پزشک خانواده؛ طرحی که در آن بیمار، رنجی جز درد بیماری دارد

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»، طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع به عنوان مهمترین برنامه در نظام سلامت کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به طوری که دولت برای اجرای آن دو وزارتخانه بهداشت و رفاه را مسئول کرده است؛ اما به نظر می رسد تنها مشکل پیش روی اجرای این برنامه، تداخل تصمیم گیری‌های این دو وزارتخانه باشد که باعث شده بعد از گذشت چند سال از آغاز این برنامه، هنوز اجرای آن در شهرها با مشکلات و موانعی همراه شود. در واقع قرار بود طرح پزشک خانواده در پایان برنامه چهارم توسعه کشور در شهرها اجرایی شود؛ اما نه تنها به شهرها نرسید، بلکه در روستاها نیز با نواقص و ضعف هایی همراه بود.

 

در این میان استان مازندران با جمعیتی حدود دو میلیون و 500 هزار نفر که البته حدود یک میلیون و 240 هزار نفر آن شهری هستند، یکی از چند استانی است که به طور داوطلبانه طرح پزشک خانواده در آن به اجرا در آمده است که البته این اجرا بدون فراهم آوردن زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری لازم و فرهنگ سازی مناسبت بوده است، که همه این عوامل منجر شده اند تا این طرح با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم کند.

 

از طرفی مسئولان دانشگاه علوم پزشکی در استان مازندران هر روز با چندین مصاحبه در خصوص رضایت مندی از اجرای این طرح و همکاری همه جانبه پزشکان عمومی و متخصص با این طرح مصاحبه می کنند و این طرح را یکی از پیشرفت های خود در استان می دانند، که البته تحقیق میدانی خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» در میان مردم و چند تن از پزشکان خانواده کذب بودن این مطالب را نشان می دهد.

 

 

میرزایی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با بیان اینکه در حال حاضر 400 پزشک عمومی در طرح پزشک خانواده شهری مشارکت دارند، گفت: ویزیت خدمات این پزشکان و هزینه دارو رایگان است و بیمار به جز هزینه داروهای تخصصی هزینه ای نمی پردازد و فقط حق فنی داروخانه را باید پرداخت کند.

 

وی در خصوص هزینه ویزیت پزشکان متخصص تصریح کرد: بیمارانی که به مراکز بهداشتی درمانی و یا پزشک خانواده مراجعه و فرم ارجاع دریافت می کنند در صورت مراجعه به پزشکان متخصص تنها 10 درصد هزینه ویزیت را به مبلغ 2000 تومان باید پرداخت کنند.

 

 

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در خصوص ثبت مشخصات افراد در سامانه گفت: سرشماری جمعیت مازندران، ورود اطلاعات به سامانه ملی، تجهیز کردن مراکز و پایگاه های مجری، برپایی جلسات توجیهی با پزشکان و اطلاع رسانی به مردم و انتخاب پزشک خانواده از جمله فازهای دهگانه اجرای این برنامه بوده است.

 

میرزایی از وارد شدن روزانه اطلاعات 2000 نفر از جمعیت مازندران در سامانه ملی خبر داد و گفت: اطلاعات 92 درصد جمعیت استان در این سامانه به ثبت رسید.

 

 

فاطمه رخشانی، معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: اجرای طرح پزشک خانواده تنها راه برون رفت مردم از سرگردانی است.

 

وی افزود: این طرح می تواند بستر مناسبی برای دریافت خدمات پزشکی توسط مردم فراهم کند.

 

 

یکی از شهروندان ساروی در خصوص این طرح به خبرنگار ما گفت: فرزند من به شدت بیمار شد و از آنجا که ساعت کاری پزشک خانواده مشخص است و در غیر آن ساعت ها پزشک حضور ندارد، بالاجبار به بیمارستان مراجعه کردم، پس از درمان هنگامی که قرار شد داروها را از داروخانه بگیرم با موضوع جالبی روبرو شدم.

 

وی ادامه داد: پس از ارائه نسخه به متصدی داروخانه، او تاکید کرد که نمی تواند به صورت دولتی به من دارو بدهد و من باید پول دارو ها را به صورت آزاد پرداخت کنم.

 

این شهروند افزود: وقتی علت را جویا شدم ، متصدی داروخانه گفت به دلیل اینکه من سیستم ارجاع را رعایت نکردم و دفترچه مهر پزشک عمومی (خانواده) را ندارد، باید هزینه ها را آزاد پرداخت کنم و این در صورتی بود که در آن ساعت پزشک خانواده حضور نداشت و من باید یا آزاد هزینه را پرداخت می کردم و یا به دیدن عذاب کشیدن فرزندم می نشستم.

 

 

یکی دیگر از شهروندان با انتقاد از پزشکان متخصص و فوق تخصص در این رابطه گفت: هنگامی پزشک خانواده مرا به یکی از پزشکان متخصص ارجاع داد، هنگام پرداخت حق ویزیت در حالی که باید 2000 تومان می دادم، در کمال ناباوری منشی از من 21 هراز تومان ویزیت دریافت کرد.

 

وی تاکید کرد: وقتی علت را جویان شدم، منشی تاکید کرد که این دکتر به هیچ عنوان این طرح را قبول ندارد و وقتی در حالت عادی می تواند با ویزیت های سنگین بهترین درآمد را داشته باشد، چرا باید با این طرح آینده خود را خراب کند.

 

 

یکی از پزشکان عمومی حاضر در این طرح گفت: اصل پزشک خانواده بر این بود که ما بیاییم و کاری انجام دهیم که هزینه‌ای که مردم در حوزه بهداشت و درمان پرداخت می‌کنند را کاهش دهیم و بار آن هزینه‌ها را از دوش آنها برداریم.

 

وی ادامه داد: مشکلی که این طرح با آن مواجه شد که البته از نوع مشکلات بنیادی این طرح می‌باشد، این است که این طرح بدون فرهنگ سازی عمومی اجرا شد و همه مشکلاتی هم که در ادامه بیان خواهم کرد به نوعی در این عیب در رأس آن‌ها قرار دارد.

 

این پزشک عمومی در ادامه با بر شمردن مشکلات طرح می‌افزاید: بزرگ‌ترین مشکلی که این طرح در ابتدا دارد این است که بیمار بدون اینکه پزشک خود را بشناسد، او را انتخاب می‌کند، یعنی باید گفت که بیمار از روی اجبار این پزشک را انتخاب کرده است.

 

وی ادامه داد: این در صورتی است که اصل اول در رابطه بین پزشک و بیمار، اعتماد است و بیمار باید پزشک خود را بشناسد تا به وی اعتماد کند، اما در این طرح بیمار بدون شناخت پزشک آن را انتخاب می‌کند و این اولین و مهم‌ترین ایراد این طرح است.

 

این پزشک خانواده می‌افزاید: از طرفی دیگر بیمارانی که پزشک مخصوص خود را داشتند مجبورند یک پزشک دیگر را انتخاب کنند

 

 

وی با اشاره به مشکل بعدی طرح تصریح می‌کند: مشکل دومی که این طرح دارد این است که این نظام ارجاعی که برای این طرح ایجاد کرده‌اند، رعایت نمی‌شود، برای مثال من نسخه‌ای را برای یک مریض تجویز می‌کنم و به سطح دو ارجاع می‌دهم، اما در سطح دوم که متخصص است، آن را قبول نمی‌کند؛ چرا که برای متخصصی که ماهانه درآمدی میلیونی دارد، نسیه و مجانی کار کردن ضرر دارد.

 

این پزشک خانواده می افزاید: چون متخصص این طرح را نمی‌تابد و زیر بار این طرح نمی‌رود ما مجبوریم بیمار را به مراکز دولتی که دارای پزشک متخصص هستند ارجاع دهیم؛ اما با این حجم بیمار و تعداد کم متخصص، این مراکز نمی‌توانند پاسخگوی بیماران باشند و برای نمونه یک بیمار باید سه ماه در نوبت باشد تا بتواند متخصص را ببیند.

 

وی در خصوص دلایل این مشکل تصریح می‌کند: مجموعه وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی و زیر مجموعه آن زورشان به پزشکان متخصص نمی رسد و نمی توانند آنها را وادار به این کار کنند و من پزشک نیز بخاطر عواقب ناشی از عدم پذیرش و شرکت در این طرح مجبور به شرکت در آن شدم.

 

 

این پزشک تصریح کرد: مشکل سومی که طرح با آن مواجه است، همانطور که قبلا اشاره شد، عدم فرهنگ سازی صحیح قبل از اجرای طرح می باشد.

 

وی ادامه داد: چون در این طرح فرهنگ سازی نشده، این طور برداشت می شود که چون طرح رایگان است پس باید بی رویه و خارج اعتدال رفتار کرد، برای مثال فردی به ما مراجعه می کند و می گوید: برای من و تمامی اعضای خانواده یک چکاپ کامل بنویس، و این امر را وظیفه من می داند و اگر با این کار مخالفت کنم مورد توهین بیمار قرار می گیرم.

 

این پزشک در ادامه می افزاید: باید گفت که این طرح علاوه بر تمامی مشکلاتش باعث شده تا حرمت بین بیمار و پزشک شکسته شود.

 

وی ادامه می دهد: در طرف دیگر شرکت های بیمه قرار دارند؛ آنها به ما فشار می آورند که نباید در هر نسخه بیش از 2 تا 3 آزمایش نوشته شود و اگر این کار انجام گیرد، از حقوق ما کم می شود.

 

این پزشک تاکید می کند: یکی دیگر از مشکلات بیشماری که این طرح دارد این است که از ابتدای این طرح من نمی دانم چگونه و از چه سازمانی باید حقوق خود را دریافت کنم، برای مثال امروز که 20 روز از ماه می گذرد من هنوز حقوق نگرفتم، حال حساب کنید که من با این همه خرج چه باید بکنم.

 

وی با اشاره به اینکه مشکل بعدی طرح پزشک خانواده پرونده های ثبت نشده است، می افزاید: پرونده های زیادی داریم که بیماران آنها را تکمیل کرده اند؛ اما ثبت نشده اند و این وظیفه بر عهده پزشکان قرار داده شده است و این در حالی است که ثبت این حجم از پرونده ها از عهده پزشک خارج است و این روزها پزشک تنها به یک میرزا بنویس تبدیل شده است که علاوه بر نوشتن این موارد باید خوشان برای سه ارگان دانشگاه علوم پزشکی، تامین اجتماعی و خدمات درمانی گزارش های ماهانه را هم ارسال کند.

 

این پزشک خانواده ادامه می دهد: یکی از معایب ثبت شدن بیمار توسط پزشک این است که چون این کار با تاخیر انجام می گیرد، اگر مریضی قبل از ثبت شدن نامش در سامانه به بیمارستان مراجعه کند، تمامی هزینه های درمان آن آزاد حساب می شود.

 

 

وی با بیان اینکه همه این مشکلات سخت افزاری در یک طرف قرار دارد، ادامه داد: این طرح در حوزه نرم افزاری هم دارای مشکلات بیشماری است برای نمونه سامانه های اینترنتی که برای این طرح در نظر گرفته شده اند، به علت مراجعه زیاد و عدم پشتیبانی از دسترس خارج می شوند.

 

این پزشک خانواده افزود: برای نمونه سایت ویزیت پایه که باید اطلاعات ویزیت بیمار در آن ثبت شود، الان نزدیک به 20 روز است که از دسترس خارج شده است و امکان ثبت در سامانه توسط پزشک وجود ندارد و همه این موارد در حالی است که گزارش کار یک پزشک بر اساس ثبت ویزیت های صورت گرفته در این سایت می باشد.

 

در کل باید بگوییم که با اجرای طرح پزشک خانواده فاتحه همه چیز خوانده شد و کل سیستم بهداشت و درمان با این طرح البته به دلیل ضعف شدید در زیرساخت ها و عدم فرهنگ سازی مناسب از بین رفت.

 

پزشک خانواده و نظام ارجاع، طرح جامع و خوبی است؛ اما چنین برنامه‌ای برای اجرا حداقل 2 تا 3 سال نیازمند فرهنگسازی است؛ هم برای مردم و هم برای تیم سلامت مجری طرح. اما متاسفانه این اقدامات بسیار سریع انجام شد و این امر بازدهی را کاهش داده است.