سیل بی‌تدبیری در دولت سیل‌زده

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- زیبا نیلایی؛ * روز‌های پایانی اسفند و اوایل بهار ۱۳۹۸، آغاز غمگینی برای شروع سالی جدید بود، بحرانی به نام سیل اتفاق افتاد. آمار دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری گواهی می‌دهد که طی سال های۹۰ تا ۹۶، ۱۱۳۹ مورد سیل در کشور اتفاق افتاده است.

با توجه به این سابقه طولانی و افزایش یافتن خطرات ناشی از سیل، مردم توقع دارند با پیشرفت جامعه بشری، جامعه ایران نیز توانایی و آمادگی بیشتری برای رو به رو شدن با چنین بحران‌هایی کسب کرده باشد، اما دلایل سیل سهمگین ۱۳۹۸ ثابت کرد که فاجعه‌های پیشین، عبرتی برای مسئولین نشده است و امسال باری دیگر توقعات و آرزو‌های مردم به یأس و ناامیدی تبدیل شد.

مدیریت بحرانی که یکی از وظایف اساسی آن پیشگیری از بحران و کاهش خسارت‌های ناشی از آن در صورت وقوع است، دیری است خود دچار بحران مدیریت شده و علاوه براینکه مرهمی برای درد‌های ملت نیست، با اعمال نابخردانه‌اش مردم را بیش از پیش به درد دچار کرده است.

بدیهی است که اگر مدیریت بحران و سایر مسئولان مربوطه، تدبیری به نام پیشگیری از مشکلات را در برنامه‌های خود قرار می‌دادند و قبل از هرکاری با کارشناسان متخصص مشورت کرده و عواقب کار را پیش از وقوع حادثه می‌سنجیدند، این حوادث پیش نمی‌آمد و یا خسارت‌های ناشی از آن به قدر فعلی افزایش نمی‌یافت.

گرچه مسئولان، مدعی مدیریت بحران هستند، اما وضعیت نابسامان شهر‌های سیل زده، اعتراضات، ترس و نگرانی مردم از آینده‌شان مُهرِ رد بر این ادعا میزند.

تاسف برانگیز است که بدانیم تحقیقات و بررسی‌های انجام شده نشان داده است که بسیاری از سیلاب‌هایی که اتفاق افتاده، مولفه انسانی داشته است و نمایندگان، استانداران و مسئولینی که به تازگی از خواب غفلت بیدار شده اند نیز این نتایج را تایید می‌کنند.

هنگامی که حرف از مولفه انسانی می‌شود، از سیلی در شیراز سخن می‌گوییم که در کمتر از ده دقیقه جان بیست و اندی نفر را گرفت و علت آن تبدیل شدن دره و مسیل به مسیر عبور و مرور خودرو‌ها بود.

از خوزستانی سخن می‌گوییم که خطای مسئولین در مدیریت منابع و مخزن، باعث فاجعه شد و به گفته مسعود اسدی، رئیس مجمع هماهنگی تشکل‌های کشور، اشتباه مدیریت بحران و شخص استاندار خوزستان در افزایش عمق مشکلات، بسیار تأثیرگذار بود.

از سیلاب‌ها در لرستان، گلستان، پلدختر، گل اناری و ... سخن می‌گوییم که اکثر خسارت هایش ناشی از ساخت و ساز‌های غیرقانونی در حریم رودخانه‌ها بود.

از بین بردن پوشش گیاهی و جنگل ها، لایروبی نکردن رودها، ساخت و ساز‌های غیرقانونی در مکان‌های سیلابی که ناشی از خلاء قانونی و اعتبار معاملات غیررسمی است، هم قطره‌ای از دریای بی‌تدبیری مسئولین است که باعث بوجود آمدن این اتفاق دردناک شد.

کم نیست شهر‌هایی که قربانی نادانی و بی‌تفاوتی‌های مسئولین شدند و نمونه‌ای از این بی‌تفاوتی‌ها زمانی بود که گلستان غرق در آب بود، اما استاندارش در خارج از کشور در خواب غرق شده بود، مردم چه خون دل‌ها خوردند و آب در دل برخی مسئولین تکان نخورد. این سیل باعث رسوایی مسئولانی شد که تب کردن‌شان برای مقام و قدرت است نه برای مردم.

وقت آن رسیده است که مسئولین بجای پنهان کردن اشتباهات خود و توجیه آن با استفاده سوء از مقدسات و موضوعات دینی مانند امضای تفاهم‌نامه با حوزه علمیه برای جلوگیری از بحران و ریختن تربت کربلا در رود کارون، به فکر چاره‌اندیشی مدبرانه باشند، سخن حضرت علی (ع) هم گویای همین مطلب است، ایشان فرموده اند: دعاکردن بدون عمل، مانند تیرانداز بدون کمان است که هیچگاه دعای او به اجابت نمی‌رسد.

مدیریت بحران یعنی بدانیم ایران جزء ده کشور سیل‌خیز در آسیا است و بایستی تمرین، آموزش و مانور‌هایی در مناطق مختلف جهت آمادگی در افراد جامعه برای مقابله با آن ایجاد شود.

در حادثه سیلی که برخی مسئولان آن را غیرمترقبه میخوانند اگر افراد، پیش از وقوع حادثه، آموزش و تمرینی در مواجهه با سیل دیده بودند قطعا تعداد زیادی از آن‌ها می‌توانستند جان خود را نجات دهند.

مدیریت بحران به معنای پیشگیری، آمادگی در افراد و مدیران و درصورت اتفاق افتادن حادثه، توانایی مقابله و بعد از آن بازسازی سریع خسارت وارده ناشی از بحران است.

عده‌ای نیز گمان می‌کنند سیلاب‌های امسال مشکل کم آبی کشور را حل خواهد کرد، در حالیکه بنابر گفته‌ شاهرخ فاتح، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، با وجود تمام بارش‌های اخیر کشور، خشکسالی انباشته شده و بلندمدت همچنان در بسیاری از پهنه‌های کشور حاکم بوده و از این رو نباید تصور کنیم بارش‌های کوتاه مدت مشکلات کم آبی و بحران آب کشور را ریشه کن کرده است.