تطور فقه و نقش کلیدی امام خمینی در قرن اخیر
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حجت‌الاسلام سید محمد صادق میرحسینی؛ درطول تاریخ اسلام، فقه اسلامی و بالاخص فقه امامیه بابهره وری از عنصر اجتهاد، همواره پاسخ گوی مسائل مستحدثه و سوالات مختلفی بوده که به تناسب هر عصر وزمان برای مکلفین به وجود می‌آمد. به تعبیر آیت الله شهید صدر رضوان الله علیه، شیوه‌ی بحث در فقه امامیه موضوع محور بوده و از واقعیت خارجی شروع و به ادله اربعه عرضه می‌شود و نیز استنطاقی است؛ چراکه با عرضه مسائل مکلفین به ادله اربعه، آن را به کلام و نطق کشانده و پاسخ را استخراج می‌کند. خلاف مسئله پویایی و اجتهاد اسلامی، بحث تحجر است، معنای تحجر در بیان مقام معظم رهبری مدظله چنین آمده که تحجر یعنی کسی که می‌خواهد از مبانی و فقه اسلام برای بنای جامعه استفاده کند، به ظواهر اکتفا کند و نتواند کشش طبیعی احکام و معارف اسلامی را درک و برای نیاز یک ملت و کشور که نیاز لحظه به لحظه است نتواند علاج و دستور روز را نسخه و ارائه کند، این بلای بزرگی است.
لکن فقه امامیه و کتب فقهی ایشان، بیشتر فقه فردی بوده و برای اداره اموردینی یک فرد و یا حداکثر دایره‌ی محدودی از زندگی اجتماعی مثل مسائل مروبط به خانواده و امثال آن کاربرد داشت، علت آن هم این بود که شیعه حکومت نداشت که مسائل حکومتی و سیاسی، دغدغه‌ی فق‌ها باشد. اما این نکته هم حائز اهمیت است که فقه سیاسی در شیعه، سابقه اش از اول تدوین فقه است، یعنی حتی قبل از آنکه فقه استدلالی در قرن سوم و چهارم تدوین شود، در عصرروایات، فقه سیاسی در مجموعه فقه شیعه حضور روشن و واضحی دارد. به طور مثال وقتی انواع معاملات را در کتاب شریف تحف العقول دسته بندی می‌کنند یک قسم آن را سیاسات می‌نامند که این نشان دهنده وجود شاخص‌ها و معیار‌هایی برای اداره جامعه در عهد روایات و بعد از آن در عصر تدوین فقه استدلالی می‌باشد.
اما اول کسی که هم در مقام نظر و هم در مقام عمل بر اساس فقه شیعی و امامی یک نظام ایجاد کرد، امام خمینی (ره) بود. البته در عصر صفویه محقق کرکی (ره) به عنوان رئیس قضات، وظیفه عزل و نصب قاضی را به عهده داشت؛ لکن فعالیت وی، تفاوت بنیادی داشت با تاسیس یک حکومت و ایجاد نظام که مبتنی بر فقه شیعی می‌باشد. پس شاید به تعبیری بتوان فقه امامیه را به قبل امام خمینی (ره) و بعد از ایشان تقسیم کرد و به اعتبار اقدام عظیم و شگرف ایشان در تحقق عملی فقه و قوانین الهی در جامعه به تعبیر شهید صدر ایشان را محقق کننده آمال و آرزوی انبیا برای تحقق حکومت اسلامی دانست.
اما نظام سازی بر اساس قوانین الهی و فقه اسلامی امر دفعی نیست که به دست امام راحل (ره) محقق و پایان یافته باشد بلکه امری است جاری و مستمر که امروزه هم در سطح کشور و هم در سطح جهان این نیاز وجود دارد. تبیین معارف اسلام و تفکر اقتصادی و سیاسی اسلام، نظام تعلیم و تربیت و مفاهیم اخلاقی و معنوی و... همه‌ی این مسائل میبایست دقیق و علمی و قانع کننده و ناظر به اندیشه‌های رائج جهان آماده و فراهم شود که اگر این کار صورت نگیرد، به دست خود کمک به حذف دین از صحنه زندگی بشر کرده ایم.حجت‌الاسلام سید محمد صادق میرحسینی - مسئول پژوهشی مرکز تحقیقات مدرسه عالی شهید مطهری
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.