سفری به معروف ترین پایگاه های نظامی رها شده تاریخ/ از تونل‌های مخفی و جزایر متروک، کاوشی در رازهای خفته
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پایگاه‌های نظامی رها شده، یادگارهایی از گذشته‌های پرتلاطم تاریخ بشری هستند که داستان‌هایی از جنگ‌ها، پیشرفت‌های فناوری، و تحولات سیاسی را در خود جای داده‌اند. این مکان‌ها که زمانی مراکز استراتژیک و حیاتی برای عملیات نظامی بودند، اکنون به دلیل پایان درگیری‌ها، تغییرات ژئوپلیتیکی، یا پیشرفت فناوری متروکه شده‌اند. برخی از این پایگاه‌ها به جاذبه‌های گردشگری تبدیل شده‌اند، در حالی که برخی دیگر به دلیل خطرات زیست‌محیطی یا نظامی غیرقابل دسترس باقی مانده‌اند. در ادامه گذری به این پایگاه ها میزنیم.
پایگاه هوایی ژلنیا - کرواسی/بوسنی و هرزگوین
گزارش ما از پایگاه هوایی ژلنیا، واقع در کوه‌های پلجشیویتسا در مرز کرواسی و بوسنی و هرزگوین، آغاز می‌شود. این پایگاه که در دهه 1960 در زمان یوگسلاوی سابق ساخته شد، یکی از بزرگ‌ترین تأسیسات هوایی زیرزمینی اروپا بود. با هزینه‌ای بالغ بر 6 میلیارد دلار، ژلنیا برای مقاومت در برابر حملات هسته‌ای طراحی شده بود.
این پایگاه شامل 3.5 کیلومتر تونل زیرزمینی، پناهگاه‌های بتنی برای هواپیماهای جنگنده مانند میگ-21، و امکانات پشتیبانی برای بیش از 1000 پرسنل بود. ژلنیا در طول جنگ سرد نقش کلیدی در دفاع هوایی یوگسلاوی داشت و مجهز به رادارهای پیشرفته و سیستم‌های دفاعی بود.
دلایل متروکه شدن
با فروپاشی یوگسلاوی در سال 1991 و آغاز جنگ‌های بالکان، ژلنیا در سال 1992 توسط نیروهای یوگسلاو تخریب شد. تونل‌های زیرزمینی با مواد منفجره منهدم شدند تا از دسترسی دشمن جلوگیری شود. این اقدام، همراه با کاهش نیاز به چنین تأسیسات عظیمی پس از جنگ سرد، منجر به متروکه شدن کامل پایگاه شد.
وضعیت کنونی
امروزه ژلنیا متروکه است و به دلیل وجود مین‌های زمینی، مواد منفجره باقی‌مانده، و گازهای سمی در تونل‌ها، بازدید از آن خطرناک است. باندهای پرواز و برخی سازه‌های سطحی همچنان قابل‌مشاهده هستند، اما طبیعت در حال بازپس‌گیری این منطقه است. این پایگاه به مقصدی برای کاوشگران شهری و مستندسازان تبدیل شده، اگرچه دسترسی به آن نیازمند احتیاط و تجهیزات ویژه است.
اهمیت تاریخی
ژلنیا نمادی از مهندسی پیشرفته جنگ سرد و ترس از جنگ هسته‌ای است. این پایگاه نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری عظیم یوگسلاوی در دفاع مستقل خود در برابر هر دو بلوک شرق و غرب است. با این حال، تخریب آن در جریان جنگ‌های بالکان یادآور ویرانی‌های ناشی از فروپاشی سیاسی است.
پایگاه هوایی ووزدویژنایا - روسیه
مقصد بعدی ما پایگاه هوایی ووزدویژنایا در نزدیکی شهر اوسورییسک، منطقه پریمورسکی در شرق دور روسیه است.
این پایگاه در طول جنگ سرد یکی از مهم‌ترین تأسیسات نیروی هوایی شوروی بود. ووزدویژنایا میزبان بمب‌افکن‌های استراتژیک مانند توپولوف Tu-95 و Tu-22M بود که برای عملیات علیه ایالات متحده و متحدانش در اقیانوس آرام طراحی شده بودند.
این پایگاه دارای باندهای پرواز طولانی، آشیانه‌های زیرزمینی، و تأسیسات پشتیبانی گسترده بود.
دلایل متروکه شدن
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، بودجه نظامی روسیه به شدت کاهش یافت. پایگاه‌های دورافتاده مانند ووزدویژنایا که هزینه نگهداری بالایی داشتند، غیرضروری تلقی شدند.
این پایگاه در اوایل دهه 2000 متروکه شد، و بسیاری از هواپیماهای باقی‌مانده به دلیل عدم نگهداری از بین رفتند.
وضعیت کنونی
ووزدویژنایا اکنون به حال خود رها شده است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که باندهای پرواز و برخی آشیانه‌ها هنوز قابل‌تشخیص هستند، اما پوشش گیاهی و فرسایش طبیعی در حال تخریب تأسیسات است. این پایگاه به ندرت بازدید می‌شود، و اطلاعات محدودی درباره وضعیت فعلی آن در دسترس است.
اهمیت تاریخی
ووزدویژنایا نمونه‌ای از قدرت نظامی شوروی در اوج جنگ سرد است. این پایگاه نشان‌دهنده تلاش شوروی برای حفظ برتری استراتژیک در شرق دور بود. متروکه شدن آن نیز بازتابی از چالش‌های اقتصادی و سیاسی روسیه پس از فروپاشی شوروی است.
پایگاه هوایی گرین‌هام کامن - انگلستان
سفر ما به اروپا ادامه می‌یابد و به پایگاه هوایی گرین‌هام کامن در برکشایر، جنوب انگلستان، می‌رسد. این پایگاه در طول جنگ جهانی دوم توسط نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا و نیروی هوایی ایالات متحده ساخته شد. در طول جنگ سرد، گرین‌هام کامن به مرکزی برای استقرار موشک‌های کروز هسته‌ای BGM-109G ایالات متحده تبدیل شد. این پایگاه به دلیل اعتراضات گسترده صلح‌طلبان در دهه 1980، که علیه تسلیحات هسته‌ای برگزار شد، شهرت جهانی یافت.
دلایل متروکه شدن
با امضای معاهده نیروهای هسته‌ای میان‌برد (INF) در سال 1987، موشک‌های هسته‌ای از گرین‌هام کامن خارج شدند. کاهش تهدیدات جنگ سرد و تغییر استراتژی‌های ناتو منجر به بسته شدن کامل این پایگاه در سال 1992 شد.
وضعیت کنونی
بخش‌هایی از گرین‌هام کامن به یک پارک تجاری و منطقه تفریحی تبدیل شده است. باندهای پرواز قدیمی و برخی سیلوهای موشکی به‌عنوان یادبود تاریخی حفظ شده‌اند. این مکان گاهی برای رویدادهای فرهنگی، نمایشگاه‌ها، و تورهای تاریخی استفاده می‌شود، و دسترسی به آن برای عموم آزاد است.
اهمیت تاریخی
گرین‌هام کامن نه‌تنها از نظر نظامی، بلکه از نظر اجتماعی نیز اهمیت دارد. اعتراضات صلح‌طلبان در این پایگاه نشان‌دهنده نگرانی‌های عمومی درباره تسلیحات هسته‌ای بود. این پایگاه همچنین نمونه‌ای از همکاری نزدیک ایالات متحده و بریتانیا در چارچوب ناتو است.
پایگاه نیروی دریایی سوبک بی - فیلیپین
سفر ما به آسیا و پایگاه نیروی دریایی سوبک بی در خلیج سوبک، نزدیک شهر اولونگاپو، فیلیپین، ادامه می‌یابد. سوبک بی یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نیروی دریایی ایالات متحده در خارج از این کشور بود که از سال 1898 تا 1992 فعال بود.
این پایگاه در جنگ جهانی دوم، جنگ کره، و جنگ ویتنام نقش کلیدی داشت و به‌عنوان مرکز تعمیرات، سوخت‌رسانی، و لجستیک ناوگان اقیانوس آرام عمل می‌کرد.
دلایل متروکه شدن
فوران آتشفشان یناتوبو در سال 1991 خسارات سنگینی به این پایگاه وارد کرد. عدم توافق میان دولت فیلیپین و ایالات متحده بر سر تمدید اجاره‌نامه نیز منجر به خروج نیروهای آمریکایی در سال 1992 شد.
وضعیت کنونی
بخش‌هایی از سوبک بی به یک منطقه آزاد تجاری، بندر تجاری، و مقصد گردشگری تبدیل شده است. با این حال، بسیاری از تأسیسات نظامی قدیمی، مانند انبارها و پادگان‌ها، متروکه باقی مانده‌اند و به‌عنوان جاذبه‌های تاریخی بازدید می‌شوند.
جزیره هاشیما - ژاپن
مقصد بعدی جزیره هاشیما، نزدیک شهر ناگازاکی، ژاپن، است. هاشیما که به "جزیره جنگی" معروف است، در طول جنگ جهانی دوم به‌عنوان یک پایگاه نظامی و مرکز تولید تسلیحات برای ارتش ژاپن عمل می‌کرد. این جزیره دارای کارخانه‌های تولید مهمات، سنگرهای دفاعی، و تأسیسات ذخیره بود. هاشیما همچنین به دلیل معادن زغال‌سنگ خود شناخته می‌شد که برای اقتصاد جنگی ژاپن حیاتی بودند.
دلایل متروکه شدن
با پایان جنگ جهانی دوم و کاهش تقاضا برای زغال‌سنگ، ساکنان جزیره در سال 1974 آن را ترک کردند. کاهش اهمیت اقتصادی و نبود زیرساخت‌های پایدار منجر به متروکه شدن کامل هاشیما شد.
وضعیت کنونی
هاشیما اکنون یک سایت میراث جهانی یونسکو است و به "جزیره ارواح" معروف شده است. ساختمان‌های بتنی فرسوده و تأسیسات متروکه آن به یک جاذبه گردشگری محبوب تبدیل شده‌اند، و تورهای محدودی برای بازدیدکنندگان برگزار می‌شود.
پایگاه نیروی دریایی جزیره جانستون - اقیانوس آرام
آخرین مقصد ما جزیره مرجانی جانستون در اقیانوس آرام، تحت کنترل ایالات متحده، است. این پایگاه از دهه 1930 به‌عنوان یک ایستگاه سوخت‌رسانی و پایگاه نظامی مورد استفاده قرار گرفت. در طول جنگ سرد، جزیره جانستون به‌عنوان محل آزمایش‌های هسته‌ای، ذخیره تسلیحات شیمیایی، و پایگاه عملیاتی برای نظارت بر اقیانوس آرام عمل می‌کرد.
دلایل متروکه شدن
با پایان جنگ سرد و کاهش تهدیدات نظامی، فعالیت‌های پایگاه در دهه 1990 متوقف شد. در سال 2004، جزیره به‌طور کامل تخلیه شد، عمدتاً به دلیل هزینه‌های بالای نگهداری و نگرانی‌های زیست‌محیطی.
وضعیت کنونی
جزیره جانستون اکنون یک پناهگاه حیات وحش تحت مدیریت خدمات شیلات و حیات وحش ایالات متحده است و هرگونه ورود و خروج به آن اکیداً ممنوع است. بهانه آمریکایی ها آلودگی‌های شیمیایی و هسته‌ای باقی‌مانده، در این جزیره مرموز است.
پایگاه‌های نظامی رها شده جهان، از ژلنیا تا جزیره جانستون، ویژگی‌های مشترکی دارند. بسیاری از آن‌ها در اوج جنگ سرد ساخته شدند، زمانی که تهدید جنگ هسته‌ای و رقابت بین ابرقدرت‌ها نیاز به تأسیسات عظیم و استراتژیک را توجیه می‌کرد. با پایان جنگ سرد، کاهش بودجه نظامی، پیشرفت فناوری (مانند جایگزینی پایگاه‌های زمینی با ماهواره‌ها و پهپادها)، و تغییرات ژئوپلیتیکی، این پایگاه‌ها غیرضروری شدند. وضعیت کنونی آن‌ها نیز متنوع است: برخی به جاذبه‌های گردشگری یا موزه تبدیل شده‌اند، در حالی که دیگران به دلیل خطرات زیست‌محیطی یا نظامی غیرقابل دسترس هستند
.این پایگاه‌ها نه‌تنها از نظر نظامی، بلکه از نظر فرهنگی و تاریخی نیز اهمیت دارند. آن‌ها نشان‌دهنده دوره‌های کلیدی در تاریخ قرن بیستم، از جنگ جهانی دوم تا جنگ سرد، هستند. ژلنیا و ووزدویژنایا یادآور رقابت‌های نظامی شرق و غرب هستند، در حالی که گرین‌هام کامن و سوبک بی نقش همکاری‌های بین‌المللی در چارچوب ناتو و حضور جهانی ایالات متحده را برجسته می‌کنند. هاشیما و جزیره جانستون نیز جنبه‌های تاریک‌تری از تاریخ، مانند کار اجباری و آزمایش‌های هسته‌ای، را به نمایش می‌گذارند.
چالش‌های نگهداری و دسترسی گردشگران
حفظ این پایگاه‌ها چالش‌های متعددی دارد. برخی، مانند هاشیما، به‌عنوان میراث جهانی شناخته شده‌اند، اما بسیاری دیگر در معرض فرسایش طبیعی یا تخریب عمدی قرار دارند. خطرات زیست‌محیطی، مانند آلودگی شیمیایی در جزیره جانستون یا مین‌های زمینی در ژلنیا، دسترسی را محدود کرده‌اند. با این حال، این مکان‌ها پتانسیل بالایی برای آموزش و گردشگری تاریخی دارند، به شرطی که اقدامات حفاظتی مناسب انجام شود.
سفر به معروف‌ترین پایگاه‌های نظامی رها شده تاریخ، از تونل‌های زیرزمینی ژلنیا تا ساختمان‌های ارواح‌مانند هاشیما، پنجره‌ای به گذشته‌ای پرتلاطم باز می‌کند. این پایگاه‌ها نه‌تنها یادآور قدرت و جاه‌طلبی‌های نظامی گذشته هستند، بلکه درس‌هایی درباره هزینه‌های جنگ، اهمیت صلح، و ضرورت حفظ میراث تاریخی ارائه می‌دهند. با ادامه پیشرفت فناوری و تغییر اولویت‌های جهانی، این مکان‌ها به‌عنوان یادبودهایی خاموش از تاریخ بشریت باقی خواهند ماند، در انتظار کشف و تأمل نسل‌های آینده.