شب امتحان خدایا چه شبی دراز باشد...

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»،

 شب امتحان خدایا چه شبی دراز باشد

تو ببین کز اول شب درِ جزوه باز باشد

شب امتحان ما را چه نکو سروده سعدی

شب عاشقان بیدل چه شبی دراز باشد 

روانشناسان معتقدند اضطراب نوعی احساس ناخوشایند، همراه با نگرانی، دلواپسی و تشویش خاطر به علتی نامشخص در فرد است. علائم اضطراب تپش قلب، تنگی‌نفس، سرگیجه، نفس‌نفس زدن، عرق کردن، سردشدن و لرزش دست‌وپا و درنهایت تهوع و سردرد است.

البته باید گفت که اضطراب در اندازه طبیعی لازم است، چون بی توجهی هم در جای خود می تواند مخرب و خطرآفرین باشد.

به طور کلی عوامل درونی و عوامل خارجی دو عاملی هستند که موجب اضطراب شب های امتحان می شود. مطالعه بدون برنامه ریزی، پایین بودن اعتماد به نفس و خودباوری و بالاخره ضعیف‌بودن پایه درسی فرد و روش های نادرست مطالعه از عوامل درونی می باشد  و وضع خانواده، اساتید، برخی شیوه های آموزشی و دوستان و همکلاسی‌ها که نقش بسیار مهمی در اضطراب شب های امتحان دارد، از عوامل خارجی شب های امتحان است.

با تعریفی که از امتحان به میان می‌آید، می‌توان‌گفت که پی‌بردن به سطح آگاهی و دانش دانشجویان از مهم‌ترین اهداف امتحان است؛ اما آیا براستی چنین است! متاسفانه با کمی تأمل در این خصوص در می‌یابیم که سیستم آموزشی سنتی ما که محدود به کتاب‌محوری و استادمحوری می باشد، این فرصت را از دانشجویان گرفته‌است، اکتفا به این مطالب خود بزرگترین نقص در نظام آموزشی ما محسوب می شود؛ چراکه دانشجو باید محفوظات را در زمانی معین و در قالب امتحان ارائه دهد تا سطح دانش و آگاهی وی معلوم شود.

بسیاری از دانشجویان از دادن امتحان هراس دارند و وقتی که اسم امتحان به میان می‌آید، آنها دچار استرس و به دنبال آن اضطراب می شوند و آن زمان است که دانشجو در مقابله با این پدیده به دنبال راه حل و مکانیسم دفاعی می گردد.

شب امتحان برای برخی از دانشجویان به کابوسی بزرگ مبدل شده که حتی اگر بر این نکته هم واقف باشند که درس خود را خوب مرور کرده و مطالب را بخوبی یاد‌گرفته و در حافظه سپرده‌اند، باز هم اضطراب بر آنها غلبه می کند.

در محوطه ورودی دانشگاه شیراز به سه دختر دانشجوی رشته شیمی برخوردیم که یکی از آنها از خونسردبودن خود در زندگی و بخصوص تحصیلاتش برای ما تعریف کرد و گفت: شخصاً در شب امتحان حتی اگر کلمه‌ای هم نخوانده باشم بیشتر از 12شب بیدار نمی مانم و سعی می‌کنم بدون استرس سر‌جلسه حاضر شوم.

دانشجوی دیگر این دانشگاه بر رفع تکلیفی درس‌دادن برخی از اساتید دانشگاه شیراز اشاره و عنوان‌کرد: متأسفانه اساتید رشته ما برای رفع تکلیف درس می‌دهند؛ چرا که خود اکثراً دانشجوی دکترا هستند و از ما تکلیف نمی‌خواهند. یا برخی از آنها که تکلیفی برای جلسه بعد به دانشجو می‌دهند، کاملاً خونسردانه و بدون اجبار، از دانشجو می‌خواهند تا به صورت داوطلبی تمرین هفته قبل را حل کند که این خود باعث شده، عده زیادی به مرور هفتگی درس نپردازند.

یک دانشجوی ترم 3 رشته شیمی دانشگاه شیراز نیز از نبود آرامش فکری لازم در خوابگاه‌ها در شب امتحان گفت و ادامه داد: در شب امتحان در برخی از خوابگاه‌ها هر دانشجویی ساز خود را می‌زند، عده‌ای آهنگ گوش می‌دهند، عده‌ای فیلم تماشا می‌کنند و در این بین عده‌ای بی‌خیال درس به استراحت شبانه می‌پردازند

همچنین یک دانشجوی پسر رشته مکانیک این دانشگاه با اشاره به غیبت دانشجویان در کلاس‌های درس تصریح کرد: در دانشکده ما برخی از اساتید که تعداد قابل‌توجهی هم هستند، در کلاس درس حضور و غیاب نمی‌کنند که این امر باعث‌شده به تعداد دانشجویان شب‌امتحانی‌ اضافه شود و هم این دانشجو ها در کلاس حاضر نشوند.

دانشجوی پسر دیگر در رشته برق دانشگاه شیراز به صبح امتحانی بودن دانشجویان اشاره کرد و گفت: اصولاً برخی از دوستان ما در رشته برق عادت دارند که در صبح امتحان درس‌هایشان را مرور‌کنند؛ چرا که نحوه بد‌درس دادن اساتید، انگیزه‌ای برای درس‌خواندن بخصوص در رشته تخصصی مانند برق برای ما نگذاشته، بنابراین در طول ترم درس ها مرور نمی‌شود و تنها در فرجه‌های قبل از امتحانریال مروری سطحی بر درس‌ها داریم.

اما در این بین برخی از دانشجویان در خصوص وضعیت بدخوابگاه‌های بهم‌ریخته دانشجویی در شب امتحان گفتند که در انها آرامش وجود ندارد؛ کف اتا‌ق‌ها پر از کتاب‌های انبار‌شده در طول ترم است که هر کدام گوشه‌ای انداخته شده و هر دانشجویی به گوشه‌ای لم می‌دهد و با صدای بلند شروع به خواندن می‌کنند و چاره‌ای جز سکوت کسانی که با آرامش درس می خوانند، وجود ندارد.

یکی دیگر از دانشجویان کارشناسی ارشد روانشناسی استثنایی دانشگاه شیراز به سیستم آموزشی معیوب در کشور اشاره کرد و گفت: به عقیده من نظام آموزشی اشتباه یکی از مشکلات دانشجویان است؛ چرا که برخی از اساتید تنها یک سری سر‌فصل‌های کلی را تدریس، و یا چندین منبع را معرفی می کنند و از دانشجو تکلیفی به عنوان پس‌دادن آنچه که خوانده یا دانسته اند، نمی خواهند و در طول ترم هم تنها دو امتحان گرفته می‌شود.

وی بیان کرد: باید ارزیابی مستمری وجود داشته باشد و دانشجو‌ در طول ترم بیشتر درس بخواند، خود من نیز از جمله دانشجوهایی هستم که اگر درس مهم و سنگینی در طول ترم داشته باشم، مرور می کنم؛ در غیر این صورت در فرجه و شب امتحان درس می‌خوانم.

یک دانشجوی ترم4 جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز نیز بخش عمده‌ای از مشکلات دانشجویان شب امتحانی را نظام آموزشی غلط عنوان کرد و گفت: متأسفانه بر اساس نظام آموزشی اشتباه اساتید در کلاس درس رویکرد حفظ محوری را به کار می برند.

وی افزود: مثلا اگر دانشجویی در رشته حقوق مشغول به تحصیل است، تنها دانش و علم این رشته را یاد می گیرد و از رشته های دیگر اطلاعی ندارد.

این فعال دانشجویی تصریح کرد: در واقع ما در دانشگاه هنوز دانش‌آموز هستیم و در دانشجو این انگیزه ایجاد نمی شود که در طول ترم درس بخواند تا شب امتحان را بدون استرس بسر ببرد.

محمد‌جواد سلمان‌پور، رئیس دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن کریم شیراز مشکلات اساسی دانشجویان در شب امتحان را به روش غلط نظام آموزشی ربط داد و خاطرنشان کرد: در این روش دانشجو تحصیلاتش را برای نمره‌آوری ادامه می‌دهد؛ در حالی‌که نظام آموزشی باید مبتنی بر روز‌آمدی، تولید و خلاقیت ذهنی باشد که با نظام نمره‌آوری تفاوت زیادی دارد.

وی با ابراز تأسف از اینکه برخی از اساتید به این مهم توجه ندارند که معیار اساسی در ارزیابی نباید نمره باشد، گفت: صحیح این است که تلاش دانشجو در طول ترم بر‌اساس فراگیری و تولید و جوشش ذهنی باشد.

این استاد دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه به تصور بنده امتحانات پایان‌ترم شیوه‌ای غلط است، تصریح کرد: نظام آموزشی، ارزیابی خود را باید به گونه ای پخش کند که در طول ترم نیازی به امتحان گرفتن نباشد.

رکنی، مشاور تحصیلی مرکز مشاوره هم‌راز هم در این راستا بیان کرد: به یاد داشته باشیم که استرس و اضطراب در حد‌طبیعی برای زندگی لازم است و نشان دهنده‌ میزان مسئولیت پذیری هر فرد است. افراط در استرس موجب وسواس می‌شود که نوعی بیماری فکری و ذهنی است، از طرف دیگر تفریط در استرس موجب بی‌توجهی است که آن هم موجب رکود، سستی و آشفتگی رفتاری می‌شود.

وی افزود: مرورهای پی در پی و زمان بندی شده باعث می‌شود که مطالب بتدریج در حافظه درازمدت جای بگیرد و ماندگاری بیشتری در ذهن داشته باشد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه باید ریشه‌ عدم تمرکز را شناخت و آن را از بین برد، ادامه داد: یکی از اصول مطالعه‌مفید این است که محیط آرام باشد. با آرامش و تمرکز، حواس معطوف به مطلب می‌شود.  

رکنی تصریح کرد: در فراروان‌شناسی بحثی داریم به نام انضباط فردی؛ یعنی رسیدن به هدف با برنامه‌ریزی مشخص، ولو اینکه مورد رضایت خاطر ما نباشد.

وی افزود: یکی از مبانی اصلی مدیریت زمان، نظم است، اگر دانشجو میز و صندلی و اتاق مرتبی داشته باشد و همه‌چیز در جای خودش باشد، خواه ناخواه زمان کم‌تری صرف می‌شود تا کتاب و جزوات و غیره را پیدا کند. به هم‌ریختگی باعث می‌شود که زمان را از دست بدهیم.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جمع نخبگان دانشگاهی در مرداد 91 با تاکید بر توان متراکم محیط‌های دانشجویی متکی به دو عنصر نیروی فیاض جوانی و نیروی ناشی از علم و دانشجویی خطاب به میلیون‌ها نفر دانشجوی کشور خاطرنشان کردند: «امروز درس خواندن،‌ علم‌آموزی، پژوهش و جدیت در کار اصلی دانشجویی، یک جهاد است»

با عنایت به رهنمودها و اشارات رهبر معظم انقلاب در این جمع و دیگر جمع‌های دانشجویی، لازم و ضروری است که مشکلات مربوط به نظام آموزشی و یا بعضاً محتوای اشتباه برخی از دروس و سرفصل‌ها رفع شود تا دانشجویان به جایگاهی که می خواهند، دست پیداکنند و در طول ترم تحصیلی با جدیت تمام به دنبال اشاعه‌ یافته‌های خود باشند، نه اینکه در طول ترم درس نخوانند و فرجه‌ها را با پرداختن به کارهای بیهوده از دست بدهند و تنها به قول برخی از آنها نه شب امتحانی، بلکه صبح امتحان مروری بر کتابی بیندازند که دیدنش هم استرس‌زا می‌شود.