گلستانی‌ها نگران سلامتی و محیط زیست/ صنعت یُد؛ مبهم و آلاینده، اما ارزآور

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو- علی قاسمعلی- "مواد رادیواکتیو ید، گوسفندان را عقیم کرده است؟!"، "سلامت و بهداشت مردم قربانی دلار شده است؟!" ، " کارخانجات ید موجب زلزله در آق‌قلا می‌شود؟!" ، مقصر اصلی فرونشست زمین یُد است؟!"،  "مباحث اخیر آلایندگی، برای سهم‌خواهی ایجاد شده است؟!"، " همه دستشان در یک کاسه است؟!"، "وقایع اخیر برای جلوگیری از ایجاد کارخانجات جدید یُد است؟!"

این سخنان و برخی اظهارات مشابه، به گفتمان و بحث روز اهالی گلستان تبدیل شده است. همه صفحات و شبکه‌های اجتماعی، پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها و نشریات در قالب‌های مختلف به مسئله ید می‌پردازند.

پس از سفر اخیر اعضای کمیسیون کشاورزی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی به استان گلستان و برخی مباحث مطروحه حین بازدید از مناطق پیرامونی محل تخلیه پساب کارخانجات این صنعت و اظهارات مسئولان استان در جلسه جمع‌بندی سفر، مقوله یُد در کانون توجهات مردم و مسئولان قرار گرفته است.

 یکی از موضوعاتی که در روزهای اخیر زیاد به آن پرداخته شده است؛ افزایش قابل توجه انباشت پساب کارخانجات تولید ید در "دریاچه شور" استان گلستان است؛ در دوران سخت خشکسالی و از بین رفتن تعداد زیادی از پهنه‌های آبی، اتفاق نادری در شمال استان گلستان رقم خورده است و مساحت دریاچه شور یا همان تالاب شور از ۳۰۰ هکتار به بیش از ۹۰۰ هکتار رسیده است.

موضوعی که نه تنها مسرت مردم و بومیان را به دنبال نداشته بلکه نگرانی آنها را افزایش داده است. این پهنه ابی در دو کیلومتری واحدهای تولید کننده ید در استان گلستان واقع شده است.

هرچند در گزارشات اخیر سازمان انرژی اتمی آلایندگی پرتوی و تشعشاتی این پساب تکذیب شده است؛ اما در گزارش‌های قدیمی‌تر، به وجود رادیوم و باریوم( فلزات رادیو اکتیو) در دریاچه شور اشاره شده بود.

درحدود دو دهه اخیر، فعالیت دو واحد کانسار خزر و شورابه ید به عنوان تولید کنندگان انحصاری ید، ارزآوری مطلوبی برای گلستان به همراه داشته است که برخی فعالان اجتماعی، بر این باورند که سقف درآمد ید، در سالیان اخیر برای تولید کنندگان از ۱۰۰ میلیون دلار هم عبور کرده است؛ اما سهم بومیان فقط نگرانی و استرس بوده است.

مباحثی مانند راندن ابرهای باران زا ، نازا شدن وحوش اهلی و وحشی، ساطع شدن امواج پرتوهای رادیو اکتیو و تخریب مراتع از جمله شائبه‌های موجود در اذهان جوامع مسکونی پیرامون این واحد صنعتی است که پاسخ روشن مدیران را به همراه نداشته است.

آری افزایش سه برابری مساحت دریاچه اینچه، نه تنها موجب شادمانی مردم نشده، بلکه این رخداد به یک عنوان مخاطره جدی در محافل اجتماعی مطرح می‌شود.

غارت آب‌های فسیلی 

جلیل دلیجه، یکی از بومیان منطقه به خبرنگار خبرگزاری دانشجو گفت: حدود ۲۰ سال است که گرفتار چالش ید در منطقه هستیم و برای دادخواهی به همه متولیان مراجعه کردیم اما کسی پاسخگوی ما نیست .

وی گفت: روزانه میلیون‌ها لیتر آب‌های فسیلی از اعماق ۱۰۰۰ متری و بیشتر برداشت می‌شود تا چند کیلو ید استحصال شود ؛ چه کسی پاسخگوی غارت منابع زیر سطحی آب در گلستان است ، چه کسی باید پاسخگوی فرونشست زمین باشد.

دلیجه ادامه داد: مسئولان آب منطقه‌ای برای برداشت غیرقانونی چند صد لیتر آب از چاه‌های کشاورزی، آسمان را به زمین می‌دوزند چرا برای توقف فعالیت این واحدها اقدامی نمی‌کنند.

یک ریال جریمه وصول نشد

وی افزود: آلایندگی پساب حاصل از استحصال ید برای همگان محرز است؛ تنها کاری که نهادهای نظارتی انجام می‌دهند جریمه صادر می‌کنند که تاکنون یک ریال آن هم وصول نشده است.

وی گفت: روزانه چند تن و هر سال حدود چندصد تن مواد شیمیایی و کاتالیست برای استحصال ید در منطقه به کار گرفته می شود؛ مگر می شود این حجم از مواد شیمایی فاقد آلایندگی باشد؟

۳ برابر نیاز یُد تولید می‌شود

نماینده مردم حوزه انتخابیه غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی در گفتگو خبرنگار دانشجو گفت: عدم توجه به مسائل زیست محیطی استان گلستان همانند خشکی خلیج گرگان، عدم مدیریت جامع پسماندها و البته مشکلات حاد زیست محیطی تولید ید در شمال آق‌قلا نگرانی‌های شدیدی را بین مردم ایجاد کرده است .

وی با تذکری خطاب به وزیر صنعت معدن تجارت خواستار توقف فوری صدور مجوز استحصال ید در استان گلستان شد و گفت: تمام محدوده‌های زیست محیطی در شمال شهرستان‌های مراوه تپه، آق‌قلا، گمیشان و گنبد کاووس برای تولید ید پیش بینی شده و ۴۸ مجوز صادر شده است.

ایری در ادامه، از سازمان حفاظت محیط زیست به خاطر عدم نظارت این سازمان بر موضوع فعالیت کارخانجات ید و آلایندگی زیست محیطی آنها انتقاد کرد. 

سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت: نیاز کشور به محصول ید حدود ۱۵۰ تن در سال است در حالی که دو شرکت فعال در استان گلستان حدود ۴۰۰ تن بد تولید می‌کنند.

وی گفت: انتظار ما از سازمان حفاظت محیط زیست آن است که از ظرفیت‌های قانونی مندرج در قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست استفاده کرده کند ؛ زیرا در حال حاضر تا شعاع ۲۰۰ متری تالاب اینکه آلایندگی وجود دارد.

جریمه ۱۶ هزار میلیارد تومانی آلایندگی 

قدیر حسن‌زاده ، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان، در گفت‌وگو با خبرنگاران درباره چگونگی فعالیت کارخانه ید در آق‌قلا، اظهار کرد: در استان گلستان دو کارخانه «شورابه ید» و «کانسارخزر»  به‌عنوان دو واحد تولیدی فرآورهای ید در گلستان فعالیت می‌کنند.

وی تصریح کرد: با بررسی‌ها و نظارت‌های انجام شده در این دو کارخانه، متوجه شدیم پساب‌های این دو کارخانه با وجود احداث حوضچه‌هایی در کنار کارخانه وارد آن حوضچه نشده و وارد محیط‌زیست می‌شود.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان ابراز کرد: با بررسی‌های انجام شده، کارشناسان محیط‌زیست به این دو واحد تولیدی پیشنهاد دادند تا در همان مکان اکتشاف در عمق ۶۰۰ تا ۸۰۰ متری زمین چاه تزریق حفر کنند و پساب موجود از استحصال ید را داخل این چاه‌ها تزریق نمایند.

وی ادامه داد: با نظر کارشناسان محیط‌زیست کارخانه «شورابه ید» ۱۲ چاه تزریق در مکان استحصال حفر کردند و با پمپاژ، دبی پساب را با حدود ۱۷ لیتر بر ثانیه وارد این چاه‌های ترزیق کردند.

حسن‌زاده گفت: با این اقدامات، مشخص شد این کارخانه آلایندگی برای محیط‌زیست نداشته و می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد.

وی بیان کرد: همین موضوعات کارشناسی هم به کارخانه کانسار خزر در آق‌قلا پیشنهاد شد و این کارخانه چند طرح پیشنهادی به محیط‌زیست ارائه دادند که هیچ‌یک از آن‌ها مورد تأیید کارشناسان محیط‌زیست قرار نگرفت و طبق قانون حفاظت و احیا تالاب‌ها مشخص شد این کارخانه باعث تخریب محیط‌زیست و تالاب اینچه در دو کیلومتری این کارخانه می‌شود.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان با اشاره به فاصله بسیار نزدیک این کارخانه به تالاب، یادآور شد: بر اساس قانون حفاظت و احیا تالاب‌ها، پرونده قضایی برای این کارخانه تشکیل و محیط‌زیست به‌عنوان مطالبه‌گر عمومی از وی شکایت کرد که این پرونده در حال رسیدگی در مراجع قضایی آق‌قلا است.

وی با اشاره به اینکه پرونده در مرحله بازپرسی از بیش از سه ماه گذشته تشکیل شده و پیگیر پرونده هستیم، گفت: در حوزه تخریب محیط‌زیست و سلامت مردم با هیچ‌کس تعارف نداریم

واحدهای تولید یُد پیوست سلامت ندارند

محمدرضا هنرور. سرپرست معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گلستان در نشست خبری خود در پاسخ به سئوال خبرنگار خبرگزاری دانشجو با اشاره به فعالیت کارخانه کانسار خزر در آق‌قلا، اظهار کرد: اگرچه هماهنگی‌های این کارخانه با دستگاه حفاظت محیط زیست بوده، اما به دلیل نگرانی از تأثیر آن بر سلامت ساکنان همجوار، می‌توان این موضوع را به‌صورت مطالبه عمومی پیگیری کرد.

وی افزود: تاکنون استعلامی از دانشگاه علوم پزشکی برای طراحی این کارخانه دریافت نشده است.بگفته وی، کارشناسان بهداشت محیط و یا دیگر رسته های فعال در این دانشگاه نظارت بهداشتی در این بخش ندارند

بارها شاهد اعتراض مردمی بودم

عبدالغفور امانزاده، نماینده مردم گرگان و آق‌قلا در مجلس روز گذشته در دیدار با شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و معاون رئیس جمهور اظهارکرد : کشور مشکلات بسياري دارد اما اولویت نخست ما حفظ محیط زیست است؛ محیط زیست گنجینه‌ای بین‌نسلی و برای آیندگان است. 

وی گفت: به عنوان نماینده وظیفه دارم، دغدغه مردم را به متولیان منتقل کنم، بنده در کنار محیط زیست هستم؛ هرگز مقابل محیط زیست نبوده ام.

تماس با پساب یُد سرطان‌زاست!

این نماینده مجلس همچنین، حین بازدید اعضای کمیسیون کشاورزی و محیط زیست به گلستان گفت: بارها شاهد اعتراض مردم به استمرار فعالیت کارخانجات ید در شمال اق قلا بوده‌ایم اما این تلاش‌ها ، راه به جایی نبرد.

وی افزود: پساب خروجی کارخانجات به هر بخشی از مراتع که سرایت کند سبب می‌شود تا سال‌ها هیچ سبزینه‌ای در آن رشد نکند.

نماینده مردم گرگان و آق قلا ادامه داد : دریاچه مجاور کارخانجات در ابتدا ۹۰ هکتار بود که در ادامه به ۹۰۰ هکتار افزایش یافته و در برخی مواقع به مراتع نفوذ می‌کند.

وی گفت: آب خام استحصالی برای ید از اعماق زمین خارج می‌شود و اگر به پساب خروجی کارخانجات ید دست بزنیم ؛ دچار سرطان می‌شویم.

پایان سخن آنکه، حمایت از تولید و سرمایه گذاری سالم در استان گلستان در سال سرمایه‌گذاری برای تولید، اولویت همه دستگاه و متولیان است ، اما سرمایه گذاری ، تولید و اشتغال نبایدموجب آسیب به سلامتی و محيط زیست این خطه شود و انتظار است که متولیان با ارایه توضیحات شفاف و روشن به مردم، ابهامات موجود را برطرف کنند.