عملی کردن اقتصاد انتقال خون به نفع مردم است/ در هیچ کشوری خون رایگان در اختیار بیمارستان قرار نمی‌گیرد

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ با دکتر علی اکبر پور فتح الله، رئیس سازمان انتقال خون درباره طرح جدیدی که اخیراً در سازمان انتقال خون قصد اجرای آن را دارند و درباره فرهنگ سازی و آموزش به متخصصان و مدیران بیمارستان ها به گفت و گو نشسته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

«خبرگزاری دانشجو»- دلیل طرح موضوع اجرای اقتصاد انتقال خون در کشور از سوی جناب عالی به عنوان مدیرعامل سازمان انتقال خون چیست؟

پور فتح الله: دلیل طرح موضوع اقتصاد انتقال خون، افزایش شدید و سیر صعودی هزینه های مرتبط با تهیه خون و فرآورده های خونی است. به دلیل استانداردسازی فرآورده های خونی و آزمایش های متعددی که بر روی خون و فرآورده های خونی انجام می شود، هزینه های مرتبط با تهیه خون و فرآورده های خونی در کشور بشدت افزایش یافته است، در حالی که رشد اعتبارات سازمان ثابت مانده، به طوری که در دهه اخیر می توانیم بگوییم سازمان انتقال خون در ایران نتوانسته است به فرآیندهای نوین تولید فرآورده های خونی که نقش مهمی در کارایی درمان با خون دارد، وارد شود و بدین سبب مردم و سیستم درمان کشور از ارائه خدمات نوین درمان با خون و فرآورده های آن محروم شده اند.

«خبرگزاری دانشجو» - نگاه مردم نسبت به اقتصاد انتقال خون چیست؟

پور فتح الله: در بسیاری از جوامع و بخصوص در کشور ما این ذهنیت وجود دارد که چون خون داوطلبانه دریافت می شود، بنابراین رایگان هم باید در اختیار مراکز درمانی قرار بگیرد، در صورتی که باید هزینه های مرتبط با فرآیندهای کاری و آزمایش های صورت گرفته در انتقال خون را محاسبه و در نظر گرفت.

«خبرگزاری دانشجو» - کشورهای توسعه یافته در زمینه انتقال خون از چه روشی استفاده می کنند؟

پور فتح الله: هم اکنون هیچ کشور توسعه یافته ای در جهان نیست که خون را رایگان در اختیار بیمارستان ها قرار دهد، خون در تمام کشورهای پیشرفته مثل کشورهای اروپایی و آمریکا رایگان و داوطلبانه دریافت می شود، اما هزینه های مرتبط با فرآیندهای انتقال خون را دریافت می کنند.

«خبرگزاری دانشجو» - هزینه‌های انتقال خون و فرآوردهای خونی در کشورهای اروپایی چقدر است؟

پور فتح الله: یک واحد گلبول قرمز در آمریکا 110 دلار و یک واحد گلبول قرمز در فرانسه حدود 160 یورو ارزش دارد و با وجود اینکه خون، رایگان و داوطلبانه دریافت می‌شود، واحدهای خونی به این مبلغ عرضه می شود. اقتصاد انتقال خون موجب می‌شود که مصرف خون در کشور منطقی شود و افق های جدید و بهتری برای درمان با خون و فرآورده های خونی فراهم گردد. امروزه در ایران سهم انتقال خون خودی صفر است، حال آن که در بسیاری از کشورهای جهان خون مورد نیاز بیماران در نوبت جراحی، از طریق اتوترنسفیوژن یا انتقال خون خودی که سالمتر و با امنیت بیشتری نسبت به استفاده از خون دیگران است، تامین می شود، ولی هنوز در ایران وارد این عرصه نشده ایم. روش دیگری که در دنیا مرسوم است جمع آوری خون بیمار در حین عمل جراحی و استفاده از آن پس از عبور از دستگاه مخصوص است، در حالی که بیمارستان های ما به خاطر هزینه بر بودن این روش و دستگاه های مورد نیاز آن، از این روش نیز بهره نمی برند، خصوصاً که خون به رایگان در اختیارشان قرار می گیرد، برای همین به دنبال این روش ها که سلامت بیمار را تضمین می کند، نمی روند.

«خبرگزاری دانشجو» - چرا امسال تصمیم به انجام این کار گرفته‌اید؟

پور فتح الله:  امسال این طرح اجرا نمی‌شود و فعلاً ما قصد فرهنگ سازی را داریم، بنابراین ادبیات این اقدام را جا می‌اندازیم و ذهن‌ها را آماده می‌کنیم، اما باید در نظر گرفت که در کشور ما در مدت 40 سال بسیاری از فرآیندها تغییر پیدا کرده است، در مورد نظام بهداشت، درمان خودگردانی بیمارستان‌ها را داشتیم، در صورتی که این بحث در 15 سال گذشته وجود نداشت. هم اکنون در نظام سلامت بسیاری از زیرساخت‌ها تغییر پیدا کرده است و باید در انتقال خون نیز طرز فکرها تغییر پیدا کند. هیچ خدمتی در نظام سلامت سراغ نداریم که بدون تعرفه باشد، بنابراین منطقی است که موضوع تعرفه در انتقال خون هم مطرح شود.

«خبرگزاری دانشجو» - رایگان بودن انتقال خون تبعاتی نیز به همراه داشته است؟

پور فتح الله: رایگان بودن پدیده‌ها تبعات بسیار سنگینی به کشور وارد می‌کند؛ زمانی که خون و فرآورده های خونی رایگان باشد، مصرف غیر منطقی خون را هم داریم و به دنبال آن مشکلات متعددی را به بیمار تحمیل می کنیم، از طرفی نمی توانیم وارد عرصه تولید فرآورده های نوین انتقال خون شویم و لاجرم کیفیت خدمات کاهش می یابد.

«خبرگزاری دانشجو» - با وضعیت فعلی اعتبارات سازمان، حفظ دستاوردهای سازمان و ارتقای فرآیندها و ورود به عرصه خدمات نوین انتقال خون تا چه حد امکان پذیر است؟ چرا سازمان انتقال خون در سال‌های اخیر نتوانسته وارد فرآیندهای نوین شود؟

پور فتح الله: فرآیندهای نوین و روش‌های جدید پرهزینه اند و با اعتبارات موجود و وضعیت کنونی سازمان انتقال خون امکان پذیر نیست. ورود به فرآیندهای نوین اهمیت بسیاری دارد، بنابراین اگر امکان وارد شدن به فرآیندهای نوین وجود نداشته باشد، پیشرفتی حاصل نمی شود.

«خبرگزاری دانشجو» - به نظر می رسد به مدیریت خون بیمار اهمیت زیادی می دهید و این شعار به یکی از اهداف برنامه هایتان بدل شده است. اگر ممکن است در مورد آن توضیح دهید. 

پور فتح الله: از بدو ورود بیمار به بیمارستان مدیریت خون بیمار مطرح می‌شود؛ یعنی نباید اجازه دهیم بیمار به خون و فرآورده های خونی نیازمند شود، به طور مثال ساده ترین راهی که وجود دارد، اصلاح کم خونی قبل از عمل جراحی است و اگر بتوانیم این اقدام را قبل از عمل جراحی انجام بدهیم هم مقدار مصرف خون را کاهش داده ایم و هم پیامدهای ترمیم زخم و جراحی را در بیمار سریع تر بهبود می‌بخشیم، به این ترتیب تنها زمانی تزریق خون تجویز می شود که بیمار واقعاً به آن نیاز داشته باشد.

زمانی که خون به رایگان در اختیار بیمارستان ها قرار بگیرد هیچ پزشک جراحی، به اصلاح روش‌های بیمارستانی انتقال خون فکر نمی‌کند.

«خبرگزاری دانشجو» - بحث انتقال خون خودی به چه معناست؟

پور فتح الله: در انتقال خون خودی، خون خود افراد را برای درمان استفاده می‌کنند و در تمام جراحی‌های انتخابی یک تا سه واحد خون خود بیمار را استفاده می‌کنند و اصلاً نیازی به استفاده خون دیگران نیست. بیماران می‌توانند خون خود را دریافت و نگهداری کنند و این اقدام باعث می‌شود خون بیمار در حین عمل رقیق شود و خون کمتری را در خون ریزی از دست بدهد، اما طبیعتاً هیچ پزشکی وارد انتقال خون خودی نمی‌شود. امروزه در کشورهای پیشرفته دنیا از 10 درصد خون و 10 درصد تزریق خون خودی استفاده می‌شود.

در پایان باید تاکید کنم که در اقتصاد انتقال خون باید بیمه ها وارد شوند و با نظام تعرفه از خدمات فعلی و خدمات نوین انتقال خون حمایت کنند تا بار مالی آن به مردم تحمیل نشود.