شکست استراتژی‌های 4 گانه ترکیه در قبال تحولات خاورمیانه

گروه بین الملل «خبرگزاری دانشجو»- الله کرم مشتاقی؛ واکنش رژیم صهیونیستی و ترکیه در قبال تحولاتی که از 17دسامبر2010 در تونس آغاز گردید و به سرعت از شمال آفریقا تا سواحل جنوب خلیج فارس و شبه جزیره عربستان را در برگرفت اگر چه یکی بر اساس انفعال(ترکیه) و دیگری بر مبنای هیجان(ترکیه) شکل گرفت و ظاهرا دو واکنش متفاوت به تحولات بوده است اما هر دو واکنش تبعات خطرناکی را برای هر دو رژیم فراهم آورده است که با گذشت حدود 20 ماه از بیداری اسلامی در منطقه نشانه های بحران برای هر دوی آنها ظهور و بروز یافته است.

 

 

در روزهای ابتدائی تحولات بیداری اسلامی رژیم صهیونیستی سعی کرد به صورت نامحسوس از «مهره های خود در منطقه» مراقبت کند اما سقوط ناگهانی بن علی و مبارک این مساله را برای سران تل آویو روشن ساخت که هر گونه تحرکی له یا علیه تحولات، رژیم صهیونیستی را بیشتر در باتلاق فرو خواهد برد لذا پس از سقوط مبارک نقش سیاسی خود را کاهش داد و سعی کرد به وسیله سرویسهای جاسوسی و اطلاعاتی خود تحولات را از مرزهای خود دور سازد و تا حد امکان نگاه ها را از تحولات دور سازد که نمونه بارز آن ادعای حمله نظامی به ایران توسط این رژیم بود که با هدف تحت الشعاع قرار داد اهمیت بیداری اسلامی صورت گرفت.

 

ترکیه در مواجهه با تحولات بیداری اسلامی چهار استراتژی متفاوت را پشت سر گذاشته است که هر چهار مورد با شکست مواجه شده است، در روزهای ابتدائی و در مرحله اولِ تحولات که به موجب آن بن علی و مبارک از قدرت برکنار شدند ترکیه با امید الگو سازی برای نخبگان جدید مصر و تونس رویکردی فرهنگی اجتماعی توام با محافظه کاری در قبال تحولات اتخاذ کرد لیکن روند دولت سازی کشورهای مذکور و نهایتا انتخابات آن کشورها نشان داد که بر خلاف تبلیغات غرب و ترکیه،نه مسلمانان و نه قاطبه نخبگان مصری و تونسی تمایلی به برقرای حکومت لائیک مانند آنکارا را ندارند و اتفاقا نگاه بسیار بد بینانه ای به«دموکراسی در سایه ژنرال ها»یعنی همان چیزی که ترکیه از آن رنج میبرد دارند.همین محافظه کاری اولیه موجب شد که تا روزهای اول حکومت ترکیه از رژیم قذافی حمایت کند.

 

مرحله دوم مرحله ای بود که ترکیه سیاست همسوئی مطلق با غرب را پیش گرفت و با چرخشی 180درجه ای نه تنها دست از حمایت قذافی برداشت بلکه به یکی از محورهای ضد طرابلس تبدیل شد و در کنار ناتو به لیبی حمله ور شد، اما ترکیه نتوانست سهمی از اقتصاد،سیستم حکومتی و امور زیر بنائی لیبی بدست آورد به همین لحاظ در مرحله سوم به لاک انفعال رفت و در قبال اعتراضات مردم بحرین، یمن و عربستان و سرکوبگری رژیم های منامه،صنعا و ریاض ، فارغ از انعکاس اخبار در رسانه ها، سکوت محض پیشه کرد.

 

پس از انفعال چند ماهه ترکیه، و ناکامی در هر سه مرحله، این کشور رویکردی هیجانی را برگزیده است که شامل تبلیغات گسترده رسانه ای و ژست دموکراسی خواهانه و از سوی دیگر تلاش برای محور قرار گرفتن در تحولات می گردد.

 

ترکیه در برآورد اولیه خود در اجرای مرحله چهارم (عملیاتی-تبلیغاتی) گمان می کرد می تواند نقش یک هژمون دموکراتیک مسلمان را در منطقه  خاورمیانه ایفا کند و به واسطه آن علاوه بر گسترش الگوی حکومتی سکولار و نزدیک به غرب، آنکارا را به محور تحولاتی تبدیل کند که اولا معترضان هر کشوری برای پیروزی نهائی خود را به ترکیه متصل کنند، ثانیا نخبگان حکومتی برای فرار از سقوط مجبور شوند در مسیر آنکارا در آمد و شد باشند و ثالثا در هر صورت یعنی سقوط رژیم ها و یا بقای آنها منافع متعدد اقتصادی، تجاری،سیاسی و فرهنگی نسیب ترکیه گردد.

 

در نگاه اول این سیاست سیاستی همه جانبه و دقیق به نظر می رسید اما انتخاب سوریه توسط ترکیه به عنوان هدف اول ورق را به ضرر آنکارا برگرداند.

 

آنکارا گمان می کرد حکومت سوریه مانند حکومت لیبی در مدت کوتاهی از هم خواهد پاشید و پیروز میدان دمشق، آنکارا و نیروهای متصل به آن خواهند بود اما اشتباهات محاصباتی حاکمان ترکیه موجب شده است آتشی در سوریه روشن شود که بخش اعظمی از دود آن این روزها به چشم خودِ سران آنکارا می رود.

 

شاید اگر ترکیه، رژیم مراکش، الجزایر و یمن را به عنوان هدف اول برگزیده بود می توانست امیدی به تحقق اهداف آنکارا داشت اما انتخاب سوریه پازل ترکیه را به هم ریخته است.

 

ترکیه کشوری است که دارای 900 کیلومتر مرز مشترک با سوریه است، همچنین 20 میلیون علوی در ترکیه زندگی می کنند که بخش اعظم آنها طرفداران حکومت سوریه محسوب میشوند، از سوی دیگر ترک ها هرگز گمان نمی کردند که بشار اسد به این ریسک دست بزند و با چنین مهارتی از برگه کردها علیه سیاستهای خصمانه آنکارا استفاده کند.

 

علاوه بر این باید مخالفت هر دو همسایه جنوبی ترکیه یعنی عراق و ایران با سیاستهای ترکیه را اضافه کرد چه آنکه سیاستهای غلط ترکیه موجب شده است که عملا ارتباط زمینی و هوائی ترکیه با سایر کشورهای خاورمیانه قطع شود.

 

همانگ ونه که اشتباهات استراتژیک آمریکا در خاورمیانه موجب شد که القاعده و گروه های تروریستی وابسطه به آن در سراسر منطقه پخش شوند و نهایتا خودِ آمریکائی ها و حکومت های منطقه را با چالش مواجه سازند ترکیه نیز با تکرار چنین اشتباهی پای القاعده را به شمال خاورمیانه باز کرد به گونه ای که انتظار می رود در ماه های آتی ترکیه خود قربانی تروریسم و خشونت گرائی گردد.

 

هم اکنون حکومت سوریه با انجام اصلاحات گسترده به نفع اقلیت کردی ساکن سوریه و بازگذاشتن دست گروه های کرد معارض ترکیه و ایجاد فضای تنفسی برای آنها تا حدود زیادی توانسته است سیاست های خصمانه ترکیه را نسبت به خود مهار سازد و سیاستمداران ترک را به این باور برساند که امنیت در مرزهای شکننده خاورمیانه تقسیم شدنی نیست.

 

در مساله سوریه، غرب و محورهای ضد سوری کاملا به این نتیجه رسیده اند که اولا اجماع جهانی و حتی منطقه ای علیه سوریه غیر ممکن است، ثانیا اجرای سناریو لیبی در سوریه با دشواری هائی مواجه است که عملا اجرای آنرا غیر ممکن ساخته است و ثالثا ناامنی در هر گوشه از خاورمیانه به فاصله زمانی کمی به نقاط دیگر این منطقه قابل سرایت است و همانگونه که درگیری های دو ماه پیش لبنان و ناامنی های ترکیه نشان داده است، ناامنی های سوریه قابلیت آن را دارد که کل منطقه را با ناامنی مواجه سازد.