مسکن، محل تنش/علل افزایش قیمت مسکن در ایران و راهکارهای آن

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-یحیی مقدم آقاجری؛ یکی از چالش‌هایی که جمهوری اسلامی ایران در طی سالیان اخیر با آن مواجه است افزایش بی رویه قیمت مسکن در ایران است که می‌توان گفت تمام جامعه با آن مواجه هستند و به اصطلاح به یک بحران اقتصادی-اجتماعی تبدیل شده‌است. این بحران نه تنها باعث شده که ارزش پول ملی کاهش یابد بلکه تاثیر زیادی بر تورم کلی کشور نیز گذاشته است.

عوامل

۱. سیاست انبساطی

یکی از عوامل اقتصادی که منجر به افزایش قیمت مسکن می‌شود چاپ پول توسط دولت برای جبران کسری بودجه دولت یا همان سیاست انبساطی است که باعث می‌شود نقدینگی به طور بی سابقه‌ای رشد کرده و مردم مجبور شوند برای حفظ ارزش پولی ملی خودشان برای خرید مسکن هجوم بیاورند و تقاضای زیاد برای مسکن باعث شود  قیمت مسکن در ایران به طور بی سابقه‌ای رشد کند.

۲. خلق نقدینگی

خلق نقدینگی توسط دولت باعث کاهش ارزش پول ملی نسبت به ارز‌های خارجی مثل دلار می‌شود به طوری که نرخ دلار از حدود چهار هزار تومان در سال ۱۳۹۶ به شصت هزار تومان در سال ۱۴۰۳ رسید و با توجه به این که بخش زیادی از مصالح ساختمانی وارداتی است مانند آهن آلات سیمان و مابقی تجهیزات ساختمانی، افزایش قیمت ارزی مانند دلار بر قیمت تمام شده مسکن در ایران تأثیر گذاشته و مسکن در شرایط بی ثباتی اقتصادی به یک دارایی امن و قابل فروش در هر لحظه تبدیل شده است. به خاطر ریسک بالایی که دارد اکثر قشر ضعیف جامعه نمی‌توانند در آن به خرید و فروش بپردازند و برای سرمایه داران در ایران یک سرمایه گذاری اضافی به خاطر خرید و نگهداری آن هست.

۳. ساختار و قانون

عوامل دیگری که باعث افزایش قیمت مسکن در ایران می‌شود عوامل ساختاری و قانونی هستند. در ایران، کمبود عرضه مسکن باعث شده است که ساخت و ساز متناسب با رشد جمعیت و افزایش تقاضا به پیش نرود. هم‌چنین احتکار زمین توسط نهاد‌ها و اشخاص حقیقی، دیگر عامل افزایش قیمت مسکن است.

۴.فرهنگ و اجتماع

عوامل اجتماعی و جمعیتی نیز حائز اهمیت است. افزایش طلاق در ایران باعث افزایش نرخ خانواده‌های تک نفره شده که در این شرایط تقاضا برای مسکن مستقل افزایش یابد.

یک عامل دیگر، تراکم جمعیت در شهر‌های بزرگ است که باعث افزایش قیمت مسکن در این شهر‌ها شده است.

راهکار

۱. مالیات بر خانۀ خالی

اولین راهکاری که برای بهبودی وضعیت مسکن در ایران وجود دارد گرفتن مالیات از املاک خالی و خانه‌های دوم است. دولت باید برای خانه‌های خالی مالیات سنگینی وضع کند تا از افزایش بی رویه آن جلوگیری شود.

۲. محدودسازی خرید مسکن

دومین راهکاری که وجود دارد محدودیت خرید مسکن توسط غیر ایرانی‌ها و شرکت‌های غیر فعال است. در طی سالیان اخیر، خرید و فروش مسکن توسط غیر ایرانی‌ها به مراتب خیلی بیشتر شده که این باعث افزایش قیمت مسکن در ایران می‌شود.

۳. نوسازی

یکی از راهکار‌های بهبود افزایش قیمت مسکن در شهر‌های بزرگ، استفاده از زمین‌ها و مناطق فرسوده شهری و جایگزین کردن ساختمان‌های نوساز به جای آنها و ساخت مسکن‌های کوچک و مقرون به صرفه، متناسب با نیاز خانواده‌های جوان است.

۴. ایجاد مسکن در شهر‌های کوچک

راهکار دیگر، ایجاد فرصت‌های شغلی و مسکن مقرون به صرفه در شهر‌های کوچک و روستا‌ها برای کاهش فشار بر بازار مسکن کلان شهر‌ها و بهره گیری از نیروی کار ارزان مهاجران برای کاهش هزینه‌های ساخت، بدون ایجاد فشار تقاضا بر بازار مسکن مرکزی است.

در پایان، بحران مسکن در ایران نتیجه ترکیبی از سیاست‌های ناکارآمد، تورم ساختاری، مدیریت نامناسب زمین و ضعف در تولید مسکن است. برای حل این بحران، راهکارهای زیر ضروری است:  
۱. عرضه زمین به مردم با الهام از تجربه موفق دهه ۶۰ و کاهش سهم زمین در قیمت نهایی .  
۲. تقویت ساخت و ساز با جذب سرمایه گذاری خارجی و استفاده از تکنولوژی های نوین .  
۳. اصلاح نظام بانکی برای ارائه تسهیلات مناسب به مستأجران و خانواده های کم درآمد .  
۴. شفافیت در بازار معاملات و مقابله با دلالی و احتکار مسکن .

۵. تأکید بر ساخت مسکن مقاوم و پایدار با نظارت دقیق بر کیفیت مصالح .  

بدون اجرای این اصلاحات ساختاری، بحران مسکن نه تنها به تشدید نابرابری های اجتماعی ادامه خواهد داد، بلکه به عنوان یک بمب ساعتی اقتصادی-اجتماعی، ثبات کشوررا تهدید می‌کند.

*انتشار یادداشت‌ها به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.