خدا چه کسانی را برای هدایت برمی‌گزیند؟ / بهای قرار گرفتن در صراط مستقیم چیست؟

گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ حجت‌الاسلام محمدعلی جاودان از اساتید برجسته اخلاق هستند که در طی دوران زندگی و تحصیل حوزویشان از محضر اساتید برجسته‌ای از جمله آیت‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی، آیت‌الله خوانساری، آیت‌الله حق‌شناس و علامه عسکری بهره‌مند شده اند.

بهای راه یافتن به صراط مستقیم، هدایت است

هرکس بهای راه را پرداخت، او را به راه می برند؛ اگر کسی به آن راه برود دیگر از آن بیرون نمی آید؛ صراط مستقیم یک راهی است که اگر شما وارد آن شدی، دیگر از آن بیرون نمی آیی؛ حال بهایش چیست؟ در آیه 69 سوره مبارکه عنکبوت می فرماید: «وَالـّذینَ جاهَدوا فینا لنـَهْدیَنـّهُمْ سُبُلـَنا» کسانی که در ما مجاهده کردند؛ گاهی در قرآن می فرماید کسانی که در راه ما مجاهده کردند؛ اما در اینجا می فرماید کسانی که در ما مجاهده کردند.

در قرآن یک صراط مستقیم هست و یک سُبُل؛ در زبان فارسی، صراط و سبیل را راه معنا می‌کنیم؛ هر کس در ما، در راه ما مجاهدت کند، حتما حتما حتما او را به راه‌های خودمان هدایت می کنیم؛ بنابراین خداوند کسی را که در راه او مجاهدت می کند هدایت می کند؛ بهای راه یافتن به صراط مستقیم، هدایت است.

حال این مجاهدت چیست؟ در آیه 125 و 126 سوره مبارکه انعام می‌فرماید: «فمَنْ یُردِ اللهُ أَنْ یَهدیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإسْلام وَمَنْ یُردْ أنْ یُضِلــَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیــّقا حَرَجًا کأنـَّما یَصَّعَّدُ فی السَّماءِ کذلِکَ یَجْعَلُ اللهُ الرّجْسَ عَلى الـّذینَ لا یُؤْمِنونَ * وَهَذا صِراطُ رَبّکَ مُسْتقیمًا»

قسمت اصلی آنجایی است که فرمود هرکس را بخواهد به صراط مستقیم هدایت می کند؛ بعد فرمودند کسی که اگر خدا بخواهد او را هدایت می کند کسی است که مجاهدت می کند؛ سینه‌اش را برای پذیرش همه اسلام گشاده می‌کند؛ باور کنید ما تمام اسلام را نپذیرفته ایم.

اینکه خدا بخواهد کسی را هدایت کند، نتیجه کاری است که خود او کرده است

اینکه خدا بخواهد کسی را هدایت کند، نتیجه کاری است که خود او کرده است؛ یک کاری کرده که خدا در مورد او اراده خیر کرده است؛ اما گاهی کسی کاری می کند که خداوند درموردش اراده شر می کند؛ چه کرده که خدا در موردش اراده شر می کند؟ ظلم کرده؛ وقتی از حد گذراند، رای خدای متعال درموردش عوض می شود؛ او را رهایش می کند؛ به محض اینکه او را رها کند، شیطان او را برده است.

در آیه 125 سوره مبارکه انعام می فرماید: «کذلِکَ یَجْعَلُ اللهُ الرّجْسَ عَلى الـّذینَ لا یُؤْمِنونَ» اینچنین خدای متعال پلیدی را بر کسانی که ایمان ندارند قرار می دهد؛ گمراهی یک پلیدی است؛ این پلیدی هم خاص انسان هایی است که خدا و قیامت را قبول ندارند؛ «عَلى الـّذینَ لا یُؤْمِنونَ »ولی هرکس ایمان دارد گرفتار این نمی شود؛ ایمان نداشتن و سینه تنگ به معنای پلیدی است.

در آیه 126 سوره مبارکه انعام می فرماید: «وَهَذا صِراطُ رَبّکَ مُسْتقیمًا» صراط مستقیم صراطی است که اگر به آن داخل شوید دیگر از آن خارج نخواهید شد؛ این صراط مستقیم ربِّ تو است؛ کدام صراط مستقیم ربِّ توست؟ «فمَنْ یُردِ اللهُ أَنْ یَهدیَهُ »هرکس را که خدا بخواهد هدایت کند، برای پذیرش تمام اسلام به او شرح صدر می دهد؛ این شرح صدر هدایتی است که گفتیم هدایتی خاص است؛ در صورت گمراهی او را رها خواهد کرد و در این حالت دستگیری خواهد کرد؛ این دستگیری، صراط مستقیم است.

کسی که به صراط مستقیم رسید دار السّلام، متعلق به اوست

در آیه 25 سوره مبارکه یونس می فرماید: «وَاللهُ یَدْعو إلى دار السَّلام » در آیه 127 سوره مبارکه انعام می فرماید: «لـَهُمْ دارُ السَّلام» کسی که به صراط مستقیم رسید دار السّلام، متعلق به اوست؛ دار السّلام خانه سلامتی است؛ در آن هیچ رنجی نیست؛ هیچ حسرتی نیست؛ هیچ دردی نیست؛ هیچ غصه ای نیست.

در آیه 69 سوره مبارکه عنکبوت می فرماید: وَالـّذینَ جاهَدوا فینا لنـَهْدیَنـّهُمْ سُبُلنا هر گناه کوچک و بزرگی یک ضیق صدر است یا ناشی از یک ضیق صدر است؛ چند بار گرفتار نگاه آلوده شده اید؟ چندبار گرفتار غیبت شده اید؟ این ها ناشی از ضیق صدر است؛ اینکه نمی توانیم از آن نگاه یا حرف حرام بگذریم یعنی ضیق صدر؛ اگر من با گناهانی که برایم پیش می آید بجنگم و مقابله کنم به آن جهادی که فرموده اند رسیده‌ام.

عمار یاسر در جنگ صفین به میدان آمد و عرض کرد بارالها تو می دانی که اگر من بدانم رضایت تو در این است که دسته شمشیرم را بر زمین بگذارم و نوک آن را بر شکمم قرار دهم تا از پشتم درآید، این کار را خواهم کرد؛ تو می دانی که اگر من بدانم رضای تو در این است که خود را به دریا بیندازم، این کار را خواهم کرد؛ تو می دانی که اگر من بدانم رضایت تو در این است که من خودم را به آتش بیندازم و خاکستر شوم، این کار را خواهم کرد؛ اما من می دانم رضای تو در این است که من در لشکر امیرالمومنین (ع) باشم.

سینه ام را برای او سپر کنم و در برابر دشمنانش بایستم و به جنگ با دشمنانش بروم؛ و من می دانم حتی اگر آنها به گونه ای ما را شکست دهند که از شمال جزیره العرب ما را به جنوب آن برانند و ما را در دریای هند بریزند باز هم ما بر حق هستیم؛ حتی اگر شکست بخوریم و تمام افرادمان کشته شوند، می دانم که ما بر حق هستیم؛ چرا عمار یاسر اینگونه از بر حق بودن راهشان مطمئن بود؟

از محبوب ترین بندگان نزد خداوند آن بنده ایست که خدا او را در جنگ علیه خودش کمک می کند

هدایت خداست که او را به این اطمینان رسانده است؛ این ثمره چیست؟ این ثمره مجاهدت است؛ قدم اول مجاهدت چیست؟ قدم اول این است که من با گناهانم مبارزه کنم؛ زیرا هر گناهی یک ضیق صدر است.
از بزرگی نقل کرده اند که فرمود من بیست سال کار کردم تا بعد مطمئن شدم دیگر مثلا ریا ندارم؛ چنین مجاهده ای نیاز است؛ این مربوط به مرحله دوم است که سخت است؛ در مرحله اول که ترک گناه است، اگر همت کنید، بار اول، دو روزه می توانید به نتیجه برسید؛ مرحله بعد بسیار دشوارتر است؛ مگر انسان می تواند با بخل و حسد و تکبر خودش بجنگد؟ تنها مرحمت و عنایت خدا باید شامل حال شود تا انسان موفق شود.

اگر انسان پیگیری کند و حوصله اش سر نرود، اگر خسته نشود و دست از تلاش برندارد، موفق می شود؛ ما معمولا زمین می خوریم و حوصله مان سر می رود؛ دو روز نماز شب می خوانیم و سحر برای استغفار بیدار می شویم و خیلی برایمان خوب و خوش است؛ یک شب بیدار نشویم، شب بعد دیگر آن شیرینی قبل را برایمان ندارد؛ کم کم حوصله انسان سر می رود؛ اگر کسی حوصله کرد و حوصله کردنش از اعتقاد به قیامت ناشی می شد، به نتیجه خواهد رسید؛ ایستادن پای اعتقاد همان جهادی است که فرمود«جاهَدوا فینا» یعنی جهادی که انسان با خودش می کند.

امیرالمومنین (ع) در حدیثی می فرمایند:« إنَّ مِن أحَبِّ عبادِ الله عبداً أعانـَهُ الله عَلی نـَفسِه» از محبوب ترین بندگان نزد خداوند آن بنده ایست که خدا او را در جنگ علیه خودش کمک می کند؛ هر کس وارد این جنگ شود و بایستد و ادامه دهد و حوصله کند خدا به او کمک می کند.