چگونه بار حساب خود را سبک کنیم؟/ دو چیز که گناهان عظیم را محو می‌کند

گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ حجت‌الاسلام محمدعلی جاودان از اساتید برجسته اخلاق هستند که در طی دوران زندگی و تحصیل حوزویشان از محضر اساتید برجسته‌ای از جمله آیت‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی، آیت‌الله خوانساری، آیت‌الله حق‌شناس و علامه عسکری بهره‌مند شده اند.

اگر انسان به یقین برسد، یقین نمی گذارد بخوابد

یکی از اسم های قیامت یوم الحساب است، انسان باید آنجا حساب اعمال خودش را پس بدهد؛ یک جوانی بود که پای صحبت پیامبر نشسته بود، آن زمان وقت تعقیبات امام جماعت برمی گشت به سوی مردم می نشست و آنها مشغول تعقیبات بودند و ایشان هم مشغول تعقیبات بود؛ همینطور که ایشان مشغول بود دید جوانی انتهای مسجد نشسته و گاهی هم چرت می زند؛ نمی تواند خودش را نگاه دارد؛ فرمود چه خبر است؟

گفت: آقا این یقین من نمی گذارد من بخوابم؛ به حساب یقین دارم نمی گذارد بخوابم؛ گونه هایش فرورفته بود، رنگش زرد شده بود و لاغر شده بود؛ می خواهم بگویم اگر انسان به یقین برسد، یقین نمی گذارد بخوابد؛ آن جوان می گفت که می بینم عرش خدا نهاده شده و مردمان را برای حساب آورده اند؛ فکر حساب نمی گذارد بخوابم.

اثرات صله رحم

می خواهم روایتی از حضری صادق (ع) عرض کنم که یک کارهایی در آن توصیه شده تا بار حساب را سبک کنیم؛ اول: «إنَّ صِلـَة َ الرَّحِم وَالبـِرَّ» صله رحم و نیکی به دیگران و خدمت به مردم «لـَیُهَوّنان الحِسابَ» حساب روز قیامت را سبک می کند؛ یک اثر دیگر هم دارد که اثر بسیار بسیار خوبی است؛ «وَیَعصِمان مِنَ الذنوبِ» آدم را از گناه حفظ می کند.

 دست پدر بوسیدن و احترام پدر کردن صله رحم است؛ اگر صله رحم است دو تا کار می کند؛ «لـَیُهَوّنان الحِسابَ»؛ حساب را سبک می کند و آدمی را از گناه حفظ می کند؛ بعد فرمودند که «فـَصِلوا أَرْحَامَکـُمْ» با ارحام خودتان صله کنید؛ صله به معنای این نیست که من به دیدن آنها بروم؛ ما صله را حصر در دید و بازدید با رحم می دانیم، اینگونه نیست؛ شما به مشهد مشرف شدی؛ از جانب عموها، دایی ها، پسر عموها، خاله ها، عمه ها، بچه هایشان، نوه هایشان به حضرت رضا (ع) سلام می دهی؛ اگر سحر بیدار شدی و برای خودت استغفار کردی، برای آنها هم استغفار می کنی؛ اینها صله رحم است.

هرچه که انسان می تواند در خدمت ارحام خودش انجام دهد، صله است

هرچه که انسان می تواند در خدمت ارحام خودش انجام دهد، صله است؛ «فـَصِلوا أَرْحَامَکـُمْ وَ بَرّوا بـِإخْوانِکـُمْ» به برادرانتان نیکی کنید؛ «وَ لـَوْ بـِحُسْن السَّـلام» به رفیقت رسیدی خوب سلام کن؛ سلام گرم به دوستانتان که برادران مسلمان تان هستند، خدمت است؛ «وَ لـَوْ بـِحُسْن السَّـلام وَ رَدِّ الجَوابِ» جواب سلام هم می شود یک جواب حداقلی باشد و می تواند یک جواب حداکثری باشد.

 روایت دیگر از حضرت صادق (ع) است؛ در این حدیث می فرماید: «صِلـة الرَّحِم تـُهَوِّنُ الحِساب» روز قیامت حساب را سهل می کند؛ «وَ هىَ مَنـْسَأة ٌ فى العُمُر» در عمر فراموشی می آورد؛ یعنی چه؟ یعنی عقب می افتد؛ مامور عمر یادش می رود بیاید؛ معنایش چیست؟ یعنی عمر انسان را دراز می کند.

صله رحم انسان را از اینکه بدجور زمین بخورد حفظ می کند

«و تـَقى مَصارِع السّوءِ» انسان را از اینکه بدجور زمین بخورد حفظ می کند؛ پدر و مادر از شما راضی هستند؛ سومی هم در حدیث بعدی است که عرض می کنیم؛ «صَدَقـَة اللـَّیل تـُطفِئُ غَضَبَ الرَّب» صدقه شبانه؛ حالا چرا صدقه شبانه؟ چون کسی نمی فهمد؛ هیچ کس از این کار شما خبردار نمی شود.

در بعضی روایات فرموده اند صدقه سر؛ سر چیست؟ آن است که کسی متوجه نمی شود؛ گاهی من سری صدقه می دهم و بعد می آیم برای شما می گویم؛ می فرمایند اگر یک کاری را پنهانی انجام دادی، هفتاد برابر حساب می شود؛ اگر گفتی، هفتاد تبدیل به یک می شود؛ اگر یک بار دیگر گفتی می شود هیچ؛ بار سوم که بگویی، گفته اند که او را ریاکار می نویسند؛ صدقه لیل یا صدقه سر در بیست یا سی حدیث آمده و در تمامش آمده که غضب الهی را فرو می نشاند.

«إنَّ صِلـَة َالرَّحِم تـُزَکـّی الأعمال» آنجا فرمودند حساب را سبک می کند؛ بار و شدت حساب را سبک می کند؛ اینجا فرمودند «تـُزَکـّی الأعمال» یعنی چه؟ یعنی نمازی که شما می خوانی، خوب می شود؛ در پی این بودیم که چکار کنیم نمازمان خوب شود؛ مثالش همان بود که اگر به پدر و مادر خدمت کنی و دل آنها خوش شود، نمازت خوب می شود.

« وَ تُنمِی الأموال» اموال شما را رشد می دهد؛ «إنَّ صِلـَة َالرَّحِم تـُزَکـّی الأعمال وَ تـُنمی الأموال» من اینگونه معنا می کنم که مالت برکت می کند؛ « وَ تـُیَسِّرُ الحِساب» حساب را یسیر می‌کند؛ سهل می کند؛ آقا ما باید یک روز بایستیم و ذره ذره جواب بدهیم.

بلا از در و دیوار می ریزد چون گناه از در و دیوار می ریزد

یک مطلب جالب؛ «تـَدفـَعُ البَلوا» بلوا را از جان آدم دور می کند؛ صله رحم بلا را از جان آدم دور می کند؛ بلا از در و دیوار می ریزد؛ در شهر ما چون گناه از در و دیوار می ریزد، بلا هم از در و دیوار می ریزد؛ بلا را دفع می کند؛ «تـَدفـَعُ البَلوا وَ تـَزیدُ فی الرِّزق» رزق آدم را زیاد می کند؛ صله رحم رزق را زیاد می کند.

حدیث آخر؛ در مورد صدقه لیل است؛ بفرمایید صدقه سر و صدقه پنهان؛ «إنَّ صَدَقـَة َ اللـَّیل تـُطفِئُ غَضَبَ الرَّب» سابقا به آتش نشانی می گفتند اطفائیه؛ شماها یادتان نیست؛ اطفاء آتش؛ آتش را خاموش کردن؛ «تـُطفِئُ غَضَبَ الرَّب» کار اطفائیه انجام می دهد؛ غضب الهی را خاموش می کند؛ بعد یک مطلب خیلی خوب می فرماید: «وَ تـَمحوا الذنبَ العَظیم» گناهان بزرگ را محو می کند.

از عواملی که باعث می شود کار خوب آدمی قبول شود، چیست؟

گاهی آدم مدام استغفار می‌کند و باز هم نمی شود؛ یک کار دیگری باید بکند؛ صدقه لیل از آن کارهاست؛ هرکس هرمقدار که می‌تواند؛ در بزنید و مثلا یک گونی برنج پشت در بگذاری و بروی؛ نفهمد؛ اصلا یک ذره خجالتی در خاطرش نماند؛ این بالاترین درجه پنهانی است؛ از این بالاتر این است که در روایات دارد با دست راستت می دهی، دست چپت نفهمد.

ما خدایی نکرده یک کار خوب که می کنیم یادمان می ماند؛ از عواملی که باعث می شود کار خوب آدم قبول شود این است که یادش برود؛ کار خوب کند و یادش برود؛ بعد می آیی پای حساب، می گویند حسابت پاک است؛ کسی که حسابش پاک است، می گویند چه باک است؛ یک کسانی از قبر برمی خیزند و پرواز می کنند و یک سر به بهشت می روند؛ ماموران بهشت می گویند که شما از کجا آمدید؟ مگر حساب نداشتید؟

می گویند نه من نمی دانم حساب یعنی چه؛ بعد می پرسند شما چکار کردید؟ می گویند آقا ما در پنهان از خدای متعال می ترسیدیم؛ حساب می کردیم؛ در پنهان گناه نکردند؛ دوم به آنچه قسمت بود راضی بودم؛ فرشتگان به قول من می گویند حلالتان باشد؛ فرشتگان می گویند حق تان است؛ حالا در اینجا هم می گوید صدقه شب غضب الهی را فرو می نشاند، گناهان عظیم را محو می کند ؛ یک چیز دیگر که گناهان عظیم را محو می کند صلوات است.