ماجرای اعتراض دانشجویان به دو وزارتخانه علوم و امور خارجه/ بورسیه‌های چینی، چینی از آب درآمدند؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-زینب امیدی، اعزام دانشجو به خارج از کشور دهه‌های بسیاری است که در ایران رواج دارد. رفته رفته و با گذشت دوره‌های مختلف زمانی، با پیدایش موسسات اعزام دانشجو به کشورهای خارجی راه برای کلاه برداری باز شد و جوانان بسیاری مالباخته آرزوی دست نیافتنی کسب علم در بلاد خارجه شدند. به همین خاطر برای عده کثیری از دانشجویان مطمئن‌ترین راه گرفتن بورسیه کشور مورد نظر و معرفی از کانال‌های مطمئن و قانونی همچون وزارت علوم و وزارت امور خارجه شد. چیزی که دانشجویان امروز به آن‌ها هم اعتراض دارند!

وزارت علوم و وزارت امور خارجه دو ارگانی هستند که مستقیما در بحث بورسیه دانشجویان ایرانی در خارج از کشور دخیل هستند. البته در این سال‌ها همیشه نام موسساتی که در این مسیر بی راهه‌ترین راه را انتخاب کرده اند منتشر می‌شود؛ مثل سال گذشته که مجوز ۷۹ موسسه اعزام دانشجو به خاج از کشور لغو شد یا همین تیر ماه سال جاری که کلاه برداری ۳ میلیارد تومانی یکی از شرکت‌های اعزام دانشجو رو شد. اما امروز نوع عملکرد این وزارتخانه‌ها برای اعزام دانشجویان ایرانی به خارج از کشور نیز محل ابهام است.

بورسیه‌های چینی، چینی از آب درآمدند؟

در میان هیاهوی این اخبار چند هفته‌ای است عده‌ای از دانشجویان ایرانی که در کشور چین بورسیه تحصیلی شده اند و همچنین متقاضیان این بورسیه، طی تماس هایی با خبرگزاری دانشجو؛ از بی عدالتی که در خصوص اعطای بورس تحصیلی دولت چین به دانشجویان ایرانی تعلق می‌گیرد خبر دادند. این دانشجویان مدعی هستند ابهاماتی در خصوص معرفی این افراد از سوی ایران به دولت چین وجود دارد و خواستار پیگیری این ماجرا شدند.

هر ساله دولت چین حدود بیست سهمیه بورس تحصیلی به کشور ایران تخصیص می‌دهد و افراد معرفی شده توسط رایزن علمی ایران و وزارت خارجه به سفارت چین مستقیما در دانشگاه‌های چین پذیرفته می‌شوند. اما مشکلی که دانشجویان ایرانی مقیم چین مدعی آن شدند انتخاب افرادی خاص بدون هیچ آزمون و فیلتری است، که غالبا از نور چشمی‌های وزارت امور خارجه ایران هستند.

در بهمن ماه ۱۳۹۵ رایزن علمی ایران در چین و سازمان امور دانشجویان وزارت علوم در ایران، اعلام کردند که حدود ۲۰ سهمیه بورس تحصیلی برای مقاطع ارشد و دکتری به جمهوری اسلامی ایران از طرف دولت چین اعطا شده است.

در همین راستا سازمان امور دانشجویان طبق اطلاعیه‌ای که در آن زمان در سایت سازمان امور دانشجویان اعلام شد، از متقاضیان این بورس خواست که مدارک و رزومه خود را تا پایان فروردین ماه به آن سازمان اعلام و ارسال نمایند. تا داوطلبان واجد شرایط به وزارت خارجه معرفی شوند و وزارت خارجه اسامی افراد قبول شده را طی یک یادداشت دیپلماتیک به سفارت چین در ایران ارسال کند. با توجه به تقاضای زیاد داوطلبان برای این سهمیه ها، اسامی افراد زیادی و بیشتر از سهمیه مورد نظر از طرف وزارت علوم به وزارت خارجه اعلام شد. اما هیچ گونه لیستی مبنی بر انتخاب شدگان و شاخص‌های انتخاب در سایت وزارت علوم اعلام نشد.

بورسیه‌ها کجا رفت؟

طبق گفته دانشجویان متقاضی بورس چین، بعد از دریافت لیست اسامی وزارت علوم توسط وزارت خارجه، متاسفانه خبری از وجود اسامی افراد مورد نظر در لیست نبوده و اسامی دیگری در لیست اصلی قرار می‌گیرند. طبق ادعای دانشجویان ایرانی اسامی افراد خاصی با رانت و لابی بازی در لیست بورسیه کشور چین جا خوش می‌کنند. جالب اینجا است که اسامی لیست اصلی وزارت خارجه شامل افراد و بستگان کارداران سفارت ایران در چین و وزارت خارجه می‌شود.

بعد از دریافت اسامی اصلی توسط سفارت چین در ایران، مرداد ماه ۹۶ اسامی پذیرفته شدگان از طریق دولت چین به وزارت خارجه ایران اعلام و به پذیرفته شدگان ایمیل قبولی ارسال شد. پس از آن مشخص شد که تمام اسامی وابسته به سفارت ایران در چین و وزارت خارجه پذیرفته شدند.

بعد از این اتفاق، اعتراضاتی از سوی دانشجویان به رایزن علمی ایران در چین شد که چرا فقط این سهمیه‌ها به افراد خاص داده شده و چرا اسامی قبول شدگان اعلام نمی‌شود تا دانشجویان بفهمند چه کسانی قبول شده اند، که طبق گفته دانشجویان رایزن علمی از این جواب خودداری کرده ست.

سازمان امور دانشجویان برای بورس دولت‌های خارجی گزینش نمی‌کند

برای بررسی بیشتر این اتفاق خبرنگار ما با صدیقی رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم تماس می‌گیرد. صدیقی در خصوص اعتراض دانشجویان بورسیه چین می‌گوید: سوابق ثبت نام شده‌ها توسط دولت خارجی بررسی می‌شود و سازمان دانشجویان در انتخاب نهایی دخالتی ندارد این سازمان فقط شرایط اولیه را چک می‌کند و در صورت احراز شدن اسامی را ارسال می‌کند که فقط هم برای دوره ارشد و دکترا است. سازمان امور دانشجویان فقط انتخاب کننده و کنترل کننده شرایط اولیه است و گزینشی انجام نمی‌دهد.



رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم یادآور شد: لیستی که سازمان امور دانشجویان تایید می‌کند به وزارت خارجه ارسال می‌شود و ادامه کار توسط وزارت خارجه انجام می‌شود، اما سازمان امور دانشجویان تعداد بیشتری نسبت به نیاز کشور مقابل اعلام می‌کند که این فرصت برای دانشجویان ایرانی نسوزد.

دانشجویان بورسیه و تصمیم گیری در مورد آنها اصلا هیچ ارتباطی با وزارت امور خارجه ندارد

از طرف دیگر ماجرا، خبرنگار سیاسی ما مسئله را از وزارت امور خارجه پیگیری می‌کند. بهرام قاسمی سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی و رسانه ای وزارت امور خاجه در پاسخ به سوال خبرنگار خبرگزاری دانشجو اینطور می‌گوید که: در بحث بورس‌های تحصیلی، یک شورای بورس وجود دارد که افراد ایرانی که توسط  دولت ایران باید به آنها بورس تعلق بگیرد از این طریق بورس می‌شوند‌. 

وی ادامه داد: وزارت امور خارجه در هیچ کجای این روند نقشی ندارد و صرفا در مساعدت به اخد ویزای تحصیلی آنان و همچنین  کمک به پرداخت هزینه‌هایشان که آن نیز توسط وزارت علوم  تامین می‌شود نقش کمک کننده و مثبتی ایفا می‌نماید.

قاسمی افزود: از ابتدا تا انتهای موضوع دانشجویان بورسیه و تصمیم گیری در مورد آنها اصلا هیچ ارتباطی با وزارت امور خارجه ندارد. گزینش و انتخاب تمامی این افراد بر عهده وزارت علوم است. یک سری دیگر از بورس‌ها وجود دارد که توسط دولت‌های خارجی در اختیار ایران قرار می‌گیرد. مثلا کشوری سالانه به سه ایرانی ممکن است بورس اختصاص دهد.

سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی و رسانه ای وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: این سهمیه‌ها چون از کانال وزارت امور خارجه اعلام می‌شود نهایتا توسط این وزارتخانه به وزارت علوم یا برخی مواقع به سازمان دیگر  ارجاع داده می شود و عمدتا وزارت علوم در این خصوص تصمیم گیری می کند. وزارت امور خارجه هیچ گونه نقشی  در انتخاب و گزینش این  افراد ندارد و در واقع نقش رابط  میان کشورهای خارجی و  ایران  را در بحث بورسیه‌های تحصیلی به عهده  دارد. اما دیگر امور تماما در اختیار وزارت علوم قرار دارد و هیچ نفشی در انتخاب دانشجو به عهده وزارت خارجه  گذاشته نشده است.

دانشجویان در اعتراضات پی در پی خود خواستار بررسی دو مورد شده اند. اول اینکه وزارت علوم نامه‌ی مهر و امضا شده خود را که شامل افراد انتخاب شده بوده و به وزارت خارجه در آن زمان که ارسال کرده است را افشا کند.

دوم، یادداشت دیپلماتیک وزارت خارجه که به دولت چین ارسال شده را که شامل افراد خاص می‌شود اعلام شود تا معلوم شود چه کسانی حذف، چه کسانی افراد خاص هستند و اینکه طبق چه رزومه و شاخصی انتخاب شده اند.

یکی از دانشجویان معترض در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: تمام کشورهای غربی و شرقی به کشور ما هرساله تعدادی سهمه بورس تحصلی می‌دهند که متاسفانه وزارت خارجه و علوم بدون افشای آن، تمام سهمیه‌ها را به بستگان نزدیک خود و مسوولان وزارت خارجه و علوم اعطا می‌کنند. ما در فضای مجازی گروهی را با ۵۰۰ عضو و با حضور آقای یوسف حجت رایزن علمی ایران در چین راه اندازی کردیم تا از این طریق صدای اعتراض خود را به گوش مسئولین برسانیم.

خبرگزاری دانشجو با بررسی پیام هایی که در این گروه بین دانشجویان و رایزن علمی ایران در چین رد و بدل شده است متوجه شد که رایزن علمی ایران در پاسخ به اعتراض یکی از دانشجویان مبنی بر اینکه چرا با وجود دارا بودن همه شرایط کسب بورس چین، در لیست نهایی نبوده است گفته: «تا آنجا که اطلاع دارم لیستی که وزارت علوم در آخرین مهلت از طریق وزارت خارجه برای سفارت چین فرستاد هنوز جای خالی داشت.»

بررسی یک ابهام

سخنان رایزن علمی ایران در چین به ابهامات ماجرا می‌افزاید چرا که تا کنون هیچ پاسخ صریح و شفافی از وزارت علوم و وزارت امور خارجه در خصوص اعتراض و ادعای این دانشجویان شنیده نشده است و به عبارتی دانشجویان بین دو وزاتخانه پاس کاری می‌شوند. دانشجویانی که از سطوح بالای علمی برخوردار و خود را مستحق داشتن چنین بورسی می‌دانستند؛ حالا گویی خانه آرزوهایشان را روی آب بنا کرده اند. پیشینه ذهنی خیلی‌ها از چیزی به اسم بورسیه‌ها چندان خوب نیست و در سال‌های گذشته وزارت علوم با پر حاشیه‌ترین خبر خود یعنی دانشجویان بورسیه دست و پنجه نرم کرده است. حال باید دید ماجرای بورسیه چین به کجا ختم خواهد شد. خبرگزاری دانشجو در این گزارش با شرح این ماجرا قصد پیگیری مساله را دارد و آماده شنیدن توضیحات مسئولین مربوطه است.