اسدی: کاندیداها از شکاف‌ها به نفع خود سوء استفاده می‌کنند / دهقان: حضور مردم پای صندوق‌ رای، سنجه‌ مشروعیت نظام است

به گزارش سرویس دانشگاه خبرگزاری دانشجو ماه رمضان، موسم برگزاری دیدار سالانه‌ی رهبر انقلاب با اقشار مختلف مردم است. اما امسال، فراگیر شدن ویروس کرونا بساط دیدارها را در هم ریخت؛ در این بین، صرفا چند قشر جان سالم به در بردند و دانشجویان یکی از آن‌ها بودند! که دیدارشان همراه با فاصله گذاری اجتماعی در بیست و سومین روز ماه رمضان به صورت ارتباط تصویری از دانشگاه صداسیما با رهبر انقلاب برگزار شد.

صحبت اکثر دانشجویان مانند هرسال بر مدار مطالبه از نهادهای مختلف و بازخوانی آرمان‌ها پیش می‌رفت اما یکی از موضوعاتی که مورد توجه تعدادی از سخنران قرار گرفته بود، مفهومِ مشارکت مردمی بود. جنبش عدالتخواه دانشجویی، دفتر تحیکم وحدت و اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل، سه مجموعه‌ای بودند که در قالب‌های مختلف پیرامون این موضوع طرح دغدغه کردند؛ برخی از آن‌ها درباره‌ی کاهش مشارکت در اسفند 98 ابراز نگرانی کردند و نسبت به لزومِ تغییر نوع نظام انتخاباتی هشدار دادند و برخی دیگر در مقیاسی کلان‌تر به بسترهای گوناگون مشارکت پرداختند. در این باره با سجاد اسدی، دبیر اتحادیه مستقل، علی دهقان، دبیر دفتر تحکیم وحدت و علی اسکندی، دبیر جنبش عدالتخواه به گفتگو نشستیم تا از چرایی فراگیریِ این موضوع بشنویم.

خبرگزاری دانشجو: تغییر نوع نظام انتخاباتی موضوعی است که از مجلس هفتم مطرح بوده اما آخرین بار در سال 97 با مطرح شدن در مجلس بر سر زبان‌ها افتاد با این تفاوت که این بار تعدادی دیگر از مجموعه‌ها مانند شورای نگهبان و وزارت کشور نسبت به تغییر آن احساس نیاز می‌کردند؛ ولی طرح پیشنهادی که در این باره وارد مجلس شد با تغییرات بسیاری همراه بود تا جایی که ماهیت طرح به کل تغییر کرد؛ در این میان اصل ماجرا یعنی لزوم تغییر نحوه‌ی برگزاری انتخابات مجلس از حالت اکثریتی و پیروزی یک جریان به حالت تناسبی و سهیم کردن همه‌ی گروه‌ها همچنان به عنوان مطالبه مطرح بود و در دیدار دانشجویی سال 98 نیز، دفتر تحکیم وحدت به تشریح آن به عنوان یکی از ارکان مشارکت پرداخت اما در دیدار امسال، طرح چنین دغدغه‌ای توسط دانشجویان بیشتری انجام شد که نشان از فراگیری آن داشت؛ برخی علت آن را تجربه‌ی مشارکت پایین اسفند 98 می‌دانستند که یکی از پیامدهای نظام انتخاباتی اکثریتی است.

سجاد اسدی: فرایند انتخابات یکی از موضوعاتی است که ممکن است به خودی خود مسئله اصلی نباشد اما می‌تواند تولید بحران کند. انتخابات یکی از جنبه‌های جمهوریت و مشارکت مردم است که از طریق آن نسبت خودشان را با حاکمیت تعریف می‌کنند اما متاسفانه نحوه‌ی انجام آن با چالش‌های زیادی همراه است و همانطور که گفتیم می‌تواند به بحران‌های بیشتری بیانجامد.

انتخابات مجلس در اسفند سال گذشته و پایین‌ترین مشارکتی که رقم خورد در طرح موضوع مشارکت و انتخابات توسط دانشجویان در دیدار با رهبر انقلاب موثر بوده ولی به این شکل نبوده که جنبش دانشجویی به این موضوع نگاهی نداشته و درباره آن از پیش کار نکرده باشد.

علی دهقان: تجربه‌ی زیسته‌ی جمهوری اسلامی به ما می‌گوید که از ابتدای انقلاب اسلامی مردم کاملا در میدان عمل بودند و جبهه‌، کمیته و بسیج‌ همگی متشکل از مردم بوده اما با شکل‌گیری ساختارهای جدید نوعی از دیوان‌سالاری باعث کنار گذاشتن مردم شد. تا جایی که بعد از 42 سال از انقلاب فقط در یکسری از جاهای خاص از مردم خواسته می‌شود که حضور پیدا کنند مانند انتخابات و راهپیمایی 22 بهمن که این از نظر ما درست نیست. در این باره از لفظ جمهوریت منفعل استفاده کردیم؛ مشارکت مردمی شقوق مختلفی دارد که انتخابات یکی از آن‌هاست و سال گذشته هم به ناکارآمدی‌هایِ نظام انتخاباتی فعلی اشاره کرده بودیم. به صورت جدی‌تر بر موضوع نظام انتخاباتی تناسبی تمرکز کردیم؛ به همین خاطر از نظر ما موضوع انتخابات مجلس یازدهم و مشارکت پایین آن در طرح موضوع نظام انتخاباتی توسط دانشجویان خیلی موثر نبوده چرا که انتخابات یکی از ابعاد مشارکت است و ما در حال حاضر نسبت به حضور مردم در سازوکارهای مختلف جمهوری اسلامی دغدغه‌‌مندیم.

علی اسکندری: در این باره یک بحث کلانی وجود دارد؛ ما مدام انتخابات‌ها را می بازیم اما هنگام باخت در انتخابات سیاسی این موضوع یادمان می‌افتد؛ ما پیش از باخت در انتخابات سیاسی در انتخابات فرهنگی و اجتماعی عرصه را باختیم پس نباید توقع پیروزی در انتخابات سیاسی را داشته باشیم.

مانند اینکه صدا و سیمای ما نمی‌تواند کنشگر خوبی در ماجرای بنزین باشد یا اینکه در ماجراهای کارگری می‌بازیم و تا زمانی که این‌ها را ببازیم نمی‌توانیم برنده‌ی انتخابات سیاسی باشیم؛ برندگان انتخابات 98 با استفاده از ظرفیت ارگان‌ها و رسانه‌های مختلف به پیروزی رسیدند.

بحثی که ما در دیدار دانشجویی مطرح کردیم بر این مبنا بود که برخی از رفتارها منجر به حذف مردم شده؛ این حذف به دو صورت است گاهی حاکمیت مردم را حذف کرده و گاهی مردم، مردم را اما قاعدتا در تریبونی که در اختیار داشتیم و این امکان برایمان فراهم بود تا با شخص اول مملکت صحبت کنیم، سمت حاکمیتی ماجرا را مطرح کردیم ولی سمت نقد مردم را نفی نمی‌کنیم در این بین شاید منِ جنبش دانشجویی نیز مقصر این اتفاق باشم.

خبرگزاری دانشجو: در دیدار دانشجویان با رهبر انقلاب، جنبش عدالتخواه دانشجویی نیز به سرفصل مشارکت اشاره کرد؛ اگرچه به بحث نوع نظام انتخاباتی اشاره‌ای نداشتید اما موضوع حضور مردم و خطر کمرنگ شدن ایشان را طرح کردید.

 علی اسکندری: نکته‌ای که ما از بحث مشارکت و انتخابات متوجه می‌شویم این است که شاید تغییر مدل انتخابات مشکل ما را حل نکند چون مشکل یک پله عقب‌تر از این صحبت‌‌هاست. البته در موضوعِ شکلی انتخابات بحث وجود دارد اما موضوعات مهمتری در بین هست مانند اینکه سیستم انتخاباتی ما شفاف نیست و مشخص نیست چه کسانی چرخاننده‌ی این سیستم انتخاباتی هستند. ما نمی‌دانیم چه کسانی هزینه‌های انتخابات را می‌دهند و کدام رسانه‌ها و ارگان‌ها پشت لیست‌های انتخاباتی هستند. حال سوال اینجاست که اگر نظام انتخاباتی ما تناسبی شود همه‌ی مشکلات حل می‌شود؟ به نظر می‌رسد تا زمانی که اتفاقات پشت پرده شفاف نشود انتخابات تناسبی یا غیرتناسبی دردی دوا نمی‌کند.

خبرگزاری دانشجو: اما تغییر برخی ساختارهای فرسوده مانند نوع نظام انتخاباتی می‌تواند به حرکت ما به سمت مفاهیم نوینی مانند شفافیت شتاب ببخشد.

علی اسکندری: تغییر نظام انتخاباتی برای دوران گذار می‌تواند مفید باشد اما چون با آن کار نکردیم و از تبعاتش بی اطلاعیم، نمی‌دانیم در آینده چه اتفاقی برای آن رخ می‌دهد مانند بقیه چیزهایی که وارد کردیم ولی نتوانستیم آن‌ها را بومی کنیم در نتیجه آسیب‌زا شدند البته که من هم معتقدم یکسری فواید و ظرفیت‌ها می‌تواند به همراه داشته باشد؛ اما مشکل رفع انسداد و ایجاد فضای تنفس سیاسی برای دیگر گروه‌های سیاسی با مدل تناسبی حل نمی‌شود. 

خبرگزاری دانشجو: نوع نظام انتخاباتی ما برای مجلس شورای اسلامی در حال حاضر اکثریتی است و صاحبان بیشترین آرا راهی مجلس می‌شوند؛ این مدل با اشکالات زیادی روبروست از جمله حذف دیگر جریانات موجود در جامعه؛ کدام‌ چالش‌ها شما را به طرح این دغدغه رساند؟

سجاد اسدی: در ساختار انتخابات به ویژه انتخابات مجلس در ابعاد مختلف با چالش‌هایی روبرو هستیم؛ در حوزه‌های انتخابیه مختلف شکاف‌های مختلف مذهبی و قومیتی وجود دارد اما مشکل اینجاست که مدل برگزاری انتخابات در کشور ما یعنی اکثریتی با حذف دیگر جریان‎‌ها در هر دوره به این شکاف‌ها به صورت سیاسی ضریب می‌دهد و دو گانه‌ و دو قطبی‌هایی شکل می‌گیرد و از حالت بالقوه بالفعل می‌شود؛ از طرف دیگر متاسفانه مرسوم شده کسانی که می‌خواهند وارد مجلس شوند از این شکاف‌ها سواستفاده می‌کنند و حتی زمانی که وارد مجلس می‌شوند با عملکرد خود به شکاف‌ها عمق می‌بخشند.

یکی از مهمترین مشکلاتی که مدل اکثریتی برای جمهوری اسلامی برجای می‌گذارد این است که پس از انتخابات مجلس با یک مجلس یکدست روبرو می‌شویم یعنی یکی از دو جریان دو گانه اصلاح طلبی و اصولگرایی به صورت 30 هیچ به مجلس راه پیدا می‌کنند و عملکرد آن‌ها بر روند مجلس تاثیر می‌گذارد.

علی دهقان: اگر فرض بگیریم در جامعه‌ی ما فقط دو دسته جریان فکری وجود دارد یک دسته همراه با جریان اصلاح طلبی هستند یک دسته همراه با جریان اصولگرایی؛ حتی با وجود چنین حالتی، خروجی نظام انتخاباتی ما که اکثریتی است صرفا پیروزی یکی از این دو جریان در انتخابات‌های مجلس است؛ نوع نظام انتخاباتی ما باعث شده همواره یکی از این دو گروه (اگر فرض را بر این بگیریم که فقط دو گروه داریم) در معادلات حذف شوند.

ضمن اینکه علاوه بر دو جریان اصولگرایی و اصلاح طلبی  سایر گروه‌های سیاسی نیز وجود دارند که باید سازو کاری فراهم شود تا جریانات نو و صاحب ایده نیز بتوانند وارد حوزه‌ی نظارت و تقنین شوند که نظام انتخاباتی تناسبی برای مجلس چنین امکانی را فراهم می‌کند و به همین خاطر معتقدیم اولویت دارد.

خبرگزاری دانشجو: تغییر نوع نظام انتخاباتی به مدل تناسبی اگرچه مشکلات بزرگی را برای مشارکت مردم حل می‌کند اما گذار از حالت اکثریتی به حالت تناسبی خیلی هم آسان نیست چون در حالت جدید احزاب و گروه‌ها جایگزین افراد می‌شوند و ممکن است جامعه‌ی ما در حال حاضر چنین توانمندی نداشته باشد.

سجاد اسدی: طبق الگوهای جهانی در حالت تناسبی ساختار تحزب کشور نیز باید تغییر کند به این صورت که  یک گروه یا حزبی تشکیل می‌شود و یک ایده‌ی محوری را برای مطالبات و حل مسائل در نظر می‌گیرد و هنگام انتخابات، رای دهندگان به جای اینکه به افراد رای بدهند به گروه‌ها که افراد را در خود جای دادند رای می‌دهند و آن حزب به میزان آرایی که کسب کرده صاحب کرسی‌های آن استان می‌شود. چنین الگویی در حال حاضر در جهان پیاده می‌شود و ما به ضرورت حرکت به سمت آن، حالا نه به صورت کامل بلکه مستمرا و تدریجی در دیدار دانشجویان با رهبر انقلاب اشاره کردیم.

یکدست شدن مجلس از نظر ما مطلوب نیست؛ وقتی صحبت‌ها فقط از یک تریبون باشد و تک صدایی باشد کارآمدی مجلس پایین می‌آید چه به صورت یکدست دست اصولگرایان باشد و چه دست اصلاح طلبان؛ چنین حالتی به تشکیل یک مجلس جناحی یا حزبی می‌انجامد که صرفا محدود به خواستگاه اجتماعی سیاسی فرهنگی آن حزب است.

علی دهقان: در نظام تناسبی، رای دهندگان به لیست‌ها (که یا باز هستند یا بسته) رای می‌دهند به این صورت که فرضا 5 لیست برای انتخابات وجود دارد و هیچ فردی همزمان در دو لیست حضور ندارد و وقتی این لیست‌ها با هم مشارکت می‌کنند هر یک درصدی از نظر مردم را جلب می‌کنند؛ یک لیست ممکن است 5 درصد مشارکت مردم را داشته باشد و یک لیست 40 درصد؛ سپس هر لیست بسته به میزان آرایی که کسب آرا کرده صاحب کرسی‌های آن حوزه‌ی انتخابیه می‌شود.

اما در حال حاضر معمولا برای انتخابات مجلس دو لیست ارائه می‌شود و در نهایت یکی پیروز همه‌ی کرسی‌ها می‌شود بدون توجه به میزان آرایی که کسب کرده؛ مانند پیروزیِ سی نفره‌ی اصلاح طلبان در مجلس دهم و پیروزیِ لیست کامل اصولگرایان در انتخاباتِ یازدهم؛ و این روند غیرمنطقی است چون برخی از تفکرات موجود در جامعه در این دو لیست جای نمی‌گیرد.

خبرگزاری دانشجو: متن تحکیم در ابتدا به کاهش مشارکت از 98 درصد به 42 درصد در جمهوری اسلامی اشاره کرد؛ در حالی که آن 98 درصد میزان آری مردم بوده و الزاما میزانِ مشارکت 98 درصد نبوده.

علی دهقان: درباره وضعیت مشارکت که در دیدار دانشجویان با رهبر انقلاب مطرح کردیم چند نکته دارد؛ اول اینکه خود موضوع رفراندم با موضوع انتخابات تفاوت دارد و ما هم این مضوع را قبول داریم و متوجهش هستیم اما این به منطقِ موجود در فرمایشاتِ رهبر انقلاب برمی‌گردد که در بیانات مختلف به خصوص دهه 70 و ابتدای 80 مطرح کردند؛ حرف اصلی آقا این است که انتخابات، یکی از سنجه‌های مهم محسوب می‌شود برای اینکه بدانیم مردم چقدر پای کار نظام هستند و در این باره لفظ مشروعیت را به کار می‌برند؛ علاوه بر بعد الهی مشروعیت یک سطح مردمی نیز برای آن قائل هستند.

ما این موضوع را براساس منطقی که خود آقا بارها به آن اشاره داشتند، طرح کردیم. ایشان مشارکت بالا در ایران را با دیگر کشورها مقایسه می کنند و تاکیدشان بر این است که حضور 70 درصدی در پای صندق‌های رای به معنای پذیرفتن نظام است.

 درست است رفراندم ابتدای انقلاب و پاسخ 98 درصدی را نمی‌توانیم به عنوان میزان مشارکت مردم لحاظ کنیم ولی مقایسه‌اش با آخرین انتخابات از این جهت درست است که در جمهوری اسلامی دیگر رفراندوم نداریم و عاقلانه هم نیست که آن روند ابتدایی مجدد تکرار شود اما حضور مردم در انتخابات، نمود بیرونی میزان مشارکت و چهره‌ی مشروعیت است.

بنابراین وقتی حضور مردم از 50 درصد پایین‌تر آمد یعنی در مشارکت دچار مشکل شدیم و از آن مهم‌تر بحث مشروعیت؛ در نتیجه قیاس این دو باهم درست است و این قیاس بر اساس منطق رهبر انقلاب است.

خبرگزاری دانشجو: علاوه بر نوع نظام انتخاباتی به عنوان یک ساختار، نحوه عملکردِ جریان‌های سیاسی حاکم و دوقطبی که در این بین رقم زدند به فاصله گرفتن بیشتر مردم از ساختار حاکمیتی دامن زده.

علی دهقان: عملکرد مسئولین در هر دو جریان سیاسی حاکم یعنی اصولگرایی و اصلاح طلبی مردم را راضی نکرده و در هر دو جریان، منافع گروهی نسبت به مردم اولویت داشته؛ حالا در این بین ما در جنبش دانشجویی باید صدای اعتراض مردم باشیم و با فریاد بلندتر به سمت یک رویه جدید در فضای سیاسی حرکت کنیم و این رویه‌ی جدید از مجلس باید اتفاق بیافتد.

علی اسکندری: مردم از جریان‌های موجود و رایج اصولگرایی اصلاح طلبی خسته‌اند؛ بحث ما این است که باید از سیاسیون فعلی عبور کنیم. در حال حاضر با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری باید بتوانیم گلوگاه‌های جدی‌تری را مود توجه قرار دهیم؛ بنده الگوی خاصی برای انتخابات پیشنهاد ندادم اما طبقِ سیاست‌های کلی انتخابات رجل سیاسی و مذهبی باید مشخص شود اما شورای نگهبان چنین دغدغه‌ای نداشته و حرف آقا بر زمین مانده.

نادیده گرفتن مردم از نوع سیستم اداری ما مانند قضیه ماهشهر شروع می‌شود تا  موضوعات کلان مانند گرانی، در حال حاضر منِ شهروند چطور به رئیس جمهور اعتراض کنم؟ و حتی موضوعِ کلانتری مانند گرانی بنزین که روسای سه قوه در عرض یک شب با هم تصمیم گرفتند قیمت حامل سوخت را افزایش دهند در نتیجه طیف متوسط رو به پایین به شدت تحت فشار گرفت؛ ضمن اینکه در رفتار ضد مردمیِ رئیس جمهور، تحکم، تمسخر و سرکوب علیه مردم نیز وجود دارد؛ علاوه بر همه‌ی این‌ها راه اعتراضی هم وجود ندارد؛ این وسط منِ بچه حزب اللهی هم مقصر هستم که نمی‌توانم عَلَم اعتراضات را به دست بگیرم.

وقتی در اقتصاد، در صداوسیما حذف مردم کلید می‌خورد، قاعدتا مردم هم برای حضور در انتخابات اقبالی ندارند؛ یک بخش دیگر ماجرا این است که مردم فکر می‌کنند موثر نیستند و حس می‌کنند به هرکه رای دادند نتیجه‌ای نگرفتند از احمدی نژاد گرفته تا روحانی. در خصوص مجلس هم به همین صورت است و موضوع دعوای آقایان مردم نیستند بلکه دعوا بین خودشان است و در ضد مردم بودن همه‌شان اتفاق نظر دارند؛ در این بین اصولگرایان هم راهِ رای آوری را یاد گرفته‌اند و می‌دانند می‌توانند با وجودِ مشارکت کم صاحب کرسی قدرت شوند؛ این یک قمار بر سر جمهوری نظام است و به شدت منفعت طلبانه و خطرناک است.