ریزگردها تولید عسل خوزستان را هم کاهش دادند

به گزارش خبرگزاری دانشجو، خوزستان در سال های اخیر پدیده ای را تحمل کند که رمق مردم را بریده است. گرد و غبار پدیده ای که در سال های اخیر به طور مرتب مهمان خوزستانی ها شده و در ریه های مردم سکنی می گزیند.

این پدیده زیست محیطی روی همه جوانب اجتماعی و فرهنگی مردم اثر گذاشته و عوارض جانی و مالی بسیار مخربی بر پیکره خوزستان وارد کرده است.

برای بررسی علمی این مهمان ناخوانده گفت و گوی را با احمد لندی، استاد تمام رشته خاکشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز و دبیر اولین کنفرانس بین المللی گرد و غبار در خوزستان انجام دادیم.

قبل از هر چیز درباره این مهمان ناخواده ریه خوزستانی ها بفرماید؟ علت این پدیده در چه باید جست؟

ریزگرد یا گرد و غبار مسئله ای است که به سالیان قبل برمی گردد که بررسی ها نشان می دهد که در برخی دوره ها دچار نواسان شده و در برخی دوره ها با شدت زیادی بوده است.

در سال های اخیر علت های مختلفی از جمله تشدید خشکسالی در منطقه و همچنین تغیراتی که در منابع آبی ایران و عراق رخ داده، سبب شده مسئله ریزگردها در خوزستان تشدید شوند.

ریزگردها امروز همه بخش های جوامع بشری را تحت تاثیر قرار داده که این اثرات در حوزه سلامت انسان و دام و نباتات، بخش صنعتی و کشاورزی تاثیر بیشتری داشته است.

با توجه اینکه رشته حضرتعالی کشاورزی است به طور خاص درباره اثرات مخرب این پدیده در حوزه کشاورزی بفرماید؟

در این زمینه کارهای زیادی صورت گرفته؛ یکی از بررسی ها در حوزه کشاورزی نشان داده که این ریزگردها بر روی عملکرد محصول تولیدی اثرات بسیار کاهشی دارد و این گرد و خاک با نشستن برروی برگ های درختان و گیاهان سازکار فتوسنتز و تولید بیوماس را مختل می کند.

 این بررسی نشان داده که سال گذشته این میزان کاهش عملکرد در خوزستان در همه شهرها رخ داده؛ اما شهر دزفول خیلی متاثر شده و کاهش عملکرد بالای در این حوزه داشته است.

برای جلوگیری کاهش عملکرد در بخش کشاورزی علاوه بر علاج اندیشی جدی در مقابله با ریزگردها می توان با بهره مندی از سیستم های آبیاری نوین و آبیاری بارانی سطح برگ ها و روزنه های آنها را از ریزگردها پاک کرد که این می تواند در جلوگیری از کاهش عملکرد موثر باشد.

متاسفانه بررسی ها نشان می دهد ریزگردها تولید عسل خوزستان را هم کاهش دادند و زنبورداری را به خاطر ممانعت از پرواز و شهد آوری زنبورها با مشکل روبرو ساخته است.

آیا ریزگردها در بخش صنعتی هم مشکل زا هستند؟

ریزگردها طبق بررسی ها بر سلامت تاسیسات نفتی هم اثر می گذارند و آنها را مورد استهلاک قرار می دهند و حتی طبق گفته کارشناسان هوا و فضا موتور هواپیماها در فضای پرگرد و خاک دچار فرسودگی شدید می شوند.

پدیده گرد و خاک تقریبا همه شئون زندگی مردم را تحت تأثیر قرار می دهد و حتی امروز یکی از علل خروج نخبگان از خوزستان همین پدیده است.

کدام بخش از کشور بیشتر در این مسئله درگیر و متضرر است؟

ریزگردها اکنون مستقیم و غیر مستقیم 21 استان کشور را تحت تاثیر قرار می دهد که این پدیده در استان های غربی و جنوب غربی خیلی شدید است.

کانون ریزگردها داخلی است یا خارجی؟ برای این کانون ها چه باید کرد؟

این مقوله ریزگردها هم منشا داخلی و هم منشا خارجی دارد در مبارزه با ریزگردها که منشا خارجی که دارند، متاسفانه به دلیل مشکلاتی که در منطقه وجود دارد، مقابله با آن بسیار دشوار است؛ چرا که مشکلات جنگ و اختلافات سبب شده دولت مرکزی این کشورها نتوانند با کانون ریزگردها برخورد کنند.

این کانون های ریزگردها باید در حاشیه سبز و حفاظت شده گیاهی قرار گیرند که با کوچکترین وزشی گرد و خاک ایجاد نشود؛ اما این پوشش گیاهی وجود ندارد و همان پوشش گیاهی هم که به شکل طبیعی وجود داشت، در اثر جنگ نابود شده است.

درباره علل پیدایش و گسترش ریزگردها در داخل، مسئله ای که وجود دارد این است که کشور ما چند سالی است که دچار دوره خشکسالی شده است و این خشکسالی سال گذشته بسیار بالا بود و این باعث شد که سال 93 سال پر خاکی داشته باشیم.

در خوزستان این کانون های گرد و خاک بیشتر در کدام نواحی است و ریزگردها بیشتر از کدام مناطق تغذیه می شوند؟

این منشا ریزگردها در داخل از کنار شهرهای ماهشهر و شادگان و امیدیه تغذیه می شوند و به سمت اهواز و دیگر شهرها حرکت می کنند و  در سال های گذشته این نواحی شهرهای پرتر و مرطوبی بودند و پدیده ریزگرد ایجاد نمی شد؛ اما الان بررسی ها نشان می هد زمین ها چنان خشک شده و چسبندگی خود را از دست داده که با وزش بادی با سرعت خفیف هم گرد و خاک تولید می شود.

در وهله اول چه تصمیمی برای مقابله با ریزگردها در کشور نیاز است؟

برای مقابله با ریزگردها در وهله اول یک عزم ملی می خواهد که همه باید توجه باشیم که عواقب زیستی و غیر زیستی این پدیده و عوارض بعد از آن بسیار بالا است و باید قبل از رسیدن به آن نقطه با چاره اندیشی مناسب این پدیده را در نطفه کنترل و پیشگیری کنیم.

همچنین باید به دنبال ایجاد سیستمی منظم برای کنترل و مبارزه با ریزگرد باشیم و طوری نباشد که با تغییر رویکردها مبارزه با ریزگردها از اولویت خارج شود بلکه به شکل مستمر و منظم مبارزه با ریزگردها پیگیری شود.

برای کنترل ریزگردهای که منشا خارجی دارند چه تصمیم های باید گرفت؟

یکی از رویکردهای کلان عملیاتی این است که باید سعی کنیم از گسترش کانون های ریزگردها جلوگیری کنیم. یعنی با رایزنی های داخلی و بین المللی این کانون ها شناسایی و مانع از گسترش این کانون ها شویم.

برای این منظور باید ویژگی های زیست محیطی همان منطقه را شناسایی کنیم و پوشش گیاهی منطقه را شناسایی کرده و منطبق با آن شرایط و پوشش گیاهی سیستم های حفاطتی را پیاده کنیم؛ یعنی با کاشت و تقویت اعضای آن پوشش گیاهی و مراقبت از آن مانع گسترش ریزگردها شویم؛ البته این روش ها بسته به هر شرایط زیست محیطی متغییر است.

کشاورزی سنتی یکی از عوامل توسعه دهنده ریزگردها است. چه تدبیری باید برای این مسئله کرد؟

کشاورزان در شخم اراضی خود اصول کشاورزی حفاظتی را رعایت و سعی کنند ضایعات و باقی مانده گیاهی را در زمین رها کنند و از سوزاندن کاه و کلش جدا خودداری کنند.

دامداران منطقه در چرای بیش از اندازه مراتع که باعث تخریب پوشش گیاهی منطقه می شود، پرهیز و همچنین کشاورزان از گیاهان بادشکن در اطراف مزارع خود استفاده کنند؛ چون این گیاهان می توانند سرعت باد را به شدت کاهش دهند و از تشکیل ریزگردها جلوگیری کند.

از مالچ ها هم برای مقابله استفاده می کنید؟

بله باید استفاده کرد و در وهله دوم می توانیم در کوتاه مدت از مالچ ها برای کنترل استفاده کنیم. در کشور ما با وجود خسارت های زیست محیطی که مالچ نفتی دارد؛ اما باز به دلایلی این مالچ کاربرد دارد.

مالچ های گیاهی و زیستی بسیار کم خطر هستند؛ اما نکته ای که است چون این مالچ ها به سرعت تجزیه می شوند و زمان ماندگاری پایینی دارند نمی شود در مناطقی که می خواهیم پوشش گیاهی را تقویت کنیم، استفاده کنیم.

یکی از عوامل تقویت کننده ریزگردها خشک شدن تالاب ها در خوزستان است برای این منظور چه باید کرد؟

دخالت انسان در طبیعت همیشه به ضرر جامعه بشری بوده است یکی از این دخالت ها خشکاندن تالاب ها به دلایل مختلف و عدم تخصیص حق آبه این تالاب ها که نقش مهمی در چرخه اکوسیستم دارد بوده است.

در خوزستان نیز در تالاب هورالعظیم با این پدیده روبرو هستیم و به دلیل عدم تخصیص حق آبه این تالاب، این تالاب خشک شده و تبدیل به یک منشا ریزگرد شده است.

سال گذشته سازمان محیط زیست اقدامات مناسبی در این زمینه انجام داد و توانست حق ابه این تالاب ها را بگیرد و مانع از خشک شدن تالاب ها شود.

اقدامات اولیه برای مقابله با ریزگردها در خوزستان صورت گرفته است؟

در خوزستان یکی از اقدامات اولیه در کنترل ریزگردها، شناسایی نقاط و مراکز حساس به فرسایش بوده که این نقشه در کارگروه مبارزه با ریزگردها استانداری خوزستان تدوین شده است که این می تواند در اجرای بهتر برنامه مبارزه با ریزگردها موثر باشد.

در این باره که ریزگردهای ایجاد شده کدام یک داخلی و کدام یک خارجی است بسته به شدت وزش باد دارد و ریزگردهای که دانه بندی درشت و در نزدیکی سطح زمین حرکت می کنند و مشکلات عمده تنفسی هم ایجاد می کنند عمدتاً داخلی هستند؛ اما ریزگردهایی که دانه بندی ریز بوده و در ارتفاعات بالا حرکت می کنند از خارج از مرزها وارد کشور شده است.

آیا کارهای علمی برای مقابله در دنیا صورت گرفته است؟

توجه داشته باشید با توجه به مشکلاتی که ریزگردها برای مردم ایجاد کرده بود، دولت یازدهم این مسئله را به شکل جدی در اولویت قرار داد و چون در این زمینه بررسی های علمی مشخصی صورت نگرفته بود و امکان آزمون و خطا در این مقوله وجود ندارد تصمیم گرفته شد برای بررسی همه جوانب این پدیده و جمع آوری تجارب کشورهای دیگر یک کنفرانس بین المللی با موضع ریزگردها در خورستان با محوریت دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شود.

درباره کنفرانس بین المللی گرد و غبار توضیح بفرماید؟

این کنفرانس با هدف شناسایی منابع و دلایل بروز طوفان های گردو غبار، پیامدهای طوفان های گرد و غبار، شناسایی راهکارها و شاخص های کنترل کننده گرد و غبار و پایش گرد و غبار و تدوین راهبرد و چشم انداز جامع کنترل رخداد های گرد و غبار به ویژه در منطقه خاورمیانه است و امیدواریم با حضور خود در این کنفرانس بر غنای آن افزوده و خاطرات خوشی را از اهواز با خود به همراه ببرید.

درباره زمان و مکان این کنفرانس بین المللی توضیح دهید؟

هر چند در ابتدا تهران پیگیر بود این کنفرانس بین المللی در تهران برگزار شود؛ اما با حمایت استاندار و اهمیت این مسئله در خوزستان مقرر شد 12-14 اسفند امسال اولین کنفرانس بین المللی گردو غبار در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شود.

این کنفرانس بین المللی با همکاری استانداری خوزستان، سازمان محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی و چند سازمان دیگر و مشارکت یونسکو برگزار می شود.

این کنفرانس بین المللی در چه محورهای برگزار می شود؟

این کنفرانس در 9 محور که پس از بررسی مختلف و همه جانبه حاصل شده است، برگزار می شود که عبارتند از:

• راهکارهاي مقابله با پيامدهاي زيست محيطي رخدادهاي گرد و غبار
• راهکارهاي مقابله با پيامدهاي اجتماعي - اقتصادي وقايع غباري
• راهکارهاي کاهش پيامدهاي وقايع گرد و غبار بر صنايع
• تعيين ناهنجاريهاي زيستي ناشي از بروز رخدادهاي گرد و غبار در جوامع انساني  و راهکارهاي کاهش اثرات آن بر سلامت انسان
• راهکارهاي کاهش پيامدهاي وقوع طوفانهاي گرد و غبار در کشاورزي
• راهکارهاي مقابله با اثر فعاليتهاي عمراني در ايجاد گرد و غبار
• ارتباط طوفانهاي گرد و غبار و تغييرات اقليمي در مقياس محلي و منطقه اي
• کاربرد روشها و فناوري هاي پيشرفته نظارت، پايش و کنترل رخدادهاي گرد و غبار

پژوهشگران که می خواهند در این کنفرانس مشارکت داشته باشند به کجا مراجعه کنند؟

برای هریک از این کارگروه ها تیم های مشخص علمی و داوری تعیین شده است که مقالات رسیده را مورد ارزیابی قرار می دهند که البته تاکید شده چون دنبال خروجی عملی از این کنفرانس هستیم با این ذهنیت مقالات مورد داوری قرار می گیرد که پژوهشگران برای ثبت نام می توانند به سایت http://icd2016.ir/fa/ مراجعه کنند و تا 15 آذر نیز فرصت دارند مقالات خود را ارسال کنند.

داوری ها به صورت الکترونیک انجام می شود و تا پایان آذر نتایج داوری ها مشخص می شود و تا کنون بیش از 150 مقاله معتبر به دبیرخانه رسیده است.

در این کنفرانس از صاحب نظران و متخصصان کشورهای دیگر نیز دعوتی صورت گرفته است؟

در هر یک از این کارگروه ها یک فرد شاخص علمی که در این زمینه صاحب نظر است و دارای تجربه نیز است، از کشورهای منطقه دعوت شده است که سخنرانی میکند و همچنین یک فرد علمی که در هر زمینه ها کارکرده است دعوت شده که سخنرانی کند.

برای اجرای هرچه بهتر این کنفرانس بین المللی از چند ماه هشت کمیته اجرایی تشکیل شده است و افتتاحیه این کنفرانس در دانشکده علوم با سخنرانی معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور می باشد و بقیه سخنرانی ها در دانشکده کشاورزی خواهد بود.

در پایان چون این پدیده یک بحث منطقه ای است، آیا کشورهای منطقه نیز در این کنفرانس حضور دارند؟

در کنار این کنفرانس، چون پدیده گرد و غبار منطقه ای است با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور و با حضور روسای سازمان های محیط زیست کشورهای منطقه نشست علمی و فنی برگزار و تصمیم های منطقه ای برای مقابله با ریزگردها گرفته می شود.