تهرانی‌ها چقدر «سبز»ی خونشان پائین است؟!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت در شهر تهران در طی سال های مختلف، و وجود آلودگی ها ی زیست محیطی در این شهر نیاز به فضای سبز و گسترش آن را به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر در کاهش آلاینده ها مطرح می کند. عملکردهای مختلف فضای سبز، تحلیل توزیع مکانی آن را در شهر تهران ضروری می سازد.

پارک ها به عنوان بخشی از فضای سبز نقش مهمی در زندگی شهروندان و زیبایی و سلامت آنها ایفا می کنند. ایجاد فضای سبز مطلوب راه حلی برای بسیاری از مشکلات حاد شهری است که علاوه بر ارتقای کیفیت منظر شهر می‌تواند از آلودگی هوا پیشگیری کند. در این بین، تهران که روزانه به تعداد مردم و خودروهایش اضافه می‌شود چند سالی هست که با مشکل بزرگ آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند.

سرانه فضای سبز

سرانه فضای سبز هر شهروند تهرانی تا سال 64 تنها نیم متر بود. این رقم طی 20 سال تنها 5/8 متر اضافه شد، یعنی در سال 84 به 9 متر رسید. بر اساس آمارهای موجود در 8 سال گذشته به ازای هر شهروند تهرانی 6 متر سرانه سبز اضافه شده است. سال گذشته با ساخت بیش از 200 بوستان در شهر تهران فضای سرانه سبز به ازای هر شهروند تهرانی به 15 متر مربع یعنی به استاندارد جهانی رسید. این در حالی است که سرانه فضای سبز برون‌شهری تهران نیز به 23 متر رسیده است.

این در حالی است که گفته می‌شود مدیران شهر درنظر دارند ظرف یک برنامه پنج ساله سرانه فضای سبز درون شهری را به 20 تا 25 متر برسانند؛ رقمی که برابر با سرانه حداکثری فضای سبز برای هر نفر طبق استاندارد‌های جهانی است.

هدفی که باعث طراحی 120بوستان جدید در سال کنونی شده است.

 میزان جنگل‌کاری در تهران سال 84 حدود 22 هزار هکتار بود، اما اکنون بالغ بر 39 هزار هکتار جنگل‌کاری در اراضی اطراف شهر تهران صورت گرفته است که بیش از 14 هزار هکتار از این جنگل کاری‌ها در شش سال اخیر و در دوره مدیریتی فعلی شهرداری تهران بوده است. در کنار این موضوع، اما نباید از فضای سبز بزرگراهی که در طول این سال‌ها شاهد رشد قابل توجهی هم بوده غافل شد.

تا سال 84 تعداد پارک‌های شهر تهران هزار و 200 مورد بود، اما اکنون این تعداد به دو هزار و 16 پارک رسیده است. اما این میزان؛ تنها مربوط به بوستان‌های کوچک نمی‌شود.

در طول این سال‌ها بوستان‌های بزرگی به شهر اضافه شد که از هر کدامشان می‌توان به عنوان گلوگاهی برای تنفس در شهر یاد کرد. بوستان بزرگ ولایت که در محل پادگان سابق قلعه مرغی ساخته شد، بوستان نهج‌البلاغه یک و دو، بوستان جوانمردان، آبشار تهران، بوستان آب و آتش و بنادر و نوروز، باغ ایرانی، بوستان نیایش، بوستان جامع ری و خیلی اسم‌های دیگر از جمله فضاهای سبز بزرگ شهری بودند که در طول این سال‌ها به بهره‌برداری رسیدند تا تهران سبزتر از گذشته باشد.

تفاوت سرانه فضای سبز در مناطق مختلف تهران

یکی از رویکردهای جدی مدیریت شهری ظرف 8 سال گذشته کاهش فاصله شمال و جنوب با هدف توزیع عادلانه امکانات در سطح شهر است. به همین مناسبت در حوزه فضای سبز نیز تلاش شد تا در تعدادی از مناطق محروم شهر که به‌دلیل بافت فشرده و متراکم مسکونی از انواع سرانه‌های خدماتی به‌ویژه فضای سبز محرومند تمهیداتی برای رفع این معضل اندیشیده شود.

بررسی ها نشان می دهد که منطقه 18 بیشترین فضای سرانه فضای سبز را دارد و مناطق 7 و 10 به ترتیب کمترین سرانه فضای سبز را دارا هستند . اما سهم فضای سبز از مساحت منطقه نشان دهنده این است که منطقه 19 بیشترین سهم( 37 %) و منطقه 9 نیز کمترین سهم( 4 %) را دارد.

 سهم فضای سبز از مساحت منطقه

این آمار و نسبت ها نشان دهنده اختلاف فراوان سرانه فضای سبز در مناطق مختلف شهر تهران با سرانه ها ی استاندارد شهری و همچنین عدم تعادل در توزیع فضای سبز در مناطق مختلف شهر تهران است به طوری که فضای سبز به نسبت جمعیت این مناطق توزیع نشده است.

بر اساس استانداردهای موجود، حداقل مساحت برای پارک ها ی محل های باید حدود 14000 متر مربع، 60000 متر مربع و برای پارک های ناحیه ای 40000برای پارک های منطقه ای و شهری بالای 60000 متر مربع است.

بررسی ها نشان می دهد که در این نواحی کمبود پارک منطقه ای و شهری به چشم می خورد و تعداد پارک های ناحیه ای نسبت به پارک محل های بسیار کمتر است.

توزیع و پراکندگی فضای سبز در شهر تهران حالت مناسبی ندارد به طوری که مناطق14 ،13 ،12 ،11 ،10 ،9 ،8 ،7 ،6 ،5 ،4 ،2 ، دچار فقر سرانه و سهم فضای سبز هستند که کمتر از 12 متر مربع است و مناطق 3،16،18،19،20،22، دارای مازاد سرانه و فضای سبز هستند.

وعده های مسئولین؛ از احداث 120 بوستان تا افزایش سرانه فضای سبز

در مورد ایجاد فضای سبز در شهر تهران، وعده و وعیدهای بسیاری وجود دارد. مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران می گوید در 5 سال آینده سرانه فضای سبز شهر تهران برای هر نفر به 5/18 متر مربع می رسد که برای شهری با اقلیم تهران مطلوب است .

به گفته مدیر عامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران این رقم در ابتدای انقلاب در تهران 5/0 متر مربع بود اما هم اکنون در بخش درون شهری حدود 15 متر است که حداقل سرانه استاندارد برای هر نفر به شمار می رود .

این مقام مسئول ادامه می دهد: تهران دارای 2 هزار و 60 بوستان است و تا پایان سال ، 120 بوستان دیگر نیز به پایتخت افزوده خواهد شد.

علی محمد مختاری معتقد است سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران ،تعداد زیادی از پروژه های توسعه فضای سبز را تا پایان سال جاری به بهره برداری می رساند و در مجموع تا پایان سال 120 پارک فرامنطقه ای، منطقه ای و محله ای در سطح شهر احداث می شود.

بر اساس عقیده ی این مقام مسئول توسعه فضای سبز درون شهری یکی از اصلی ترین برنامه های سازمان پارک هاست که در این زمینه کوشش می شود فضای سبز را در تمام نقاط شهر ایجاد کرده تا جایی از سطح شهر بدون نقطه سبز نباشد.

همچنین در این زمینه معاون خدمات شهری شهرداری تهران می گوید که تا پایان سال جاری سرانه فضای سبز شهر تهران به حداقل سرانه استاندارد بین المللی، 15 متر مربع خواهد رسید.

سرانه فضای سبز شهر تهران در حال حاضر 14 متر مربع است و تنها یک متر با سرانه استاندارد بین المللی فاصله دارد که طبق برنامه ریزی‌های صورت گرفته و به دستور شهردار تهران، این میزان تا پایان سال جاری تامین خواهد شد.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه در سال 84 سرانه فضای سبز تهران 9/8 متر مربع بوده است می گوید: سرانه فضای سبز تهران از سال 84 تاکنون، 1/5 متر مربع افزایش یافته است. تهران نیازمند این توسعه است اما به دلیل مواجه با کمبود زمین، سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، طرح اجرای فضای سبز بر روی بدنه ساختمان‌ها دنبال کرده است و تاکنون 150 ساختمان شهرداری به عنوان پایلوت در دستور کار قرار گرفته است.

وی میزان سرانه فضای سبز برون شهری در سال های اخیر را دارای افزایش چشمگیرعنوان می کند و می افزاید: هم اکنون شهر تهران در بخش برون شهری ، دارای 23 مترمربع فضای سبز است ، توسعه فضای سبز پیرامون شهر تهران و طرح جنگلکاری نیز درسالهای اخیر به صورت جدی در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت.

حفظ و گسترش فضای سبز یکی از عوامل توسعه پایدار در شهر است و نقش مهمی در سلامت شهروندان دارد.

اما در بعضی از مناطق شهر تهران به لحاظ کمبودهایی چون فضای لازم و کاربری های مختلف، نبود مدیریت صحیح باعث شده است که با کاهش این فضاها مواجه شویم. بر اساس مطالعات انجام شده تنها مناطق 3،6،16،18،19،20،22 فضای سبز مناسبی نسبت به جمعیت خود دارد . در سایر مناطق کمبود و فقر این فضا به چشم می خورد که انتظار می رود با توجه بیشتر مسئولین شهری، این مشکل هر چه زودتر در مورد کلانشهر تهران مرتفع گردد.