دفاع سلبی در برابر تهاجم فرهنگی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، نرگس چهرقانی؛ اوایل دهه ۷۰ بود که تکثیر قارچ گونه‌ی آنتن‌های ماهواره‌ای در ایران آغاز شد؛ به طوری که رفته رفته، هر عابری در خیابان‌های شهرهای بزرگ، می‌توانست آنتن‌های مخصوص دریافت امواج ماهواره‌ای، با همان شکل معروف بشقابی را، بر بام منازل مشاهده کند. مرور منابع و جراید نشان می‌دهد که تا پایان سال ۱۳۷۲ هیچ اظهارنظر جالب توجه و تعیین کننده‌ای درباره ماهواره از طرف مسئولان نشده است. در اواخر سال ۱۳۷۳ مجلس شورای اسلامی، واکنش رسمی درباره ماهواره را اتخاذ کرد و استفاده از ماهواره را ممنوع اعلام کرد.

در آن زمان انتظار می رفت که به جای یک اقدام سلبی یا حداقل در کنار این اقدام سلبی، راهبردی تربیتی و فرهنگی برای جریانِ نفوذ فرهنگ نامناسب از طریق ماهواره‌ها در خانواده‌ی ایرانی ، از سوی مسئولین اتخاذ شود. اما نه تنها راهبرد تربیتی به کار بسته نشد، بلکه با حرکت سلبیِ محض از سوی مسئولین، کشور به سمت تکثیر هرچه بیشترِ ماهواره‌ها، سوق داده شد.

این جریان تا جایی پیش رفت که در ده سال اخیر مسئولین هم از حرکات سلبی ناامیدشدند و فروش و نصب ماهواره در ایران آزاد شده است؛ در حالی که راهبرد اجرایی ثمربخشی برای تعدیل آسیب های این امر تدبیر نشده است.

اما در این مدت، در بسیاری از خانواده‌ها، قبح بسیاری از مسائل ریخته شد، برای مثال یکی از عوامل موثر در این زمینه، موج سریال‌های خارجی بود، با تماشای خانوادگیِ سریال‌های ماهواره‌ای، بسیاری از حرمت‌ها شکست و تماشای این سریال ها به امری متداول و عادی در بسیاری از خانواده ها تبدیل شده است.

به فاصله ی کمی بعد از ورود ماهواره به ایران، فضای مجازی وارد ایران شد و توانست نقش ماهواره‌ها را به خوبی ایفا کند و قوانین منع استفاده از ماهواره‌ها را، بی‌اثر کند. چرا که دیگر به راحتی و صرفا با داشتن یک گوشی موبایل و اینترنت، می‌شد به همان محتوا، دست پیدا کرد.

از مسئولین امر که آسیب‌های رو به افزایش ماهواره راتجربه کردند، انتظار می رفت که برنامه‌ریزی دقیق و درستی برای جلوگیری از آسیب های فضای مجازی داشته باشند اما اینگونه نبود.

در سال های جاری حرکت های سلبی، جزئی و بی ثمر از سوی مسئولین وقت، هم‌چون فیلتر تلگرام و ... صورت گرفت اما دردی را دوا نکرد؛ چرا که اساسا جنس کار تربیتی، پیوسته و مداوم است، نه ناگهانی و سلبی! هم اکنون نیز، تجربه های گذشته و شرایط کنونی کشور نشان می دهد که فیلترینگ نه تنها راهگشا نخواهد بود بلکه نتیجه عکس نیز خواهد داد.

هم اکنون هم که به علت شیوع ویروس کرونا، تقریبا یک سال از مجازی شدنِ تحصیل در مدارس و دانشگاه ها می گذرد، میزان مراجعه به فضای مجازی بسیار فراگیر شده است درحالی که هیچ تصمیمی از سوی مسئولین جهت افزایش سواد رسانه‌ای افراد،بالاخص دانش آموزان اتخاذ نشده است. این در حالی است که بسیاری از نوجوانان و جوانان در دامِ استفاده ی نادرست از بسترهای فضای مجازی مانند اینستاگرام و ... افتاده اند به طوری که این فضا برسبک زندگی فرهنگی و اجتماعی مخاطبان تاثیر جدی گذاشته است.

به طور کلی اگر تدبیری چند جانبه و هم زمان از جانب کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، شورای عالی فرهنگی انقلاب، وزارت ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اتخاذ شود، می توان میزان قابل قبولی از آسیب های وارد شده از فضای مجازی بر پیکره ی فرهنگ و خانواده را جبران نمود.

نرگس چهرقانی - دبیر فرهنگی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه قم

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.