نکومنش: سیستم پژوهشی ما به صورت «دِیمی» عمل می‌کند/ برخی از مسئولین خود را به خواب زده‌اند!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سینا احدیان؛ در عصر معاصر دانشگاه‌ها در علوم پایه و مهندسی به موازات سیستم آموزشی خود در تعامل با شرکت‌ها و کارخانجات صنعتی فعالیت می‌کنند.
در واقع مهمترین قسمت صنایع کشور‌های صنعتی به ویژه صنایع نوین و پیشرفته که همان واحد تحقیق و توسعه (R&D) است یا طی قراردادی توسط یک مرکز دانشگاهی اداره می‌شود و یا اینکه بسیاری از پروژه‌های آن مستقیما به دانشگاه واگذار می‌شود.

به عبارتی صنایع و شرکت‌های مختلف دنیا چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی با تکیه بر ظرفیت‌های علمی دانشگاهی به رشد و توسعه و رقابت در بازار می‌پردازند.  ما نیز بایستی چنین رویکردی را برای توسعه صنایع خود اتخاذ کنیم، این سوال مطرح می‌شود که آیا اساسا ظرفیت‌های علمی ایران به اندازه‌ای است که بتوان برای صنعتی شدن کشور روی آن حساب کرد؟ و اگر پاسخ مثبت است چرا تا کنون بجز صنایع نظامی و دفاعی از این ظرفیت استفاده نشده است؟!
در این خصوص با مهدی نکومنش حقیقی؛ رئیس پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران گفتگو کردیم که در ادامه تقدیم می‌گردد.

 

 به نظر شما الزامات ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران چیست؟

باید الزاماتش را در ریشه‌های این ارتباط بررسی کنیم. در کشور‌های مترقی ریشه‌ی ارتباط صنعت و دانشگاه در حل مشکلات صنعت به وسیله دانشگاه است. در واقع صنایع مختلف به ویژه صنایع پیشرفته و با تکنولوژی‌های نوین به دنبال دانشگاه و مراکز علمی و پژوهشی می‌روند و علاوه بر حل مشکلات و مسائل، از نوآوری و خلاقیت نخبگان دانشگاهی استفاده می‌کنند.

متاسفانه در کشور ما صنایع چنین رویکردی نداشته و ندارند لذا همین مسئله ریشه اصلی عدم ارتباط صنعت و دانشگاه است که بسیاری از اساتید و محققان و دلسوزان کشور را که به صنعتی شدن و رشد و پیشرفت ایران امید دارند، آزرده خاطر کرده است.

اگر صنعتگران و مدیران دولتی به این نکته توجه نکنند همچنان به مانند گذشته در صنعت کشور یک مصرف کننده و یا در نهایت یک مونتاژ کننده وابسته خواهیم بود و از صنعتی شدن و استقلال صنعتی خبری نخواهد بود.صنعت ما در حوزه‌های مختلف به واردات و تامین کالا از بیرون مرز‌ها عادت کرده است.بعضی از مدیران دولتی بخش صنعت کشور به ظرفیت‌های داخلی اعتقاد و تمایلی ندارند.

 

 آیا ایران با ظرفیت‌های علمی موجود توانایی تولید تکنولوژی و فناوری در صنایع و به عبارت دیگر صنعتی شدن را دارد؟
قطعا این ظرفیت وجود دارد. چطور به صنعت هسته‌ای و غنی سازی که سال‌های سال از داشتن آن محروم بودیم به وسیله دانشمندان جوان ایرانی رسیدیم؟ چطور در صنایع پیشرفته موشکی که بسیاری از کشور‌های جهان آرزوی پیشرفت در آن را دارند این چنین سرآمد و موفق بوده ایم، اما در صنایع دیگر نمی‌توانیم؟!

دانشمندان افتخار آفرین در علوم هسته‌ای نظامی پزشکی فناوری نانو و ... که مایه عزت و اقتدار کشور شدند فارغ التحصیل همین دانشگاه‌ها هستند پس چگونه تصور می‌شود که در صنایع دیگر مثل نفت و خودروسازی توانایی توسعه و رشد وجود ندارد؟!

در حوزه‌های دفاعی و نظامی خواستند و توانستند، در حوزه‌های صنعتی هم تا زمانی که نخواهیم نمی‌توانیم؛ بنابراین ما در سایر حوزه‌های صنعتی می‌توانیم در سطح پیشرفته‌ترین کشور‌های جهانی قرار بگیریم به شرطی که باور داشته باشیم و به داشته‌هایمان توجه کنیم.

اگر صاحب نظران و سیاست گذاران و مجریان آن‌ها ضعف‌ها را قبول کنند و نسبت به عملکرد معیوب سابق اذعان داشته باشند آن وقت می‌توان برای برنامه ریزی و توسعه امید داشت چرا که اگر مرض مشخص شود نسخه پیچی برای آن راحت خواهد بود.‌

نمی‌خواهم کسی را مقصر بدانم، به نظرم لازم است در سیستم مدیریتی و صنعتی کشور یک تحول اساسی صورت بگیرد و یک عزم ملی ایجاد شود.اگر نمایندگان مجلس و هیئت دولت اراده ریشه یابی مشکلات را داشته باشند بدون شک راه حل‌ها وجود دارد.

سیستم پژوهشی ما به صورت کشت دیم عمل می‌کند، یک سالی به آن توجه می‌شود و سال بعد رها می‌شود. زمانیکه فشار تحریم‌ها از واردات برخی کالا‌ها جلوگیری می‌کند به دنبال دانشگاه می‌آیند، اما به محض اینکه دربی باز می‌شود و امکان خرید از بیرون فراهم می‌شود دوباره دانشگاه‌ها را رها می‌کنند!

برخی کشور‌ها نفت ندارند، اما تکنولوژی نفتی دارند، اما ما نفت داریم و تکنولوژی فرآوری آن را نداریم و این درحالی است که این همه دانشگاه و دانشگاهی در این کشور وجود دارد.

بعضی معتقدند در بخش‌هایی از علوم توانایی حل مسائل و تولید فناوری و تکنولوژی در کشور وجود ندارد. نظر شما در این رابطه چیست؟
بنده با اشرافی که به توانایی‌های علمی کشور دارم آگاهانه و قاطعانه عرض می‌کنم هیچ مشکلی در موضوعات علمی وجود ندارد که ما نتوانیم حل کنیم و همه مسائل در درون کشور راه حل دارد، فقط به عزم و باور قلبی و عملی مسئولان نیاز دارد.

از سوی دیگر اگر نخبگان ما توانایی تولید تکنولوژی را ندارند چطور بهترین دانشگاه ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی دنیا با بیشترین هزینه‌ها به دنبال جذب آن‌ها هستند؟! ً. اتفاقا شاید در علوم انسانی به نسبت دچار کاستی‌هایی باشیم، اما در حوزه فنی و مهندسی ظرفیت‌های کم نظیری داریم که با ایجاد بستر‌های لازم می‌توانند برای صنعت کشور موتور محرک بسیار موثری باشند.

 

می‌توانید نمونه‌ای از تبدیل علم به فناوری که به وسیله پژوهشگاه شما انجام شده و نشان دهنده‌ی توانایی بالای علمی کشور در این رابطه است را نام ببرید؟
یکی از نمونه‌های بارز این موضوع فناوری‌ای است که چهار سال پیش تولید و در یکی از پتروشیمی‌های کشور اجرا شد که میزان مصرف کاتالیز‌ها را به نصف رساند و کیفیت محصول نهایی را بهبود بخشید.

تهیه این فناوری در شرایط تحریم بسیار سخت بود و جالب است بدانید با اینکه این فناوری جواب داد، اما بعد از یک هفته آن را دور ریختند! بدون شک اگر همین کاتالیز‌ها را در کشور‌های اروپایی تولید می‌کردیم به درآمد کلانی می‌رسیدیم، اما اینجا به آن اهمیتی نمی‌دهند. متاسفانه بعضی مسئولین خود را به خواب زده‌اند و نمی‌توان آن‌ها را بیدار کرد. این افراد کسانی هستند که منافع شخصی و فردی را به منافع ملی ترجیح می‌دهند و صرفا به جیب خود فکر می‌کنند.

 به نظر شما چقدر زمان لازم است تا ایران تبدیل به یک کشور صنعتی شود؟
کشور ما با این همه سرمایه اقتصادی و انسانی در تولید فناوری و صنعت در جایگاهی که باید قرار ندارد.به نظرم در کمتر از ۱۰ سال می‌توانیم صنعتی شویم، اما به یک عزم ملی و اراده جمعی نیاز است. تا زمانی که جلوی فساد و اقتصاد رانتی گرفته نشود و نگاه سیستمی و مستمر برنامه ریزی و اجرا از بیرون به داخل تغییر جهت ندهد با صنعتی شدن فاصله خواهیم داشت.

چندین سال است که مقام معظم رهبری با تاکید بر اقتصاد مقاومتی و تقویت تولید و حمایت از کار و کالا و کارگر ایرانی و لزوم ارتباط بین صنعت و دانشگاه این مسائل را گوشزد می‌کند، اما متاسفانه در بخش‌های مختلف اجرایی میبینیم که یا اعتقادی به این رویکرد ندارند و یا به این صورت عمل نمی‌شود.