مقایسه توان موشکی هند و پاکستان/ سرشاخ شدن دو قدرت اتمی تا کجا ادامه خواهد داشت؟

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، قدرت موشکی به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی بازدارندگی نظامی در منطقه جنوب آسیا، نقش کلیدی در تعادل قدرت میان هند و پاکستان ایفا می‌کند. این دو کشور، که از زمان استقلال در سال 1947 روابط پرتنشی داشته‌اند، از دهه 1980 میلادی وارد مسابقه تسلیحاتی، به‌ویژه در زمینه موشک‌های بالستیک و هسته‌ای، شده‌اند. 

تاریخچه برنامه‌های موشکی هند و پاکستان

هند: برنامه موشکی هند به بیش از چهار دهه پیش بازمی‌گردد. در ابتدا، تمرکز این کشور بر پروژه‌های فضایی مانند پرتاب ماهواره بود، اما از دهه 1980، با شدت گرفتن رقابت با چین و پاکستان، توجه هند به موشک‌های بالستیک معطوف شد. هند به دلیل دسترسی به فناوری‌های پیشرفته‌تر، نسبت به پاکستان در این زمینه پیشرو بوده، هرچند در مقایسه با چین، که سه دهه زودتر برنامه‌های موشکی خود را آغاز کرده، عقب‌تر است.

پاکستان: پاکستان نیز از اوایل دهه 1980، در پاسخ به برنامه‌های هسته‌ای و موشکی هند، وارد این رقابت شد. این کشور با اقتصادی ضعیف‌تر و محدودیت‌های مالی، به جای سرمایه‌گذاری در نیروهای متعارف مانند نیروی هوایی، بر توسعه موشک‌های بالستیک و سلاح‌های هسته‌ای تمرکز کرد تا تعادل نظامی با هند ایجاد کند. همکاری نزدیک با چین نقش مهمی در پیشرفت برنامه‌های موشکی پاکستان داشته است.

 مقایسه در کشور در زمینه موشک‌های کوتاه‌برد

هند - سری پریتوی (Prithvi): 

موشک‌های سری پریتوی اولین موشک‌های بالستیک عملیاتی هند هستند که از دهه 1990 وارد خدمت شدند. مشخصات این موشک‌ها به شرح زیر است:
- پریتوی 1 (SS-150): برد 150 کیلومتر، سرجنگنده 800-1000 کیلوگرم، خطای 10-50 متر، سوخت مایع.

- پریتوی 2 (SS-250): برد 250 کیلومتر (تا 350 کیلومتر با کاهش وزن کلاهک)، سرجنگنده 1000 کیلوگرم، خطای 75 متر.

- پریتوی 3 (SS-350): برد 350 کیلومتر (تا 750 کیلومتر با کلاهک سبک‌تر 250 کیلوگرمی)، سرجنگنده 500-1000 کیلوگرم، خطای 25 متر، سوخت جامد.

این موشک‌ها از سیستم هدایت INS و GPS بهره می‌برند و قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را دارند. مدل کشتی‌پرتاب این سری، موسوم به "دانشوب"، نیز برای استفاده در نیروی دریایی توسعه یافته است.

پاکستان - سری حتف (Hatf):

موشک‌های حتف اولین تلاش‌های پاکستان در زمینه موشک‌های بالستیک بودند که از دهه 1980 توسعه یافتند.
- حتف 1: برد 60-80 کیلومتر (تا 150 کیلومتر با کلاهک سبک‌تر)، سرجنگنده 500 کیلوگرم، فاقد سیستم هدایت در مدل‌های اولیه، سوخت جامد.

- حتف 1B: برد 100 کیلومتر، مجهز به هدایت اینرسی.

- حتف 2(ابابیل): برد 180 کیلومتر، سرجنگنده 500 کیلوگرم، خطای 15 متر.

این موشک‌ها فاقد توان حمل کلاهک هسته‌ای هستند و به دلیل برد کم، کارایی محدودی در برابر هند دارند. دایره خطای این موشک‌ها بیش از 250 متر گزارش شده که دقت پایینی را نشان می‌دهد.

مقایسه دو کشور در زمینه موشک های کوتاه‌برد: موشک‌های پریتوی هند از نظر برد، دقت و توان حمل کلاهک (از جمله کلاهک هسته‌ای) به مراتب برتر از سری حتف پاکستان هستند. برد بالاتر پریتوی (150-750 کیلومتر در برابر 60-180 کیلومتر) و دقت بهتر (25-75 متر در برابر بیش از 250 متر) نشان‌دهنده برتری آشکار هند در این رده است.

مقایسه موشک‌های میان‌برد

هند - سری اگنی (Agni):

سری اگنی برای پوشش اهداف دورتر، به‌ویژه در برابر چین و پاکستان، توسعه یافته است.
- اگنی 1: برد 850 کیلومتر (تا 1200 کیلومتر با کلاهک سبک‌تر)، سرجنگنده 1000 کیلوگرم (قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای 15-200 کیلوتن TNT)، خطای 25 متر، سوخت جامد.

- اگنی 2: برد بیش از 2000 کیلومتر، برای پر کردن شکاف میان پریتوی و اگنی 1 طراحی شده است.

اگنی 3: كار بر روي اگنيIII با ازمايش اين موشك در سال2006 ميلادي اغازشد.گفته شده این موشک در سال 2011 رسما عملیاتی شده است .اگنيIII موشك است دو مرحله اي با سوخت جامد كه بردي ان بسته به کلاهم بین 3500 تا 5000 کیلومتر  ذكر مي كنند .

- اگنی 4: برد 4000 کیلومتر، سرجنگنده 1000 کیلوگرم، خطای 40 متر، سوخت جامد دو مرحله‌ای.

-اگنی5: قاره پیمای هندی که جزییاتی از تولید آن در دسترس نیست. مشخصاً این موشک در جنگ با پاکستان ارزش عملیاتی نخواهد داشت.

این موشک‌ها از فناوری پیشرفته‌تری برخوردارند و قابلیت هدف‌گیری تمام نقاط پاکستان و بخش‌هایی از چین را دارند.

پاکستان - غزنوی و شاهین:

پاکستان با کمک چین، موشک‌های میان‌برد خود را توسعه داده است و یک قدرت موشکی محسوب می شود.

- غزنوی (M11/حتف 3): برد 280-500 کیلومتر، سرجنگنده 800 کیلوگرم، قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای، سوخت جامد.

موشک های بالستیک خانواده غوری

موشک‌های بالستیک خانواده غوری (Ghauri)، که با نام حتف 5 (Hatf-5) نیز شناخته می‌شوند، از جمله موشک‌های میان‌برد پاکستان هستند که برای تقویت توان بازدارندگی در برابر هند طراحی شده‌اند. این موشک‌ها از سوخت مایع بهره می‌برند و رسانه های غربی معتقدند بر پایه فناوری موشک نودونگ-1 (Nodong-1) کره شمالی توسعه یافته‌اند.

غوری 1 (Ghauri-1):

این موشک یک مرحله‌ای با برد اعلامی 1500 کیلومتر، در عمل برد 1100-1200 کیلومتر را در آزمایش‌ها (آوریل 1998) نشان داده است. وزن کلاهک آن 700-1000 کیلوگرم بوده و با کاهش وزن به 500 کیلوگرم، برد افزایش می‌یابد. وزن کلی موشک 15 تن (شامل 13 تن سوخت) است. سیستم هدایت اینرسی (INS) دارد و دایره خطای آن حدود 190 متر است. این موشک توانایی حمل کلاهک هسته‌ای را داشته و می‌تواند دهلی‌نو را هدف قرار دهد. از سال 2000 وارد خدمت شده، اما به دلیل سوخت مایع، آماده‌سازی آن زمان‌بر و برای حالت آماده‌باش هسته‌ای نامناسب است.

غوری 2 (Ghauri-2):

 نسخه بهبودیافته با برد 2000 کیلومتر و کلاهک 1200 کیلوگرمی، دارای قابلیت جداسازی کلاهک از بدنه در مرحله نهایی است که ورود آرام‌تر به جو و دقت بهتر (150-200 متر) را فراهم می‌کند. برخلاف غوری 1، کلاهک دارای پیشرانه کوچک است. وضعیت عملیاتی آن نامشخص بوده و احتمالاً به تعداد محدود وارد خدمت شده، زیرا موشک سوخت جامد شاهین 2 جایگزین آن شد.

غوری 3 (Ghauri-3):

 با برد ادعایی 3500 کیلومتر در سال 2004 آزمایش شد، اما به تولید انبوه نرسید. پاکستان تمرکز خود را بر موشک‌های سوخت جامد مانند شاهین 3 معطوف کرد.

موشک‌های غوری به دلیل سوخت مایع، هزینه تولید کمتری دارند، اما دقت پایین و زمان آماده‌سازی طولانی، کارایی آن‌ها را محدود کرده است. این موشک‌ها نقش مهمی در پوشش اهداف میان‌برد دارند، هرچند در مقایسه با شاهین‌ها از فناوری قدیمی‌تری برخوردارند.وجود یک کلاس قدرتمندتر(شاهین) روند تولید این موشک را با اخلال جدی مواجه کرد.

- شاهین 1 (حتف 4): برد 750 کیلومتر، سوخت جامد، بر پایه فناوری چینی M9.

-شاهین 2 نمونه ارتقایافته با سرجنگی سنگین تر که در حال توسعه است و برد 2000 کیلومتری دارد.

شاهین 3: نمونه قدرتمند تر در حال ساخت با کمک چینی ها احتمالاً با سرجنگی هسته ای که در مراحل تست قرار دارد.

نتیجه مقایسه میان‌برد: در این رده با وجود برتری عددی هند، برابری نسبی دیده میشود  با اینکه دقت بالاتر و توانایی هدف‌گیری نقاط دوردست‌تر، هند را در موقعیت بهتری قرار می‌دهد اما  حضور شاهین 3 اوضاع را کمی متعادل میکند و شاهد یک موازنه قوا در حوزه موشک های میان برد عملیاتی هستیم.

تحلیل توان بازدارندگی هسته‌ای

یکی از جنبه‌های کلیدی توان موشکی، قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای است. هند با موشک‌های پریتوی و اگنی، توانایی پوشش تمام خاک پاکستان و بخش‌هایی از چین را دارد. در مقابل، پاکستان با موشک‌های غزنوی و شاهین 1، تنها می‌تواند بخش‌هایی از هند را هدف قرار دهد. اگرچه پاکستان از نظر تعداد کلاهک‌های هسته‌ای (تخمین زده می‌شود حدود 160 کلاهک در مقابل 150 کلاهک هند) ممکن است برتری اندکی داشته باشد، اما محدودیت برد موشک‌ها، توانایی بازدارندگی آن را کاهش می‌دهد.

عوامل تأثیرگذار بر برتری موشکی
1. فناوری و دقت: روی کاغذ هر دو طرف روی موشک های تاکتیکی با سرجنگی نقظه زن سرمایه گذاری کرده اند اما به دلیل نبود فضای بررسی کیفی و کمی و همچنین نبود درگیری واقعی موشکی خارج از پراپگاندای طرفین امکان صحت سنجی اذعای نقطه زنی وجود ندارد.

2. برد موشک‌ها: هند وضعیت بهتری نسبت به پاکستان دارد اما به دلیل همکاری گسترده پاکستانی ها با چینی ها، این برتری هر لحظه ممکن است خدشه دار شود.

3. اقتصاد و منابع: هند با اقتصاد قوی‌تر و دسترسی به فناوری‌های بومی و بین‌المللی، توانسته برنامه موشکی خود را سریع‌تر پیش ببرد، در حالی که پاکستان به کمک چین وابسته است. همچنین در فاز کمی قابلیت تولید انبوه این محصول مهم نظامی وجود دارد.

4. اهداف استراتژیک: هند باید با دو رقیب (چین و پاکستان) مقابله کند، در نتیجه موشک‌هایی با بردهای متنوع توسعه داده است. پاکستان اما تمرکز خود را بر هند قرار داده و به همین دلیل موشک‌هایی با برد کوتاه‌تر کافی می‌داند و نیازی به هدر رفت منابع بر سر موشک های قاره پیما نیست و تمرکز افزایش موشک های کوتاه برد است.

 نقاط قوت و ضعف دو کشور در توسعه موشکی

هند:

- نقاط قوت: برد بالا، دقت بهتر، تنوع موشک‌ها، قابلیت هدف‌گیری چین و پاکستان.
- نقاط ضعف: شروع دیرتر نسبت به چین(رقیب سنتی)، هزینه بالای توسعه فناوری و عدم تناسب بودجه مصوب با تهدیدات منظقه ای.

پاکستان:

- نقاط قوت: همکاری با چین، تمرکز بر بازدارندگی هسته‌ای با هزینه کمتر.
- نقاط ضعف: برد محدود، دقت پایین، وابستگی به فناوری خارجی.

 کدام کشور قدرتمندتر است؟

با توجه به تحلیل‌های انجام‌شده، هند در حوزه توان موشکی از پاکستان پیشی گرفته است. موشک‌های هند از نظر برد، دقت، و تنوع به مراتب برتر هستند و توانایی هدف‌گیری اهداف دوردست‌تر را دارند. سری اگنی، به‌ویژه اگنی 4 با برد 4000 کیلومتر، نشان‌دهنده توان استراتژیک بالای هند است. در مقابل، موشک‌های پاکستانی مانند شاهین3، برای هند به شدت خطرناک هستند. هرچند برتری روی کاغد با هند است اما، قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای توسط برخی موشک‌های پاکستان، همچنان نقش بازدارندگی را برای این کشور حفظ می‌کند.

در نهایت، اگرچه هند در توان موشکی قدرتمندتر است، اما تعادل هسته‌ای میان دو کشور، از تشدید درگیری‌های نظامی جلوگیری می‌کند. این وضعیت نشان می‌دهد که هر دو کشور، به‌رغم اختلافات، از طریق توان موشکی و هسته‌ای به نوعی تعادل نسبی رسیده‌اند.