلام‌ تأسیس‌ شده‌ است‌ و تا كنون‌ خدمات‌ شایان‌ توجهی‌ را تقدیم‌ داشته‌ است‌.

فعالیت علمی

علامه پس از اتمام تحصیلات، بر تدریس و نشر معارف الهی متمرکز شد و در سطوح و دوره های مختلف، شرح اشارات، شرح تجرید، شرح منظومه، شواهدالربوبیه، التحصیل، شفا، دوره کامل اسفار، تمهیدالقواعد، شرح فصوص الحکم، مصباح الأنس، درس خارج فقه، تفسیر موضوعی قرآن، تفسیر ترتیبی قرآن و... را تدریس کرد.

از آيت الله العظمي جوادي تاكنون بيش از 90 عنوان كتاب در حدود 130 جلد چاپ و منتشر شده است كه مهمترين آن‌ها عبارت‌اند از:

1. تسنيم (تفسير ترتيبي قرآن كريم) در 23 جلد (ادامه دارد و نهايتاً به 80 جلد مي‌رسد)
2. تفسير موضوعي قرآن كريم در 18 جلد (ادامه دارد و نهايتاً به 20 جلد مي‌رسد)
3. ادب فِناي مقربان (شرح زيارت جامعهٴ كبيره) در 7 جلد (ادامه دارد و نهايتاً به حدود 15 جلد مي‌رسد)
4. رحيق مختوم (شرح حكمت متعاليه: اسفار صدرالمتألهين شيرازي) در 10 جلد (ادامه دارد و نهايتاً به 35 جلد مي‌رسد)

5. شرح فصول الحكم (از متون عرفان اسلامي) در 15 جلد (در آستانه نشر)
6. عين نضاخ (شرح و تحرير تمهيد القواعد از متون عرفان اسلامي) در 3 جلد
7. دروس خارج فقه (فقه تخصصي در سطح اجتهاد) در 5 جلد (ادامه دارد)
8. فلسفه دين در 5 جلد
9. سرچشمه انديشه (مجموعه مقالات و مقدمات) در 6 جلد (ادامه دارد)
10. سروش هدايت (مجموعه پيام ها) در 4 جلد

توصیه های علامه جوادی آملی : اولین روز جهل انسان

اولین روز جهل انسان روزی است که خود را فارغ‌التحصیل بداند. وقتی طلبه‌ای یک بار کتابی را تدریس می‌کند یعنی فهمیده است و بعد از آن باید مطلبی اضافه کند و یا تألیفی داشته باشد.

نمی‌شود کسی اهل علم باشد و تألیفی نداشته باشد. اکثر کتاب بزرگان ما بین سن 40 تا 60 سالگی نوشته شده است و بعد از این سن دیگر انسان توانایی لازم را ندارد.

راهی را که می‌رویم از راهی که علمای گذشته می‌رفتند تفاوت دارد. علامه مجلسی در ابتدا 100 هزار شاگرد تربیت کرد و در آخر عمر گفت: «هرگز آن شخصی را که می‌خواستم پیدا نکردم.»

اکثر ما وقتی می‌خواهیم شخصی را از دریافت رشوه منع کنیم او را زاهدانه و عابدانه توصیه می‌کنیم، اما آنچه مجلسی اول مد نظر داشت منش عارفانه بود.

شخص عارف ذات هر چیز را درک می‌کند. به همین دلیل نصایح و توصیه‌های انسان عارف تأثیر دارد. هنگامی که مسئولی به سراغ ما می‌آید و ما او را عالمانه و عابدانه توصیه می‌کنیم باید بدانیم که از این توصیه‌ها زیاد گفته می‌شود، ولی توصیه‌ای اثر دارد که عارفانه باشد.

علامه جوادی آملی؛ مظهر وحدت قرآن، عرفان و برهان

حجت‌الاسلام والمسلمين عبدالحسين خسروپناه، عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، در مورد ابعاد علمی و شخصيتی آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی می گوید: بخش مهمی از پيام‌های آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی كه برای محافل علمی می‌نويسند، در مورد اسلامی‌سازی علوم و اسلامی‌سازی دانشگاه‌هاست.

وی می افزاید: نظريه اسلامی‌سازی علوم از ديدگاه آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی از قوی‌ترين، مستند‌ترين و نظام‌مندترين نظريه‌ها در باب علم دينی است در باب علم دينی، بزرگان زيادی مثل سيد‌محمد نقيب العطاس، اسماعيل فاروقی، سيد‌حسين نصر، مهدی گلشنی و ... اظهار نظر كردند، ولی نظريه علم دينی آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی بسيار قوی، مستند، جامع و نظام‌مند است كه می‌تواند منشأ تحولاتی در علوم طبيعی و انسانی و مهندسی شود.

نويسنده كتاب «كلام جديد» تأكيد می کند: واقعا ايشان مظهر وحدت قرآن، عرفان و برهان هستند، شاهد آن هم اين است كه وقتی فلسفه تدريس می‌كنند، مباحث عقلی را ذكر می‌كنند، از قرآن استفاده می‌كنند، از كشف و شهود عارفان و آيات قرآن هم بهره می‌برند.

وی ادامه می دهد: در «رحيق مختوم» كه شرح اسفار ملاصدراست، كاملا قرآن، عرفان و برهان را جمع كرده است، در «شرح تمهيد‌القواعد ابن‌تركه» و مباحث تفسيری هم كاملا پيداست كه بحث‌های عقلی و عرفانی و قرآنی را با هم جمع می‌كنند، البته جمع كردن ايشان به اين معنا نيست كه گرفتار التقاط شوند، بلكه روشمندانه اينها را با هم جمع كرده است.

نويسنده كتاب «اخلاق قرآنی» می گوید: ايشان همان روشی را كه ملاصدرا ارائه كردند، استمرار و توسعه دادند و توانستند هم در فلسفه، عرفان و تفسير قرآن اين روش را به كار گيرند.