قضاوت در دین/منابع قضایی رسیدگی در ادیان ابراهیمی
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سجاد محمدی کشکولی؛ ادیان یهودیت مسیحیت و اسلام به عنوان سه دین ابراهیمی هر کدام نظام‌های قضایی و حقوقی خاص خود را دارند که در شکل‌گیری آنها به منابع مقدس، سنت‌ها و تفاسیر دینی اشاره می‌شود. در این نوشتار به بررسی اجمالی این منابع قضایی در سه دین یهودیت مسیحیت و اسلام پرداخته می‌شود و اشتراکات و تفاوت‌های آنها مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
یهودیت تکیه بر تورات و تلمود
نظام قضایی یهود بر پایه منابع دینی و فقهی خاصی استوار است که مهمترین آنها تورات، پنج کتاب اول (عهد عتیق و تلمود) مجموعه تفاسیر و قوانین شفاهی می‌باشد. تورات به عنوان اولین منبع حقوقی در یهودیت اصول حقوق جزا و ادله اثبات در آن ذکر شده است. تلمود مجموعه‌های از میشنا و گمارا است که تفسیر‌ها و قوانین شفاهی یهود را شامل می‌شود.
هلاحا به عنوان مجموعه‌هایی از قوانین شریعت یهود تعیین کننده احکام قضایی و رویه‌های قانونی است. رویه قضایی دادگاه‌های یهودی به ویژه سنهدرین کبیر و کوچک در حل و فصل مسائل قضایی به ویژه در زمینه‌های جنایی و مدنی نقش داشتند. عقل و رویه نظریات عالمان هلاخا و رویه قضایی در حقوق یهود به عنوان منابع معتبر قانونی شناخته میشوند.
معنویت، اساس مسیحیت
نظام قضایی مسیحیت به طور عمده بر پایه اصول اخلاقی و معنوی استوار است که در متون مقدس مسیحی آمده است. کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید به ویژه در مسائل اخلاقی و معنوی برای مسیحیان اهمیت دارند، اما نظام قضایی مسیحی به طور مستقیم از آنها نشأت نمی‌گیرد.
سنت‌های کلیسایی و آموزه‌های دینی در شکل گیری نظام قضایی مسیحیت تاثیرگذار بوده است. رویه قضایی در کلیسای کاتولیک، قوانین کلیسایی و قانون شریعت نقشی اساسی در نظام قضایی ایفا می‌کند در حالی که در کلیسا‌های پروتستان تفسیر کتاب مقدسی و اصول اخلاقی اهمیت دارد. عقل و قانون قوانین وضعی و عقل در بسیاری از کشور‌های مسیحی به ویژه در مسائل مدنی و حقوقی نقش دارند.
قرآن، سنت و اجتهاد، بنای قضاوت در اسلام
نظام قضایی اسلام بر اساس منابع معتبر اسلامی یعنی قرآن و سنت و اجتهاد شکل می‌گیرد. قرآن به عنوان منبع اصلی حقوق و شریعت اسلامی قوانین بسیاری در آن آمده است که در راستای عدالت و انصاف در قضاوت است. سنت پیامبر اسلام (ص) به ویژه احادیث و سیرۀ او منبع دوم حقوقی در اسلام است. عقل و قیاس به عنوان ابزار‌های استنباط احکام از قرآن و سنت استفاده می‌شود.
فقه اسلامی از طریق اجتهاد به فتاوای فقها و استنباط احکام از منابع اسلامی توجه می‌کند. رویه قضایی دادگاه‌های اسلامی به مسائل مختلف از جمله اختلافات خانوادگی، معاملات و جرایم رسیدگی می‌کنند. همچنین شهادت دو شاهد عادل یا اقرار متهم در برخی موارد از الزامات قضایی است.
اشتراکات تمامی این ادیان بر اهمیت عدالت و انصاف در رسیدگی‌های قضایی تأکید دارند. همچنین شهادت و اقرار به عنوان ابزار‌های اثبات دعوا در همه این ادیان مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
منابع اصلی قوانین قضایی و نحوه رسیدگی به مسائل در هر دین، متفاوت است. به عنوان مثال در یهودیت تلمود و هلاخا نقش اصلی را دارند در حالی که در اسلام قرآن و سنت به عنوان منابع اصلی شناخته میشوند. همچنین در مسیحیت منابع قضایی بیشتر مبتنی بر اصول اخلاقی و کلیسایی است. بررسی منابع قضایی در ادیان یهودیت مسیحیت و اسلام نشان دهنده تنوع و پیچیدگی این نظام‌ها و تأثیرات عمیق آنها بر جوامع بشری است. هر دین با استفاده از منابع خاص خود به ارتقاء عدالت و انصاف در میان پیروانش پرداخته است. درک این تفاوت‌ها و اشتراکات می‌تواند به تقویت گفت‌و‌گو و تفاهم بین پیروان این ادیان کمک کند.
*انتشار یادداشت‌ها به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.