چند روایت معتبر درباره «میثاق با شهدا»/ یک هیئت انقلابی جذاب

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، گنبد فیروزه‌ای مسجد دانشگاه، در میان درختان پربرگ تپه‌های حاشیه پل مدیریت، جلوه زیبایی دارد.  با توقف اتوبوس، سیل جمعیت از ایستگاه بی آرتی سرازیر می‌شود به سمت دانشگاه امام صادق(ع). به سمت هیئتی که دوسه سالی هست پاتوق بچه‌های حزب اللهی شده و با شاخصه‌های خاص عزاداری‌اش، الگویی برای بسیاری از هیئت هاست. اما این شاخص‌ها چیست؟ هیئت میثاق با شهدا، چه ویژگی‌هایی دارد که هرشب چیزی حدود 20 هزار نفر را، از مسیرهای دور و نزدیک، به تپه‌های سرسبز حاشیه پل مدیریت می‌کشاند؟

هم شعار، هم شعور

برخی هیئت های مذهبی، به سخنرانشان شناخته می‌شوند و برخی دیگر، به مداح معروفشان. در این میان اما هیئت دانشگاه امام صادق (ع) هم سخنران شناخته شده‌ای دارد و هم مداح مشهوری. حجت الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان، مسئول سابق نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه هنر، روحانی 51 ساله‌ای است که سخنران اصلی هیئت میثاق با شهداست. مهم‌ترین ویژگی سخنرانی‌های پناهیان، دانشجویی بودن آنهاست. او، به واسطه حضور چندین ساله در فضای دانشگاه به خوبی با نیازها و انتظارات این قشر آشناست و می‌کوشد منبرهایش را ناظر به اولویت‌ها و موضوعات مدنظر جوانان مدیریت کند. پناهیان، که با دستکم پنج منبر در دهه اول محرم به نوعی رکورددار سخنرانان مذهبی تهران است، با استفاده درست و بجا از ظرفیت تکنولوژی و فضای مجازی، فاصله خود با مخاطبش را به حداقل می‌رساند و طوری خطابه می‌کند که نسل جوان، احساس می‌کند با خطیبی طرف است که در بطن زندگی آنها حضور دارد و از جایی در دوردست، به نسل جوان نمی‌نگرد.

مداح اصلی این هیئت هم، به وضوح نماینده نسل جدیدی از مادحین اهل بیت است. او در شهریور 94 از رساله دکترای خود با موضوع «مبانی و راهکارهای قرآنی و روایی در رویارویی با اهانت به معصومان (علیهم السلام)‌» دفاع کرد و این روزها در حال تدریس در دانشگاه امام صادق (ع) است. میثم مطیعی با این تحصیلات عالیه و جایگاه اجتماعی خاص، مداحی‌های متفاوت و جدیدی به مخاطبینش عرضه می‌کند که مهم‌ترین شاخصه آنها «امروزی بودن» است. کلماتی مانند مدافعین حرم، جهاد کبیر، مقاومت و اسامی رزمندگان و شهدای دفاع مقدس؛ از پربسامدترین واژگان در مداحی‌های مطیعی هستند. استفاده از اشعار شعرای متعهد و شناخته شده‌ای همچون محمدمهدی سیار و میلاد عرفان پور، در کنار استفاده از اشعار عربی در رثای محور مقاومت، در نهایت از مجالس  دکتر مطیعی تصویری ساخته که بسیار می‌تواند به «مداحی تراز انقلابی» نزدیک باشد.  استفاده از نواهای ثابتی مانند دم آغازین و دم پایانی، که حکم امضای هویت بخش هیئت را دارند و عموماً با تاکید بر آموزه‌های انقلاب اسلامی تولید می‌شوند، به المان سازی برای هیئت میثاق با شهدا و ایجاد سبک خاص میثم مطیعی، کمک بزرگی می‌کند.

ترکیب سخنرانی‌های پناهیان و اشعار میثم مطیعی، در نهایت معجونی رضایت بخش برای مخاطبین جوان، انقلابی و دغدغه مند هیئت میثاق با شهدا می‌سازد.

هیئت به مثابه یک سازه اجتماعی

تصور عمومی از مجالس روضه، محدود است به چند اتفاق متوالی و معمولی که پشت سر هم رخ می‌دهند و تمام می‌شوند: می‌نشینیم در هیئت، سخنرانی گوش می‌کنیم، مداح می‌آید و روضه می‌خواند و سینه می‌زنیم و پذیرایی می‌شویم و می‌رویم. این کلیشه اما در هیئت میثاق با شهدا، شکسته شده است. از همان ابتدای ورود، تنوع برنامه ریزی بسیار زیادی در این هیئت به چشم می‌خورد. در مسیر ورودی دانشگاه تا مسجد، تعدادی غرفه، به سبک یک نمایشگاه، آماده شده‌اند تا هر کدام، محتوایی خاص را به مخاطب عرضه کنند. یکی، غرفه فروش کتاب‌های انتشارات قدرتمند «سدید» وابسته به بسیج دانشگاه امام صادق (ع) است، دیگری غرفه‌ای برای بحث و گفتگو درباره آخرین تحولات جهان اسلام. غرفه‌ای دیگر متعلق به معرفی و ثبت نام اردوهای جهادی است. در میان این غرفه‌ها اما عرضه نوشت افزار ایرانی-اسلامی و فروش پوشاک با طرح‌های بومی و مذهبی، بسیار جالب توجه است. هیئت میثاق با شهدا، هیئتی است که علاوه بر عزاداری سالار شهیدان (ع) می‌تواند فرصتی مغتنم برای عرضه محصولات متناسب با سبک زندگی تراز دینی باشد. یک خانواده مذهبی می‌تواند با خیال راحت از این غرفه‌ها نوشت افزار و لباس و کتاب تهیه کند و خوراک مصرفی-فرهنگی خود را به‌دست آورد. و همه اینها در حاشیه یک هیئت عزاداری اتفاق می افتد! همین عمق نگاه و خلاقیت در  بعد دادن به یک هیئت عزاداری است که باعث می‌شود هیئت میثاق با شهدا، در یک زمان کوتاه تبدیل به یکی از پرمخاطب‌ترین هیئات مذهبی شهر تهران شود.

جزئی نگری‌های جذاب

می‌گویند آن چیزی که یک اثر هنری را شاخص و متمایز می‌کند، توجه و وسواس درباره «جزئیات» اثر است. گاهی پرداخت‌های درست در جزئیات می‌تواند یک اثر را ماندگار و شاخص کند. هیئت اگرچه یک اثر هنری، به معنای عام آن، نیست اما توجه دقیق به جزئیات باعث می‌شود خاطره‌اش، تا مدت‌های طولانی ماندگار شود و مزه‌اش زیر زبان عزاداران باقی بماند. ردپای این توجه به جزئیات در هیئت دانشگاه امام صادق(ع) را به‌راحتی می‌توان دید. از در نظر گرفتن مکانی برای به امانت سپردن کیف، که با توجه به درصد بالای حضور دانشجویان در این هیئت لازم به نظر می‌رسد، تا پذیرایی از عزاداران با دم‌نوش های گیاهی به جای چای. استفاده از نمایشگرهای ال سی دی، ارائه بخشی از سخنرانی‌ها با پاورپوینت و به طور کلی بهره‌گیری از فناوری‌های روز هم مزیت مهمی است که در تعدادی از هیئات مورد استفاده است و هیئت میثاق با شهدا هم از این امکانات غافل نمانده.  جزئیات دیگری مثل برخورد خوب و فکر شده‌ی خادمین هیئت با مردم، توزیع نشریه در حاشیه هیئت ،  فضاسازی چشم‌نواز و عدم تصویربرداری از مراسم عزاداری به منظور حفظ حال هیئت هم از مهم‌ترین جزئیات جذابی هستند که می‌تواند هیئت دانشگاه امام صادق (ع) را تبدیل به هیئتی متمایز و خاص کند.

سخنرانی، مداحی، غرفه‌های گوناگون، جزئیات و هرچیزی مانند اینها اگرچه در رشد و شناخته شدن هیئت میثاق با شهدا مؤثر بوده، اما بی تردید آنچه از همه اینها مهم‌تر است، «اقدام و عمل» جوانانی است که کوشیده‌اند هیئتی آرمانی و تراز، متناسب با آنچه انقلاب اسلامی انتظار دارد برپا کنند. هیئت میثاق با شهدا، در میانه دهه 90، یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی شهر تهران است. هیئتی که مهم‌ترین شاخصه آن «دانشجویی» بودنش است.