کوهپایه‌زاده: نظام مراقبت‌های اولیه علوم پزشکی ایران با پیروزی انقلاب به ثمر نشست / برای آموزش‌های تخصصی نیازی به خارجی‌ها نداریم

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، یکی از برترین دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور سال ۱۳۵۲ با عنوان «مرکز پزشکی شاهنشاهی» توسط عبدالحسین سمیعی بنیانگذاری شد. این مرکز در سال ۱۳۵۴ فعالیت‌های بالینی و درمانی را با تنها بیمارستان وابسته به خود با نام کلینیک ایرانشهر (بیمارستان شهید دکتر رهنمون کنونی) آغاز و پس از تشکیل دانشکده‌های پرستاری و پیراپزشکی، برای تأسیس مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد پرستاری و نیز سه رشته بانک خون، رادیولوژی و آزمایشگاه در حد کارشناسی اقدام کرد.

 

پس از پیروزی انقلاب و نیز انقلاب فرهنگی، فعالیت‌های مرکز پزشکی شاهنشاهی که دیگر به نام مرکز پزشکی ایران تغییر پیدا کرده بود در طول سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳به‌طور محدود تداوم و پس از تصویب تأسیس دانشگاه‌های علوم پزشکی تحت پوشش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۶۵ از ادغام چند دانشکده و مؤسسه آموزش عالی در مرکز پزشکی رسماً تحت عنوان دانشگاه علوم پزشکی ایران فعالیت خود را ادامه داد.

به مناسبت فرا رسیدن ایام الله دهه مبارک فجر و چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی برآن شدیم تا با جلیل کوهپایه‌زاده رییس کنونی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره مسائل و پیشرفت‌های این دانشگاه و حوزه سلامت قبل و بعد از انقلاب اسلامی گفتگو کنیم.

 

کمی از تاریخچه دانشگاه علوم پزشکی ایران و پیشرفت‌های آن در حوزه آمار تعداد دانشجویان، اساتید، جمعیت تحت پوشش و غیره برای روز‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بگویید.
از سال ۱۳۵۴ (قبل از انقلاب اسلامی) دانشگاه علوم پزشکی ایران با مجموعه‌ای از ۴ دانشکده و تحت عناوین مختلف شروع به کار کرد. تا قبل از سال ۱۳۶۳ وزارت علوم عهده‌دار بخش آموزشی نظام سلامت بود، اما از آن سال به بعد بخش آموزش سلامت به وزارت بهداری وقت سپرده شد و وزارت بهداری به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تغییر نام داد.

دقیقا با شروع به کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ این دانشگاه بعنوان مولود انقلاب با نام مقدس علوم پزشکی ایران شناخته شد و فعالیت خود را آغاز کرد. امروز دانشگاه علوم پزشکی ایران با ۱۱ دانشکده فعال، حدود ۹ هزار دانشجوی ایرانی و ۳۰۰ دانشجوی خارجی (تقریبا ۱۰ برابر جمعیت دانشجویی قبل از انقلاب این دانشگاه) و بیش از یک هزار اعضای هیئت علمی فعالیت دارد.

 

دانشگاه علوم پزشکی ایران به لحاظ تعداد اعضای هئیت علمی سومین دانشگاه علوم پزشکی کشور است. جمعیت کشور قبل از انقلاب زیر ۳۵ میلیون نفر و امروز بالای ۸۰ میلیون نفر است، براین اساس امروز بیش از ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در مناطق تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران هستند که شهرستان‌های شهرقدس، ملارد، شهریار، رباط کریم، بهارستان و هفت منطقه شهرداری در منطقه غرب و شمال غرب تهران را شامل می‌شوند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی این دانشگاه به لحاظ گستره جمعیت تحت پوشش، دومین دانشگاه علوم پزشکی در کشور است. این مسئله دستاورد انقلاب اسلامی بود که در قالب فعالیت دانشگاه‌ها متبلور شد. از آن مهمتر نظام مراقبت‌های اولیه دانشگاه بود که پس از پیروزی انقلاب به ثمر نشست.

 

در بحث ارائه نظام سلامت چقدر توانستیم پیشرفت کنیم و وابستگی خود به خارج از کشور را به حداقل برسانیم؟
از سال‌های ۱۳۶۱ به بعد، کار برای نظام خانه‌های بهداشت، مراکز سلامت و ... در کشور آغاز شد و با وجود آنکه در منطقه ما شاخص‌های بیماری وضعیت وخیمی دارد، نظام ارائه خدمات سلامت ایران توانست بعنوان یک دستاورد ملی و یک الگوی موفق در دنیا خود را نشان دهد. این مسئله تنها از سوی ایران مطرح نمی‌شود و آمار‌های بین‌المللی و سازمان بهداشت جهانی به کرات با بررسی‌های خود آن را عنوان می‌کند.

 

زمانی پزشکان و پرستاران هندی، بنگلادشی و پاکستانی در ایران فعالیت داشتند، اما درحال حاضر ایران نه تنها نیازی به آن‌ها ندارد بلکه نسبت به آن‌ها بسیار جلوتر است. سال گذشته هنگام بازدید از پاکستان زیرساخت‌های پزشکی آن‌ها در پرستاری، مامایی و ... را نسبت به کشور خود بسیار پایین‌تر دیدیم. این امر نشان می‌دهد که ایران طی سال‌های بعد از انقلاب توانسته خود را در جایگاهی قرار دهد که بعنوان مثال تعداد مرگ مادران یا مرگ کودکان زیر یک سال ما بسیارکم شده و امید به زندگی مردان و زنان ایرانی از ۵۴ و ۵۸ سال (زمان انقلاب) به ۷۴ و ۷۶ سال (درحال حاضر) برسد.

 

این ۲۰ سال افزایش تقریبی بدان معناست که خدمات ارائه شده در نظام سلامت توانسته شاخص بیماری‌ها را تغییر دهد. خوشبختانه دانشگاه‌ها در این زمینه نقش بسیار مهمی داشتند. یکی از تدابیر این بود که نظام آموزش عالی بخش سلامت به وزارت بهداشت واگذار و این امر باعث شد نظام آموزشی ما با تمام مشکلات بهداشت و درمان در کنار حوزه ارائه خدمت قرار گیرد یعنی دانشجو در کنار ارائه خدمت به مردم، آموزش هم می‌بیند. نظام تلفیقی بسیار سخت جا افتاد، اما بسیار موثر بود.

 

چقدر روبه جلو درحال حرکت هستیم و تا چه اندازه به اهداف برنامه‌ریزی شده دست یافتیم؟
درحالی که قرار بود ایران تا سال ۲۰۱۵ به بسیاری از شاخص‌ها برسد، اما در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ به آن‌ها دست یافت. همچنین به بسیاری از شاخص‌هایی که سال ۲۰۳۰ در اهداف توسعه پایدار باید دست یابیم مطابق گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی ما هم‌اکنون به آن‌ها رسیده‌ایم؛ لذا امیدواریم در سال‌های آینده بتوانیم با همین سرعت و قدرت پیش رویم.

با توجه به جایگاه و حوزه فعالیتی‌تان به نظر شما پس از پیروزی انقلاب اسلامی در چه مواردی پیشرفت داشتیم و در کدام موارد هنوز با ضعف روبه‌رو هستیم؟
در موضوع آموزش‌های تخصصی پزشکی تقریبا می‌توانیم اعلام کنیم که هیچ نیازی به خارج از کشور نداریم این درحالی است که تا ۲۰ سال گذشته برای برخی بیماری‌های صعب‌العلاج، سرطان و ... بیماران را به کشور‌های پیشرفته اعزام می‌کردیم، اما امروز حتی برعکس این اتفاق درحال رخ دادن است و بسیاری از بیماران کشور‌های منطقه یا حتی اروپا و آمریکا با هزینه مناسب و کیفیت بالا در ایران درمان می‌شوند.

 

از دید پژوهشی پس از پیروزی انقلاب با توسعه خوبی روبه‌رو بودیم. در تولیدات علم پزشکی در منطقه رشد خوبی داشتیم، اما در زمینه پژوهش‌های کاربردی و به کارگیری پژوهش در تولید فناوری همچنان ضعف داریم. ما در این سال‌ها کمتر به فناوری پرداختیم و امروزه تحریم‌ها می‌تواند ما را در این حوزه قوی‌تر کند.

 

در دوران کرونا بسیاری از اختراعات، نوآوری‌ها و مهندسی‌های معکوس در کشور انجام شد، با این وجود معتقدم که با تمام توانایی‌ها و قابلیت‌ها هنوز راه طولانی را در پیش داریم. مدیریت ما می‌تواند پتانسیل‌ها را بالفعل کند و بدین صورت برای کشور جایگاه و برای نظام سلامت خدماتی مناسب بیاورد، از طرف دیگر آورده مالی داشته باشد.

کمی درباره عدالت آموزشی صحبت کنیم، تا چه اندازه جامعه دانشگاهی توانسته عدالت آموزشی را بیش از روز‌های قبل انقلاب برقرار کند؟
در عدالت آموزشی همین بس که سال‌های اخیر توانستیم افزایش رشته‌ها در مقاطع مختلف را طراحی و راه‌اندازی کنیم و این مسئله نسبت به قبل از پیروزی انقلاب بسیار متفاوت است؛ به گونه‌ای که دیگر مانند گذشته برای تحصیل به خارج از کشور نمی‌روند و در همین ایران تحصیل می‌کنند.

 

 

عدالت اجتماعی و دسترسی برای تحصیل بسیار متفاوت شده است و حتی دانشگاه‌های غیردولتی نیز به برقرار شدن عدالت آموزشی کمک می‌کنند، اما مشکل اینجاست که در بحث آموزش خیلی نیاز جامعه را هدف قرار نداده‌ایم و متاسفانه آموزش‌هایی داده‌ایم که گاه فارغ‌التحصیلانش بیکار هستند، چون جامعه به این آموزش و مهارت نیازی نداشته است. این مسئله قدری ما را از عدالت آموزشی دور کرده است. باید در کشور تلاش کنیم تا مبتنی بر نیاز تحصیلات عالیه انجام شود و در کنار آن برای ایجاد شغل حمایت صورت گیرد.

 

نباید در کشوری با این وسعت از افراد تحصیل‌کرده، تعداد افراد بیکار هم بالا باشد. وجود تحصیل‌کردگان بیکار در جامعه نشان می‌دهد که آموزش‌های ما عادلانه نبوده و صحیح هدفگذاری نشده است.

به نظر شما چه ظرفیت‌ها و توانایی‌هایی در کشور وجود دارند که هنوز از آن‌ها آنطور که باید برای تحقق آرمان‌ها استفاده نشده است؟
مهمترین ظرفیت، استفاده از نیرو‌ها و مشاورین جوان در دانشگاه‌هاست. حال حاضر در دانشگاه علوم پزشکی ایران مجموعه‌ای به نام «کانون مشاورین جوان دانشگاه» فعالیت دارند که در بخش‌های مدیریت، تصمیم‌گیری‌ها و شورا‌های مختلف عضو هستند و با روسا و معاونان دانشگاه مدام ارتباط دارند. یکی از اقدامات روبه جلو این است که ما بتوانیم از مدیران جوان یا دانشجویان ذی‌نفع و آشنا به کار در مدیریت‌ها استفاده کنیم. این مسئله بسیار برای رسیدن به اهداف کمک کننده است، چون انرژی، آرمان‌گرایی و سماجت جوانی به کار اضافه می‌شود.

 

 

باید بتوانیم جانشین‌پروری کنیم و به جوانان فرصت دهیم. هرچند که ممکن است جوانان در این مسیر خامی کنند، اما باید ضمن استفاده از توان، انرژی، استعداد، نوآوری و خلاقیت آنها، این مسائل را مدیریت کرد. رمز موفقیت کشور‌هایی که می‌توانند دانش را مدیریت کنند، همین استفاده از نیرو‌های جوان است.

به نظر من آنچه که در ایران باید جایگاه بیشتری پیدا کند، مدیریت دانش است و نباید بگذاریم دانش به راحتی هدر رود. حتی تجربیات دانشگاهیان قدیمی را نباید اجازه دهیم به راحتی از دست رود خیلی از اساتید ما بازنشسته می‌شوند و امکان بهره‌گیری مجدد از تجربیات و ظرفیت‌های آن‌ها وجود ندارد. تلاش ما در دانشگاه علوم پزشکی ایران با کمک هیئت امنا این بوده است که از برخی اساتید که وجودشان منشا اثر است، بتوانیم سال‌های بیشتری استفاده کنیم. از طرف دیگر با مجوز‌هایی که برای استفاده از ظرفیت جوانان داریم امیدواریم بتوانیم بافت و قشر جوان را به مجموعه علمی کشور اضافه کنیم که هم انگیزه‌ها را برای نسل جوان بیشتر می‌کند و هم برای گسترش علم و دانش در کشور میدان بیشتری می‌دهد.