غنی‌سازی ۲۰ درصدی چه فایده‌ای دارد؟ / وقتی در جواب بدعهدی آمریکا؛ ایران روی پای خودش ایستاد

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، این روزها حتماً خبرهایی راجع به مسئله غنی‌سازی ایران به گوشتان خورده است.

غنی‌سازی اورانیوم یکی از چالش‌برانگیزترین و حساس ترین موضوعات روز کشور است. این موضوع در سطح داخلی برای تأمین نیازهای علمی و پزشکی کشور حیاتی است، در سطح بین‌المللی نیز رسیدن به آن با واکنش‌ها و فشارهای زیادی همراه بوده است. با این اوصاف، سوالی که پیش می‌آید این است که از چه زمانی حواشی و فشارهای بین‌المللی بر روی غنی‌سازی ایران آغاز شد؟ اصلا غنی‌سازی هسته‌ای چه کاربرد و فوایدی برای کشور دارد؟

رهبر معظم انقلاب در سخنرانی امروز خود به مناسبت سالگرد ارتحال بنیانگذار کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی(ره)  قاطعانه، بار دیگر به اهمیت صنعت هسته‌ای ایران و غنی‌سازی اورانیوم اشاره و با بیان اینکه انرژی هسته‌ای بودن غنی‌سازی مثل داشتن نفت بدون پالایشگاه ایت، تأکید کردند که ایران هیچ‌گاه از حقوق هسته‌ای خود کوتاه نخواهد آمد. ایشان در صحبت‌های امروز خود، به ویژه بر تولید سوخت ۲۰ درصدی توسط دانشمندان ایرانی و بازخوانی یکی از تجربه‌های تلخ مذاکرات هسته‌ای در دهه ۸۰ با آمریکا اشاره کردند، زمانی که ما برای تامین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران و تولید داروهای پزشکی به غنای ۲۰ درصدی احتیاج داشتیم اما به ما نمی‌داند تا اینکه دانشمندان ورق را برگرداندند.

آغاز بدعهدی؛ تجربه تلخ اعتماد

رهبر معظم انقلاب در سخنان خود به مذاکرات ایران با آمریکا و کشور‌های اروپایی در دهه ۸۰ اشاره کرده و گفتند: «در گذشته، یکی از رؤسای جمهور آمریکا گفته بود که اگر امکان داشت، پیچ و مهره‌های صنعت هسته‌ای ایران را باز می‌کردیم. البته اعتراف کرد که نمی‌تواند و صنعت هسته‌ای ایران امروز خیلی محکم‌تر از قبل است.»

ایشان افزودند:«ایران در آن زمان به سوخت ۲۰ درصدی برای راکتور تحقیقاتی تهران نیاز داشت و این راکتور برای تولید رادیودارو‌ها به‌ویژه برای درمان بیماری‌هایی مانند سرطان ضروری بود. کشور‌های غربی با طرح مبادله سوخت به ایران پیشنهاد دادند که بخشی از غنی‌سازی ۳.۵ درصدی خود را به کشور‌های دیگر تحویل دهیم و در عوض سوخت ۲۰ درصدی دریافت کنیم.»

ایران پس از پذیرش پیشنهاد مبادله سوخت، شروط خود را برای تضمین سوخت ۲۰ درصدی مطرح کرد.

رهبر معظم انقلاب در ادامه گفتند:«ما با پیشنهاد مبادله سوخت موافقت کردیم، اما با این شرط که سوخت ۲۰ درصدی به‌طور قطعی و تضمین‌شده به ایران تحویل داده شود. ایران خواستار این بود که سوخت ۲۰ درصدی ابتدا به بندرعباس آورده شود، آزمایش شود و سپس آن را دریافت کنیم.»

در پی این مذاکرات و به‌منظور تأمین سوخت راکتور تحقیقاتی تهران، ایران خواستار تضمین‌های بیشتر در خصوص صحت و اصالت سوخت ۲۰ درصدی شد. ایران به‌ویژه بر این موضوع تأکید کرد که سوخت ۲۰ درصدی باید قبل از تحویل در بندرعباس آزمایش شود تا از مناسب بودن و ایمنی آن اطمینان حاصل شود. اما مشکلات از همین جا شروع شد. پس از توافق اولیه که بر اساس آن قرار بود سوخت ۲۰ درصدی در ازای بخشی از غنی‌سازی ۳.۵ درصدی ایران تحویل داده شود، کشورهای غربی به وعده خود عمل نکردند و از تحویل سوخت ۲۰ درصدی خودداری کردند.

رهبر معظم انقلاب در این‌باره گفتند:«وقتی ایران بر تأکید بر صحت سوخت و آزمایش آن قبل از تحویل اصرار داشت، کشورهای غربی زیر قول خود زدند و سوخت ۲۰ درصدی را به ما ندادند. این مسئله نشان می‌دهد که طرف‌های مقابل در پی محدود کردن صنعت هسته‌ای ایران بودند و هیچ‌گاه قصد اجرای واقعی توافقات را نداشتند.»

اثبات ما می‌توانیم توسط دانشمندان ایرانی و تولید سوخت ۲۰ درصدی

ایران پس از بدعهدی کشورهای غربی و برای تأمین نیازهای خود در حوزه سوخت هسته‌ای، به دانشمندان ایرانی در سازمان انرژی اتمی ایران تکیه کرد. این دانشمندان با بهره‌گیری از فناوری‌های بومی و تجربه‌های قبلی توانستند سوخت ۲۰ درصدی مورد نیاز برای راکتور تحقیقاتی تهران را به‌طور مستقل تولید کنند. این موفقیت بزرگ علمی به‌ویژه در برابر فشارهای بین‌المللی، نماد استقلال علمی ایران در عرصه جهانی بود.

این دستاورد عظیم باعث شد تا ایران به‌طور مستقل در زمینه غنی‌سازی اورانیوم به‌ویژه برای نیازهای پزشکی و علمی خود به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد. ایران با تولید سوخت ۲۰ درصدی نشان داد که می‌تواند به‌طور غیرمستقیم و مستقل به نیازهای هسته‌ای خود پاسخ دهد و این نشان از قدرت و توانمندی‌های داخلی کشور داشت.

بدعهدی کشور‌های غربی در اینجا به وضوح نشان می‌دهد که آنها در واقع به دنبال محدود کردن توان هسته‌ای ایران بودند و به هیچ‌وجه نمی‌خواستند که ایران به حق هسته‌ای خود دست یابد.

در پی این ماجرا و بدعهدی غربی‌ها و شکست مذاکرات، دانشمندان ایرانی تصمیم گرفتند که به‌طور مستقل تولید سوخت ۲۰ درصدی را آغاز کنند.

این تصمیم ایران نه تنها نشان‌دهنده توانمندی‌های داخلی و استقلال علمی ایران بود، بلکه بر این موضوع تأکید می‌کرد که ایران هیچ‌گاه وابسته به کشور‌های خارجی نخواهد بود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی امروز خود تأکید کردند: «ما هیچ‌گاه از حقوق هسته‌ای خود کوتاه نخواهیم آمد. وقتی کشور‌های غربی از تحویل سوخت ۲۰ درصدی خودداری کردند، دانشمندان ما با تکیه بر توانمندی‌های داخلی خود توانستند سوخت ۲۰ درصدی را تولید کنند.»

 ازجمله دانشمندان برجسته‌ای که در این پروژه و تولید سوخت ۲۰ درصدی مشارکت داشتند عبارتند از: شهید مجید شهریاری که بعنوان مدیر پروژه تولید سوخت ۲۰ درصدی و مبتکر طراحی فرآیند غنی‌سازی اورانیوم فعالیت میکردند؛

 شهید مسعود علی‌محمدی نیز بعنوان عضو کمیته فنی پروژه تولید سوخت ۲۰ درصدی و متخصص در حوزه فیزیک هسته‌ایحضور داشتند

شهید داریوش رضایی‌نژاد نیزعضو تیم تحقیقاتی و شهید مصطفی احمدی‌روشن مدیر بازرگانی تاسیسات نطنز و مسئول تأمین مواد اولیه بپروژه بودند.

غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم؛ کاربردهای گسترده در صنایع مختلف

زمانی که صحبت از غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم به میان می‌آید، شاید اولین سوالی که به ذهن خطور کند این باشد که این میزان غنی‌سازی چه کاربردی دارد؟ آیا فقط برای تولید سلاح‌های هسته‌ای است یا می‌تواند در دیگر صنایع نیز به کار بیاید؟

غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم یکی از مراحل مهم در صنعت هسته‌ای است که علاوه بر استفاده در تولید انرژی، در صنایع پزشکی، تصفیه آب، کشاورزی، فضایی و حتی برخی تحقیقات نظامی نیز کاربردهای متعددی دارد.

۱. تولید برق (صنعت انرژی هسته‌ای)

غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم به‌طور عمده در راکتورهای تحقیقاتی و نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک برای تولید برق و انرژی هسته‌ای استفاده می‌شود. این میزان غنی‌سازی در مقایسه با سوخت مورد استفاده برای ساخت سلاح هسته‌ای (که معمولاً نیاز به غنی‌سازی بالای ۹۰ درصد دارد) برای تولید انرژی در نیروگاه‌های هسته‌ای کاربرد ندارد، بلکه بیشتر در راکتورهای تحقیقاتی و توسعه‌ای به کار می‌رود.

راکتورهای تحقیقاتی: این نوع از راکتورها با استفاده از سوخت اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصد طراحی می‌شوند و برای انجام تحقیقات علمی و بهینه‌سازی فرآیندهای هسته‌ای استفاده می‌شوند. در این راکتورها، انرژی هسته‌ای تولید می‌شود که برای پژوهش‌های علمی و آزمایشات مختلف در صنعت و دانشگاه‌ها کاربرد دارد.

توسعه فناوری هسته‌ای: این راکتورها همچنین به‌عنوان آزمایشگاه‌هایی برای توسعه فناوری‌های نوین هسته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند و به بهینه‌سازی فرآیندهایی مانند مدیریت سوخت هسته‌ای، طراحی راکتورها و بهبود کارایی راکتورها کمک می‌کنند.

تولید برق: از غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم می‌تواند هم برای تولید برق شهری و هم برای پروژه‌های تحقیقاتی مناسب باشد. این میزان غنی‌سازی به اندازه کافی انرژی تولید می‌کند که می‌توان از آن در نیروگاه‌های هسته‌ای بزرگ برای تأمین برق شهری استفاده کرد، همچنین در راکتورهای تحقیقاتی و آزمایشگاه‌ها برای انجام پژوهش‌های علمی و آزمایش فناوری‌های جدید هسته‌ای به کار می‌رود.

۲. تصفیه آب (شیرین‌سازی آب)

یکی دیگر از کاربردهای غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم، به‌ویژه در فرآیند شیرین‌سازی آب و تصفیه آب است. این فرآیند در مناطقی که با مشکل کمبود منابع آب شیرین مواجه هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد.

در این فرآیند، از راکتورهای هسته‌ای برای تولید انرژی گرمایی استفاده می‌شود تا بتوان آب دریا را به آب شیرین تبدیل کرد. این انرژی گرمایی در فرآیند تبخیر آب و سپس تقطیر آن برای تولید آب شیرین مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر آن این فناوری برای تأمین آب برای کشاورزی و آبیاری زمین‌های خشک در مناطقی که به منابع آب تازه نیاز دارند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۳. پزشکی (رادیوداروها و درمان سرطان)

غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم در صنعت پزشکی به‌ویژه در تولید رادیوداروها کاربرد دارد. این رادیوداروها برای تشخیص و درمان بیماری‌ها، به ویژه سرطان و بیماری‌های تیروئید، استفاده می‌شوند.

رادیوداروهای درمانی: یکی از معروف‌ترین داروهای رادیویی، ید-۱۳۱ است که برای درمان سرطان تیروئید و پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. این دارو به‌طور خاص در راکتورهای تحقیقاتی تولید می‌شود که از سوخت غنی‌شده ۲۰ درصد استفاده می‌کنند.

ایزوتوپ‌های تشخیصی: علاوه بر درمان، برخی ایزوتوپ‌ها برای تشخیص بیماری‌ها به کار می‌روند و به پزشکان کمک می‌کنند تا بیماری‌هایی مثل سرطان یا مشکلات قلبی را سریع‌تر شناسایی کنند.

۴. کاربرد در هوافضا

در صنعت هوافضا، غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم می‌تواند به‌عنوان منبع انرژی برای راکتورهای هسته‌ای فضایی مورد استفاده قرار گیرد. این راکتورها به‌ویژه برای ماموریت‌های فضایی بلندمدت که نیاز به منابع انرژی پایدار دارند، طراحی می‌شوند.

راکتورهای هسته‌ای فضایی: در برخی از ماموریت‌های فضایی، به ویژه در ماموریت‌های بلندمدت که نیاز به منابع انرژی پایدار و طولانی‌مدت دارند، از راکتورهای هسته‌ای استفاده می‌شود که سوخت آن‌ها معمولاً از اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصد تأمین می‌شود. این راکتورها به‌طور خاص در فضاپیماها و ماهواره‌ها به کار می‌روند.

۵. کشاورزی (تحقیقات و ایزوتوپ‌های کشاورزی)

یکی از مهم ترین کاربرد های غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم در صنعت کشاورزی است. غنی سازی هسته‌ای در این صنعت به‌طور غیرمستقیم در تحقیقات کشاورزی و تولید ایزوتوپ‌های رادیوایزوتوپی برای کنترل آفات و افزایش تولید محصولات کشاورزی استفاده می‌شود.

ایزوتوپ‌ها در تحقیقات کشاورزی: ایزوتوپ‌های رادیواکتیو تولید شده در راکتورهایی که از سوخت ۲۰ درصد استفاده می‌کنند، می‌توانند برای تحقیقات کشاورزی در زمینه‌هایی مانند گسترش گیاهان مقاوم به بیماری‌ها، مقابله با آفات و افزایش تولید محصولات به کار روند. ایزوتوپ‌ها در کشاورزی برای تحلیل خاک و میزان آبیاری نیز به کار می‌روند و می‌توانند به کنترل بهتر منابع آبی در کشاورزی و مبارزه با آفات کمک کنند.

6. صنعت نظامی (البته غیرمستقیم)

غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم به‌طور مستقیم در صنعت نظامی برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده نمی‌شود؛ اما می‌تواند در برخی تحقیقات نظامی و بهینه‌سازی سوخت‌های هسته‌ای برای برنامه‌های دفاعی استفاده شود.

 از این سطح غنی‌سازی برای پژوهش‌های هسته‌ای و بهینه‌سازی سوخت‌های هسته‌ای در برنامه‌های دفاعی کشور می‌توان استفاده کرد. این میزان از غنی‌سازی به‌طور مستقیم برای ساخت سلاح هسته‌ای کاربرد ندارد، بلکه برای تحقیقات سوخت هسته‌ای و بهبود فناوری‌های هسته‌ای به کار می‌رود.

علاوه بر صنعت انرژی، تصفیه آب، پزشکی، فضایی، کشاورزی و نظامی، غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم می‌تواند در حوزه‌های خاص دیگری مانند صنعت مواد و فیزیک، آزمایش‌های محیط زیستی، صنعت نانو و مواد پیشرفته، صنعت پتروشیمی و شیمیایی، صنعت ساخت و ساز (آزمایش مواد ساختمانی) و...  نیز کاربرد داشته باشد که به‌طور غیرمستقیم در برخی بخش‌ها اثر می‌گذارند.