چرا استاد دانشگاه نمی‌شویم؟/ هفت‌خوان جذب!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-محسن عبدالعلی پور، آرام و با طمانینه شیشه عینک‌اش را تمیز می‌کند و از سختی‌های دوران تحصیل‌اش می‌گوید، از پینه‌های دستان پدر کارگرش که برای تامین مخارج دانشگاه تنها فرزندش سه شیفت کار می‌کرد. در یکی از دانشگاه‌ها به صورت حق‌التدریس مشغول است و حالا برای مصاحبه جذب هیات علمی آمده. گرم صحبت بودیم که صدایش کردند، وقتی از اتاق مدیر گروه بیرون آمد لب و لوچه آویزانش نشان از خراب شدن کاخ آرزوهایش داشت، به او گفته بودند که اساتید مورد نیازشان را از جای دیگر جذب و فقط جهت طی مراحل قانونی او را برای مصاحبه صدا کرده‌اند.

این تنها داستان یکی از نخبگان کشور است که در پیچ و خم امور اداری قربانی می‌شود. قوانینی که به جای گره گشایی بیشتر گره بر کار جوانان می‌زنند. مشکلات جذب هیات علمی‌ها یکی دوتا نیست، معضلات ارتقاءشان هم دردیست برای خودش و از طرفی ارزشیابی کیفی اعضاء هیات علمی آنطور که باید پیگیری نمی‌شود. در دانشگاه آزاد هم آیین‌نامه تشویق و رکود اعضای هیات علمی مدت‌هاست درست اجرا نمی‌شود.

چرا هیات علمی؟ چگونه جذب شویم؟

دانشگاه‌ها از مهمترین عناصر پیشرفت و توسعه در جهان به شمار می‌آیند و اعضای هیات علمی بزرگترین منابع دانشگاه‌ها، تربیت کننده نیروی انسانی و بدنه اصلی هر دانشگاه را تشکیل می‌دهند. به عنوان یکی از ارکان تعلیم و تربیت در آموزش دانشجویان باید برای جذب، حفظ و ارتقای علمی اعضای هیات علمی برنامه‌ریزی ویژه‌ای صورت گیرد، و توجه به اسناد بالادستی چون نقشه جامع علمی کشور اهمیت توجه ویژه به ساماندهی وضعیت هیات علمی دانشگاه را بیش از پیش روشن می‌سازد.

فراخوان عمومي براي استخدام اعضاي هيأت علمي و بورس تحصيلي دو بار در سال و در ماه‌هاي شهريور و بهمن صادر می‌شود. متقاضیان پس از شرکت در فراخوان و گذراندن مراحل اولیه و تشکیل پرونده یک سال در دانشگاه استخدام می‌شوند تا مراحل گزینش انجام گیرد. در دانشگاه آزاد هم روند جذب تقریبا همینگونه است.

 

جذب کمی، جذب کیفی!

طی سال‌های اخیر موضوع مهمی که بسیار خودنمایی می‌کند مسئله کیفی نبودن آموزش در ایران اسلامی است. همانطور که افزایش واحدهای دانشگاهی نیاز کشور به کمیت اساتید را می‌طلبد. از طرفی هم با توجه به رشد روز افزون علوم مختلف و پیدایش فناوری‌های نو اهمیت کیفیت اساتید هیات علمی بیشتر می‌شود. متاسفانه در سال‌های اخیر توجه زیادی به کیفیت اساتید نشده است و تنها افزایش تعداد اساتید مدنظر قرار گرفته است.

حرکت لاکپشتی نرخ جذب!

در دولت یازدهم نرخ جذب هم بسیار پایین بوده است. دکتر حسینی کارشناس علم و فناوری در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو با بیان اینکه طبق قانون پنجم توسعه نسبت استاد به دانشجو باید یک به 17 باشد، می‌گوید: «در حال حاضر تعداد اعضای هیات علمی کشور در حدود 74 هزار نفر و تعداد دانشجو در کشور بیش از 4 میلیون و 300 هزار نفر است؛ با این محاسبات بیش از 75 هزار عضو هیات علمی در کشور مورد نیاز می باشد؛ که متاسفانه در دولت یازدهم کمتر از 2000 نفر بعنوان عضو هیات علمی جذب شده اند.»

از مهرماه سال ۹۱ تا بهمن ۹۴ دو هزار و ۹۴۶ نفر در دانشگاه آزاد جذب هیات علمی شده‌اند. میرزاده رئیس سابق این دانشگاه در اسفند 94 گفته بود: «آمار دانشگاه آزاد در جذب هیات علمی به این صورت است که نسبت استاد (غیرهمگن) به دانشجو در دانشگاه آزاد در مهرماه سال ۹۲ یک به ۵۱ بوده که در بهمن ماه سال ۹۴ یک به ۴۷ شده است و این آمار برای نسبت استاد (همگن) به دانشجو در دانشگاه آزاد در مهر ۹۲ یک به ۴۱ بوده است که در بهمن ۹۴ یک به ۳۷ شده است.»

مصایب جذب!

گذشتن از هفت خوان جذب هیات علمی گاهی ماه‌ها و بعضا ساله‌ها به طول می‌انجامد. در این میان بعضا سن افراد از قانون حد نصاب سن جذب هم می‌گذرد و دیگر حق نشستن برکرسی استادی نصیبشان نمی‌شود. پر مشکل ترین دانشگاه را شاید بتوان پیام نور دانست که اعضای هیات علمی پیمانی‌شان مدت‌هاست با مسایل مختلفی روبرو شده‌اند. حسین صادقی یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه پیام نور می‌گوید: «از سال 90 در دانشگاه پیام نور به عنوان هیات علمی پیمانی مشروط جذب شده‌ام اما پس از گذشت چند سال و گذر از مراحل تایید صلاحیت حالا به 300 استاد پیام نور اعلام کرده اند که امکان همکاری ندارند چون در فراخوان جذب شرکت نکرده اند.»

رضا سلامی یک استاد دیگر دانشگاه پیام نور تاکید می‌کند: «متاسفانه بیشتر ظرفیت های جذب برای نورچشمی ها در نظر گرفته می شود، جذب و استاد شدن هم یک بازی شده که وزارت علوم قرار نیست تغییراتی ایجاد کند. بازی کردن با زندگی و کار افراد اصلا به صلاح نیست. اما گاهی قوانین به درستی اجرا نمی شود.»

دکتر مهدی رنجبر استاد دانشگاه اراک می‌گوید: «سرعت جذب بسیار کند است و برای جوانی که به تازگی قصد جذب دارد خیلی سخت است که مدت ها به صورت حق التدریس کار کند که البته شمار زیادی از این جوانان حتی نمی توانند قرارداد حق التدریس منعقد کنند. بسیاری از ایرانیان که سابقه علمی در خارج از کشور دارند، می توانند به داخل بیایند و تدریس کنند اما به دلیل طولانی بودن مراحل جذب و مدت هایی که باید منتظر نتایج بمانند، تعدادی از این استاد امکان همکاری با دانشگاه های داخل را از دست می دهند. در حالیکه این افراد بویژه در رشته های فنی و مهندسی ظرفیت های مناسبی برای انتقال علم به دانشجویان به شمار می روند. در سایر مراحل جذب،ریزش افراد زیاد می شود و در نهایت خیلی کمتر از ظرفیت اعلام شده، استاد راهی دانشگاه می شود.»

مسئولین چه می‌گویند؟

در این گزارش تلاش شد تا با حجت الاسلام رضوان طلب رئیس مرکز جذب هیات علمی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت‌وگوی کوتاهی در این زمینه داشته باشیم اما ایشان حاضر به مصاحبه نشدند.

فرواخوان این روزهای جذب اعضای هیات علمی بهانه‌ای شد تا هرچند کوتاه باز به مشکلات این فرآیند بپردازیم، گرچه مشکلات ذکر شده تنها قطره‌ای از دریاست. امید است مسئولان با چاره اندیشی دلسوزانه مشکلات فراوان یکی از مهمترین قشرهای جامعه را بطرف نمایند.