علت اصلی درگیری هند و پاکستان چیست؟ احتمال جنگ اتمی میان دهلی و اسلام آباد غیرممکن نخواهد بود
گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو: در پی اعلام هند مبنی بر اجرای عملیات نظامی علیه اهدافی در خاک پاکستان و منطقه کشمیر تحت کنترل اسلام‌آباد، روابط پرتنش میان دو کشور بار دیگر به مرحله‌ای حساس رسیده است. این عملیات که در چندین نقطه انجام شده، واکنش شدید مقامات پاکستانی را به دنبال داشته است.
حمله شبانه هند به خاک پاکستان
دولت هند با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که نیروهای مسلح این کشور عملیاتی موسوم به سیندور را در برخی نقاط مشخص در خاک پاکستان و منطقه جامو و کشمیر تحت کنترل اسلام‌آباد به اجرا گذاشته‌اند.
سخنگوی وزارت امور خارجه هند نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده است که اقدامات دهلی هدفمند و حساب‌شده بود و هیچ‌گونه افزایش تنشی در آن در نظر گرفته نشده بود.
در بخشی از این بیانیه آمده است هیچ تأسیسات نظامی پاکستانی هدف قرار نگرفته‌اند و هند در انتخاب اهداف و نحوه اجرا، نهایت خویشتن‌داری را به خرج داده است.
سرنگونی جنگنده‌های هندی توسط پاکستان
هم‌زمان با این عملیات، منابع امنیتی هند از سقوط 3 فروند جنگنده در داخل خاک این کشور خبر دادند. دلیل این حادثه هنوز مشخص نیست و تحقیقات در این‌باره ادامه دارد.
از سوی دیگر منابع امنیتی پاکستانی به تلویزیون رسمی این کشور گزارش دادند که نیروی هوایی پاکستان 3 فروند جنگنده هندی را سرنگون کرده است
واکنش قاطع پاکستان
شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، در واکنش به اقدامات هند تأکید کرد: پاکستان به‌طور کامل حق دارد در برابر هر اقدام جنگی از سوی هند، پاسخ قاطع بدهد.
بر اساس گزارش‌های رسمی، هند به سه نقطه در خاک پاکستان موشک شلیک کرده است، اما دولت هند تاکنون جزئیاتی از نوع و محل دقیق این حملات منتشر نکرده است.
افزایش درگیری‌های مرزی میان هند و پاکستان
ارتش هند در پلتفرم اجتماعی ایکس گزارش داد که پاکستان با گلوله‌باران توپخانه‌ای در مناطق بیِمبر گالی و پونچ راجوری در کشمیر تحت کنترل هند، توافق آتش‌بس را نقض کرده است. به گفته ارتش، در این حملات سه غیرنظامی هندی کشته شدند و نیروهای هند پاسخ متقابلی ارائه داده‌اند.
با این حال، گزارش‌ها از سوی مقامات محلی حاکی از آن است که در نتیجه این درگیری‌ها، ۸ نفر جان خود را از دست داده و ۳۵ تن زخمی شده‌اند.
تلفات سنگین در پاکستان
ارتش پاکستان نیز اعلام کرد که در پی ۲۴ حمله ارتش هند به شش موقعیت در مناطق مختلف، ۲۶ غیرنظامی کشته و ۴۶ نفر دیگر زخمی و دو نفر نیز مفقود شده‌اند
سپهبد احمد چودری، سخنگوی ارتش پاکستان، تأکید کرد: در میان کشته‌شدگان، یک دختربچه سه‌ساله نیز بود که در مسجدی در شهر بهاولپور جان باخت.
به گفته مقامات محلی، در حمله موشکی به مسجد بهاولپور، ۱۳ نفر از جمله زنان و کودکان جان باخته‌اند.
علت اصلی اختلافات میان هند و پاکستان سر چیست؟
هند و پاکستان، دو کشوری هستند که در سال ۱۹۴۷ پس از فروپاشی هند بریتانیا، استقلال خود را از انگلستان به دست آوردند. این دو کشور تاکنون سه جنگ تمام‌عیار با یکدیگر داشته‌اند. جنگ اول در سال ۱۹۴۹ با تقسیم منطقه کشمیر پایان یافت، جنگ دوم در سال ۱۹۶۵ تغییر قابل‌توجهی در وضعیت موجود ایجاد نکرد، و جنگ سوم در سال ۱۹۷۱ منجر به تجزیه پاکستان و تأسیس کشور جدیدی به نام جمهوری بنگلادش شد که از پاکستان شرقی جدا شده بود. از آن زمان تاکنون، این دو کشور هرچند با شدتی کمتر، در حال کشمکش مداوم با یکدیگر هستند و تا حدی، بازدارندگی هسته‌ای متقابل باعث کاهش این درگیری‌ها شده است.
اکنون، پس از حمله‌ای که جان گردشگران هندی را در پهلگام، یکی از مناطق حساس سیاسی در کشمیر هند گرفت، طبل‌های جنگ بار دیگر میان دهلی‌نو و اسلام‌آباد به صدا درآمده است؛ جایی که هند، پاکستان را متهم به پشتیبانی از «تروریست‌هایی» کرده که این حمله را انجام دادند؛ حمله‌ای که ۲۶ کشته برجای گذاشت. هند در واکنش، اقداماتی برای مجازات نظامی پاکستان آغاز کرده که اولین گام آن تعلیق معاهده آب رود سند بوده است. در مقابل، پاکستان نیز حریم هوایی خود را به روی شرکت‌های هواپیمایی هندی بسته است؛ اقدامی که هند نیز متقابلاً انجام داده است.
کمشیر، منطقه‌ای که از دیرباز محل اختلافات اسلام آباد و دهلی است
هند و پاکستان از زمان تجزیه شبه‌قاره هند در سال ۱۹۴۷ و استقلال از بریتانیا، بر سر منطقه کشمیر مناقشه داشته‌اند. این منطقه که اکثریت جمعیت آن مسلمان اما تحت کنترل هند است، به یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف تبدیل شده است. تاکنون دو جنگ تمام‌عیار (۱۹۴۷ و ۱۹۶۵) و چندین درگیری محدود، از جمله درگیری کارگیل در ۱۹۹۹، بر سر این منطقه رخ داده است.
علاوه بر کشمیر، موضوع تروریسم فرامرزی نیز به تنش‌ها دامن زده است. هند، پاکستان را متهم به حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی مانند لشکر طیبه می‌کند که به ادعای دهلی‌نو، حملات تروریستی در خاک هند را سازمان‌دهی می‌کنند. پاکستان این اتهامات را رد کرده و خود را قربانی تروریسم می‌داند.
لغو وضعیت خودمختاری کشمیر توسط هند در سال ۲۰۱۹ و تحمیل حاکمیت مستقیم مرکزی، احساس بیگانگی در میان جمعیت مسلمان کشمیر را تشدید کرد و زمینه‌ساز ناآرامی‌های بیشتر شد. این اقدام همچنین روابط دیپلماتیک دو کشور را به پایین‌ترین سطح رساند، به‌طوری‌که پاکستان سفیر خود را از دهلی‌نو فراخواند.
بستن رود سند، اولین اقدام عملی هند علیه پاکستان
هند، پس از حمله خونینی که در بخش تحت کنترل خود از کشمیر رخ داد، اعلام کرد که مشارکت خود را در معاهده آب رود سند با پاکستان به حالت تعلیق درآورده است. در واکنش، اسلام‌آباد هشدار داد که هرگونه تلاش برای متوقف کردن جریان آب را «اقدامی جنگی» تلقی خواهد کرد. این معاهده که ۶۵ سال پیش منعقد شده، از معدود موفقیت‌های دیپلماتیک میان دو رقیب هسته‌ای محسوب می‌شود که بارها با یکدیگر وارد جنگ شده‌اند. با این حال، با افزایش تهدیدهای متقابل، کارشناسان در هر دو سوی مرز معتقدند که با وجود اهمیت معاهده، تعلیق آن در کوتاه‌مدت تأثیر عملی محدودی بر جریان آب خواهد داشت.
گفتنی است که رود سند یکی از بلندترین رودخانه‌های آسیاست و از نواحی مرزی بسیار حساس میان هند و پاکستان در منطقه کشمیر، که عمدتاً مسلمان‌نشین و مورد مناقشه است، عبور می‌کند. هر دو کشور ادعای مالکیت کامل این منطقه در رشته‌کوه‌های هیمالیا را دارند. دهلی‌نو پس از کشته شدن ۲۶ گردشگر توسط افراد مسلح در بخش هندی کشمیر در ۲۲ آوریل، مشارکت خود در معاهده را تعلیق کرد. هند، پاکستان را به حمایت از «تروریسم فرامرزی» متهم کرده، در حالی که اسلام‌آباد این اتهام را رد کرده و تأکید کرده است که توقف جریان آب از سوی هند، نقض حقوق بین‌الملل است و به‌شدت پاسخ داده خواهد شد.
آیا جنگ گسترده‌ای رخ میان هند و پاکستان رخ خواهد داد؟
پیش‌بینی جنگ گسترده میان هند و پاکستان، با توجه به شرایط فعلی، پیچیده و وابسته به عوامل مختلفی است؛ اما به‌طور کلی، احتمال یک جنگ تمام‌عیار کم اما غیرممکن نیست. در ادامه، چند نکته کلیدی برای تحلیل این وضعیت آورده‌ام:
چرا احتمال جنگ گسترده کم است؟
بازدارندگی هسته‌ای: هر دو کشور دارای زرادخانه هسته‌ای هستند و آگاهی از تبعات ویرانگر یک جنگ هسته‌ای باعث شده تا رهبران دو طرف تا حد زیادی محتاط عمل کنند.
وابستگی اقتصادی و مشکلات داخلی: هر دو کشور با چالش‌های اقتصادی و داخلی جدی مواجه‌اند و ورود به یک جنگ گسترده می‌تواند بحران‌ها را تشدید کند.
سابقه درگیری‌های کنترل‌شده: در دهه‌های گذشته، بیشتر درگیری‌ها به شکل محدود، موضعی و مدیریت‌شده بوده‌اند (مثل درگیری‌های مرزی یا حملات هوایی محدود).
از سوی دیگر اظهارات برخی مقامات پاکستانی، نشان می‌دهد که اسلام آباد برنامه‌ی گسترده‌ای برای پاسخ به تجاوزات هند به خاک خود ندارد.
خواجه محمد آصف وزیر دفاع پاکستان در گفت وگو با بلومبرگ گفت: «اگر این خصومت‌ها متوقف شود، قطعاً با هند گفت‌وگو خواهیم کرد».
او افزود: «ما نمی‌خواهیم اوضاع متشنج شود، اما اگر هرگونه اقدام خصمانه‌ای از سوی هند انجام شود، ما باید پاسخ دهیم».