به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از مشهد، دوازدهمین سمینار تخصصی گروه پژوهشی تعلیم و تربیت اسلامی با عنوان میزگرد تخصصی نقد سند برنامه درسی ملی آموزش وپرورش در مشهد برگزار شد.
در این میزگرد تخصصی که صبح و ظهر امروز در آمفی تئاتر دانشکده علوم تربیتی دانشگاه فردوسی برگزار شد، استاد دانشگاه تربیت مدرس گفت: برنامه درسی از جایگاهی برخوردار است که باید تبدیل به یک برنامه جامع زیر نظر برنامه درسی باشد اما در برنامه درسی چه از منظر محتوا و چه از منظر سازمانی، ظرف تشکیلاتی و یا سیستم که متولی یک سلسله وظایف است به این شکل دیده نشده، بنابراین اصل این قضیه که برویم به سمت تدوین سند ملی برنامه درسی منافاتی با سند ملی آموزش وپرورش ندارد بلکه نه تنها در نظام برنامه درسی که در دیگر نظام ها باید چنین سند ملی یا چارچوب راهنما بوجود آید.
محمود مهر محمدی ضمن اشاره به اینکه ما در برنامه درسی یک نوآوری به نام رویکرد داشتیم افزود: تربیت فرآیند تکاملی و زمینه سازی است که بسته به هویت مترقیان به صورت یکپارچه و مبتنی بر نظام و معیار اسلامی به منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقیق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه افراد است و ما با اتکا به مضامین اسلامی به یک چنین تعریفی رسیده ایم که تعریف دقیق و روشنی است و به راحتی می تواند مبنای نظری حوزه برنامه درسی قرار بگیرد.
وی ضمن تاکید به اینکه ما به این تعریف بسنده نکردیم، ادامه داد: در مبانی نظری برای اولین بار ما از فلسفه عبور و به رهنما رسیده ایم و چارچوب رهنما نزدیک به عمل است و ما آماده ایم برای تک تک ساحت های تربیت اخلاقی و دینی و برای تربیت علمی نظریه ارائه داده ایم و برای زیر نظام ها نیز همین رویه را ادامه داده ایم و این رهنما که یکی از ابداعات آموزش وپرورش است دو وجهه دارد یک؛ زیر نظام ها که برای یک یک الگوی نظری مطرح شد؛ دوم؛ ساحت های شش گانه تربیت که برای این هم یک الگوی نظری مطرح شده است.
در ادامه مشاور علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: برنامه درسی عبارت است از: مجموعه دانش ها، فعالیت ها و نگرش ها برای پاسخگویی به نیازهای ملی، محلی، منطقه، بین المللی که طراحی و به مدارس کشور فرستاده می شود بنابراین برنامه درسی فقط به نیازهای ملی بسنده نمی کند بلکه باید به چالش های جهانی نیز پاسخ بگوید.
محمود معافی تصریح کرد: بحث ضرورت را نیز باید باز کنیم برای مثال زمانی که بخواهیم یک برنامه ریزی درسی انجام دهیم اول نیاز به یک نقشه بالا دستی داریم تا این نقشه بگوید برنامه درسی چیست وچگونه است و از آنجا که ما یک کشور اسلامی هستیم این اسلامی بودن نیز در برنامه درسی ما تاثیر می گذارد.
وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه باید ببینیم جامعه چگونه جامعه ای است، آرمان ها، نگرش ها،نهادها، باورها، علایق، موسیقی، چالش های داخلی و خارجی و غیره باید مشخص شود و به دلیل اینکه برای فرد خاصی به نام دانش آموز برنامه ریزی می کنیم باید مراحل و نیازهای مختلف او را نیز مشخص کنیم و بر اساس این نیازها برنامه ریزی کنیم و باید ببینیم چه اصولی را برای تدوین باید مدنظر قرار دهیم.
مشاور علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: ما یک نظریه برنامه درسی و یک رویکرد داریم و رویکرد به معنی جهت گیری نسبت به برنامه ریزی ما نیازمند رویکرد کلان در برنامه ریزی های درسی داشته باشیم؛ خود رویکرد یک نظریه است و وقتی انتخاب می شود تبدیل به یک رویکرد می شود.
محمود معافی در خصوص نوآوری های سند اذعان کرد: اول نوآوری توجه به صلاحیت ها و شایستگی های پایه می باشد که اجزای اصلی یا مشترکی هستند که از کشوری به کشور دیگر فرق می کند؛ دوم؛ در تمام برنامه های درسی باید بحث کاهش تمرکزی مد نظر قرار گیرد و به استان های کشور 10 تا 20 درصد اختیار در تنظیم محتوای کتاب داده شود که از استانی به استان دیگر متفاوت است؛ سوم؛ در برنامه ملی بشدت سلیقه ای عمل می کنند به این معنا که برخی در شورای برنامه ریزی گرد هم می آیند و نیازها را تشخیص می دهند نه بر اساس تحقیق بلکه بر اساس تشخیص و در حال حاضر سعی شده این نیازها بر مبنای تحقیق ارزیابی شود.
مهر محمدی در ادامه اذعان کرد: در راهنمای سند ملی چیزی تحت عنوان رویکرد و رهیافت مطرح شده که قبلا نبوده است؛ رهیافت حاکم بر نظام تربیتی یک رهیافت دین محور است و رویکرد همان نظریه هنجاری مختار ما است؛ نظریه هنجاری در برنامه های درسی نگاه مااست که ما تربیت یافتگی را در چه می دانیم و این مضامین است که مورد بی توجهی قرار گرفته است.
وی افزود: در بحث نظری دو وجه از هویت وجود دارد: یک؛ تکوین هویت مشترک دو؛ تکوین هویت اختصاصی مترقیان که بر اساس جنسیت، مذهب، هویت و غیره می باشد و اهداف برنامه درسی در نظام اسلامی این هویت دو گانه را دنبال می کند؛ در الگوی نظری برنامه درسی یک اصل داریم با این عنوان که برنامه درسی همه ابعاد هویت را چون لازمه دستیابی به حیات طیبه است مورد تاکید قرار می دهد؛ اما تاکید برنامه درسی بر هویت مشترک بیشتر است.
استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به ابعاد برنامه درسی گفت: ما هم باید در سطح کلان و هم در سطح خرد ابعاد تجویزی یا الزامی، نیمه تجویزی یا اختیاری و غیر تجویزی یا انتخابی را مد نظر قرار دهیم و دانش آموز بتواند در دروس اختیاری در آن درس و زمینه ای که علاقه دارد به فعالیت بپردازد و اگر قرار باشد مانند دهه های گذشته شکل برنامه درسی تنها به شکل تجویزی باشد دیگر نیازی به ایجاد سند ملی آموزش و پرورش نبود و ایجاد آن ضرورتی نداشت.
وی ضمن اشاره به اینکه این بحث ها 20 سال است که مطرح است افزود: نگاه درستی به کاهش تمرکز نیست زیرا در برخی از مناطق کشور هرگز 10 تا 20 درصد به استان ها نمی توان اختیار در تدوین محتوای کتاب ها داد و در برخی از استان ها حتی می توان این اختیار را بیشتر کرد بنابراین آموزش وپرورش نباید یک نسخه را برای همه استان ها با این همه تفاوت بپیچد بلکه باید ظرفیت مناطق مختلف را مد نظر قرار دهد، هر منطقه یک ظرفیت دارد که باید در تصمیم گیری ها دقت شود.
محمود معافی در ادامه این جلسه ذکر کرد: در برخی از کشورها برای تدوین برنامه درسی از نظرات معلمان استفاده می کنند و آن ها با توجه به علایق، سنت ها و نیازها مسائل مربوط به تدوین برنامه درسی را مطرح می کنند در حال حاضر ما به این سمت حرکت می کنیم اما تجربه ما کافی نیست گاهی ایده هست اما توانایی پیاده و عملی کردن آن را نداریم.
مشاور علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: در این سند ممکن است در برخی از عناصر مانند اخلاق و ایمان و تفکر و غیره ارتباط دیده نشود و علت این است که چند گروه آموزش روی آن کار کرده اند اما سعی شده این عدم ارتباط هم مد نظر قرار گیرد.
در ادامه مهر محمدی ضمن اعتراض به کلید واژه تعلیم و تربیت تصریح کرد: این پسوند تربیتی یک پسوند اضافی است زیرا تمام قصه آموزش و پرورش تربیت است و کل جریان یک جریان تربیتی است نه اینکه مقوله درسی را از مقوله تربیتی جدا کنیم و مثلا تربیت را برتر از درس بدانیم.