پژوهشگران شیرازی موفق به تولید انسولین نوترکیب شدند/ رژیم غذایی و ورزش بهترین روش پیش‎گیری از دیابت

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، برای نخستین بار، پژوهشگران دانشکده علوم دانشگاه شیراز به سرپرستی رضا یوسفی، عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز، با ایجاد نوآوری در فناوری تولید آزمایشگاهی انسولین نوترکیب انسانی، این داروی ضد دیابتی را در میزبان باکتریایی با موفقیت تولید کردند.

این پژوهش با همکاری محسن اکبریان، دانشجوی دکتری سلولی -مولکولی دانشگاه شیراز در آزمایشگاه شیمی پروتئین دانشکده علوم این دانشگاه انجام شده است.

تولید آزمایشگاهی انسولین نوترکیب انسانی بهانه‌ای شد تا با محسن اکبریان گفتگویی داشته باشیم.

بیماری قند یا دیابت یکی از شایعترین بیماری‌های متابولیکی است که آن میزان قند خون بالای ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی لیتر در حالت ناشتاست و از دیگر نشانه‌های آن پرخوری و پرنوشی است. دیابت در اثر کاهش تولید انسولین در بدن یا کم شدن اثر انسولین در سوخت و ساز مواد قندی حاصل می‌شود. انسولین باعث می‌شود قند یا مهمترین منبع انرژی در بدن مورد استفاده قرار گیرد که در لوزالمعده تولید می‌شود.

 

به دلیل گسترش روزافزون بیماری دیابت در جامعه انسانی این هورمون در صدر فهرست پرفروش‌ترین دارو‌های پروتئینی و پپتیدی در جهان قرار دارد. به واسطه وظایف فیزیولوژیک مهم انسولین و همین طور به دلیل اهمیت بالای این دارو برای جامعه انسانی، از منظر ساختاری انسولین متشکل از زنجیره پپتیدی آلفا ۲۱ آمینواسید و زنجیره پپتیدی بتا ۳۰ امینواسید است که با دو پیوند دی سولفیدی به همدیگر متصل اند.

این هورمون درسلول‌های جزایر لانگرهانس پانکراس به شکل کمپلکس هگزامری شش تایی ساخته و ذخیره می‌شود و پس از رها شدن در خون به مولکول‌های مونومر یک تایی فعال تبدیل می‌شود.

محرک‌های نظیر گلوکز وپروتئین‌های موجود در غذا باعث ترشح هورمون انسولین از پانکرانس به خون می‌شوند. ضمن اتصال مولکول مونومر انسولین به پروتئین گیرنده غشای آن در سطح سلول امکان جذب قند آزاد موجود در خون بوسیله بافت‌های بدن فراهم می‌شود. هرگونه نقص در ساختار، تولید، ترشح و توانایی این هورمون در فعال سازی گیرنده‌های غشایی به بیماری دیابت شیرین منجر می‌شود.

دانشجو: این پژوهش با چه هدفی بهینه سازی شده است؟

این پژوهش بخشی از پروژه بزرگ آزمایشگاه شیمی پروتئین با هدف بهینه سازی تولید آزمایشگاهی انسولین انسانی و آنالوگ‌های آن است که در قالب همکاری با کرسی یونسکوی دانشگاه تهران در تحقیقات بین رشته‌ای و با محوریت دیابت، مستقر در مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران، در حال انجام است.

 

دانشجو: آیا انسولین نوتوکیب انسانی  به بهره برداری رسیده است؟
خیر. تولید آزمایشگاهی انسولین انسانی در حد پروتکل جلو رفته است  وهنوز مرحله صنعتی و بهره برداری وجود دارد یعنی مرحله بین صنعتی و آزمایشگاهی  به نام پایلوروجود دارد که روی آن داریم کار می‌کنیم.

 

دانشجو: آیا با تولید انسولین نوتوکیب در داخل دیگر احتیاجی به واردات آن نداریم؟
شرکت‌های خارجی مثل دانمارک و حتی در هلند که انسولین دنیا رو تامین می‌کنند آن‌ها پروتکل اصلی را در بازار و مقالات ارایه نمی‌دهند و، چون این پروتکل براشون خیلی اهمیت داره و با ارزش است و از این طریق انسولین تولید می‌کنند، ما برای اینکه احتیاجی به کشور‌های دیگر نداشته باشیم باید کارایی  پروتکل ما بالاتربرود  ما موفق شدیم انسولین رو به دست بیاوریم، ولی برای اینکه نیاز کشورنیز تامین شود باید در سطح صنعتی دست پیدا کنیم.

 

دانشجو: آینده دارویی انسولین را چگونه می‌بینید؟
بیماری دیابت مادر بیماری هاست  شخصی که دچار بیماری دیابت است باید باید دارو به موقع استفاده کند و اگر این کار را انجام ندهد دچار مشکلات قلبی عروقی و عصبی می‌شود به خاطر همین هر شخصی که دیابت دارد انسولین را به موقع مصرف کند در نهایت هزینه جامعه کاهش پیدا می‌کند درمان پایین بیاید.

با توجه به بازار بزرگ پروتئین‌ها و پپتید‌های دارویی در جهان و با در نظر گرفتن تعداد قابل توجه نیروی انسانی متخصص کشور در حال حاضر این حوزه مهم ظرفیت بالقوه‌ای در ایجاد اشتغال و کمک به تولید ملی را داراست؛ در صورت که با برنامه ریزی و سرمایه گذاری قابل توجه در این حوزه سهم تنها دو درصدی از بازار بزرگ جهانی دارو‌های پروتئینی و پپتیدی نصیب کشورمان شود گامی مهم در راستای تحقق آرزوی دیرینه ایرانیان مبنی بر تشکیل اقتصاد بدون نفت برداشته خواهد شد.

برخی از تلاش شرکت‌های داخلی طی سال‌های اخیر برای تولید دارو‌های پروتئینی و پپتیدی نیز محقق شده است؛ به طوری که تا سال ۲۰۱۲میلادی حدود ۲۰ داروی پروتئینی و پپتیدی بوسیله شرکت‌های ایرانی تولید شده است که بیش از نیمی از آن هم اینک در حوزه درمان و در داخل کشور استفاده می‌شود.

 

دانشجو: جنبه‌های اقتصادی دارو‌های پروتئینی و پپتیدی چگونه است؟
در حال حاضر چند صد پروتئین و پپتید دارویی در فاز‌های مختلف آزمایش بالینی هستند و در سال‌های آتی به مرور به جمع دارو‌های پروتئینی و پپتیدی می‌پیوندند. همچنین صد‌ها پروتئین و پپتید با توان بالقوه جهت استفاده در کاربرد‌های درمانی بوسیله آزمایشگاه‌های سراسر جهان مطالعه می‌شود. تعدادی از این پروتئین‌ها و پپتید‌ها نیز به مرور به مراحل مختلف آزمایش بالینی وارد خواهد شد.

در حال حاضر بازار پروتئین و پپتید دارویی دوران طفولیت را طی می‌کند و برای سالیان مدیدی آینده مطمئن همراه با رشد چشمگیری را خواهند داشت. پیش بینی می‌شود با در نظر گرفتن آمارها، باید گفت که این دارو‌ها با رشد سالانه حدود ۱۰درصدی رو به رو است.

دانشجو: برای پیشگیری از دیابت چه توصیه‌ای دارید؟
در کشور ما نیز شیوع دیابت و اختلالات قند خون مشهود است از مهمترین عوامل موثر در بروز این بیماری الگوی غذایی، مصرف زیاد مواد  قند وشکر، شیرینی، شکلات، نوشابه‌های گازدار، آب میوه‌های صنعتی که حاوی قند افزوده می‌باشد.

مصرف زیاد قند‌های ساده با مصرف انواع شیرینی، شکلات، بیسکویت،  و غیره... به علت تحریک ترشح انسولین موجب افت قند خون می‌شود که خود منجر به تمایل بیشتر به مصرف قند‌های ساده و متعاقب آن افزایش انرژی دریافتی و اضافه وزن و چاقی می‌شود. هم چنین مصرف بی رویه فست فود‌ها، غذا‌های چرب و سرخ شده با اضافه وزن و چاقی خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد. در کنار رژیم غدایی ورزش را هم نباید فراموش کرد.