موافق ایجاد چتر حمایتی برای کسانی هستم که در سنین پایین ازدواج می‌کنند/ ازدواج پیرمرد ۶۰ ساله با دختر ۱۰ ساله ممنوع

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، قاسم جعفری، نماینده سابق مجلس و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور در نشست علمی بررسی ابعاد فقهی و حقوقی طرح تحدید سن ازدواج یا اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی که با حضور حامد رستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی و سینا کلهر، مدیر کل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس به همت بسیج دانشجویی، انجمن علمی فقه و حقوق و با همکاری گروه آموزش فقه و حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: دانشگاهیان نباید از مسائل جامعه غافل شوند دانشگاه باید پیشران جامعه و پیشران حاکمیت باشد. در کشور حدود ۷۰ هزار و یا ۹۰ هزار عضو هیئت علمی وجود دارد که اگر قرار باشد این جمعیت به مسائل جامعه توجه کنند باید بسیاری از مسائل حل شوند، اما دانشگاهیان یا مشغول کار خود هستند و یا می‌گویند کسی حرف آن‌ها را گوش نمی‌دهد و آن‌ها را به گوشه رینگ برده اند.

وی افزود: دانشگاه باید احساس مسئولیت کند آن وقت می‌تواند در فرآیند قانون گذاری تاثیرگذار باشند بنده در دیداری که با وزیر علوم برگزار شد به او گفتم که اگر می‌خواهید کاری انجام دهید که باقی بماند پارلمان دانشگاهی به ازای کمیسیون‌های مجلس تشکیل دهید مثلا اگر یک پارلمان دانشگاهی در حوزه کشاورزی و یا یک پارلمان حقوقی ایجاد کنید اگر ۳۰ نفر استاد در این پارلمان‌ها حرفی بزنند مگر می‌شود کمیسیون‌های مجلس آن‌ها را نادیده بگیرند.

نماینده سابق مجلس گفت: خیلی از وقت‌ها طرح‌هایی که به مجلس می‌آید معلوم نیست که آیا خواست واقعی جامعه هستند و یا یک عده سفارشی روی این طرح‌ها کار می‌کنند در هر حال اگر جامعه دانشگاهی به عرصه بیاید می‌تواند در اصلاح این فرآیند موثر باشد.

وی با بیان اینکه گاهی وقت‌ها حرف مردم یک چیز است و بعد مجلس در مورد موضوع دیگری قانون تصویب می‌کند، افزود: ما نام فوریت اصلاح ماده ۱۴۱ قانون مدنی که در مجلس تصویب شده تحدید سن ازدواج گذاشته ایم اگرچه این طرح در گذشته مطرح شده بود، اما مسکوت ماند تا اینکه مجدد آن را به شکل دیگری مطرح کردند و براساس آن باید ازدواج دختر ۱۳ تا ۱۴ سال براساس قیودی باشد و برای ازدواج پسران بین ۱۶ تا ۱۸ سال باید قیودی رعایت شود از جمله اینکه از پزشکی قانونی مجوز بگیرند که آیا سلامت دارند و یا می‌توانند مسئولیت خانواده را برعهده بگیرند.

جعفری تصریح کرد: بنده با خانم ذوالقدر، اولادقباد و سیاوشی صحبت کردم و حتی خانم اولادقباد با خانم سلحشوری نیز صحبت کردند که در این جلسه حضور پیدا کنند، ولی به هر دلیلی قبول نکردند و نیامدند.

وی با بیان اینکه بنده در بحث بلوغ خود را تابع نظر ابن خلدون می‌دانم، اظهار کرد: از دیدگاه ابن خلدون بحث بلوغ تابع اقلیم انسان‌ها است با این وجود الان بحث بلوغ زودرس شده مطرح است.

وی با بیان اینکه الان ازدواج‌های زیر ۱۳ سال تنها ۵ درصد از ازدواج‌ها را تشکیل می‌دهد و از این رو دعوا بر سر این ۵ درصد است، اظهار کرد: عنصر رضایت همان طور که در مورد فرد خردسال مهم است در مورد فرد بالای ۵۰ و ۶۰ ساله هم مهم است و بدون عنصر رضایت فقه اجازه ازدواج نمی‌دهد با این وجود اولین سوال ما از دوستانی که طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ را مطرح کردند این است که خداوند بلوغ را یک امر طبیعی قرار داده، اما چرا آن‌ها برای این بلوغ حد قرار داده اند و وجهه شرعی این کار آن‌ها کجاست؟

نماینده سابق مجلس با بیان اینکه اگر به یکسری مسائل جاری توجه نداشته باشیم باید تابع شویم و جامعه‌ای که تابع شود باید در همه چیز تبعیت کند، افزود: چرا ما نباید نسخه‌های خودمان را به کار بگیریم مگر ما مدعی نیستیم که اسلام می‌تواند برای کل مسائل جواب داشته باشد البته ما باید هنر استفاده از آن را داشته باشیم. اگر قرار باشد دیگران به ما دیکته کنند همین‌ها به ابزار سیاسی تبدیل می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: یک زمانی سن رای را از ۱۸ سال به ۱۶ سال کاهش دادند با این وجود ما گفتیم چرا ۱۸ سال که خوب است، اما آقایان گفتند یک عده‌ای به جوانان اعتماد ندارند و آمدند جشنواره‌های رای اولی‌ها را برگزار کردند، ولی بعد از انتخابات همین‌ها دوباره سن رای را به ۱۸ سال برگرداندند.

وی تصریح کرد: غربی‌ها برای رفع نیاز‌های جنسی راه‌های دیگری دارند با این وجود سوال ما این است که آیا براساس طرح ارائه شده دختری که ۱۵ ساله است و خودش هم آماده ازدواج است باید سه سال صبر کند و یا اینکه به راه‌های انحرافی بیفتد و از طرفی برای ازدواج به پنهان کاری روی بیاورد که این هم به ضرر دختران است.

جعفری تصریح کرد: ما نگرانیم که این طرح به جای حمایت از دختران به ضرر آن‌ها تمام شود در هر حال امروز مردم با نیاز‌های اقتصادی مواجه اند، ولی شاهدیم نیاز‌های تصنعی ایجاد می‌کنند.

رستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تقریب مذاهب نیز در این نشست گفت: شروع طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی با فراکسیون زنان مجلس بود و از آذر ماه ۹۵ کمیته‌ای برای افزایش سن ازدواج تشکیل شد و در دوران معاونت خانم مولاوردی این طرح به شدت مورد پیگیری قرار گرفت و در دوره جدید هم در حال پیگیری است البته این طرح را شورای نگهبان یک بار رد کرده است.

وی اظهار کرد: ارائه کنندگان این طرح می‌گویند که ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی ناقص بوده و مغایر با یکسری قوانین و مصلحت هاست.

وی با بیان اینکه در ساحل عاج ازدواج زیر ۲۱ سال در نیجریه ازدواج زیر ۱۷ سال در افغانستان ازدواج دختر زیر ۱۶ و پسر زیر ۱۸ سال ممنوع است، افزود: طرحی که با عنوان اصلاح این ماده در کشور ما مطرح شده از دو بعد قابل بررسی است. این طرح اگر با یک نگاه شرعی و خارج از ضرورت‌های جامعه و مصلحت سنجی برای تعیین حداقل سن ازدواج مطرح شده در شرع مسبوق نیست و طبق نظر مشهور فق‌ها بلوغ شرط صحت نکاح در فقه نیست و نکاح صغار هم در ابواب فقهی مطرح شده است.

وی با بیان اینکه شیخ طوسی ادعای اجماع می‌کند که بلوغ جنسی برای ازدواج ملاک است، افزود: ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی می‌گوید حداقل سن ازدواج دختر ۱۳ سال است با این وجود بر مبنای یک روایت که شیخ طوسی آن را مطرح کرده و برخی از مراجع نیز براساس این روایت فتوا داده اند سن ازدواج دختر ۱۳ سال است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تقریب مذاهب گفت: اصلاح ماده ۱۰۴۱ اگر می‌خواهد ازدواج قبل از ۱۸ سال را ممنوع اعلام کند حتی اگر ازدواج زیر ۱۵ سال را هم ممنوع می‌کرد باز هم غیر شرعی بود در هر حال دوستانی که این نظر را مطرح و از آن حمایت می‌کنند به مصلحت و متقضیات زمان و عرف استناد می‌کنند که ما در جواب می‌گوییم مصادیق زیادی وجود دارد که ازدواج در سن کم باعث انسجام خانواده شده و به مصلحت هم بوده و با عرف و عادت نیز سازگاری بیشتری داشته است از این رو چرا ما باید از طرحی حمایت کنیم که با زندگی قومی، قبیله‌ای و عشایری اکثر نقاط کشور در تعارض آشکار است.

وی اظهار کرد: حرف ما این است که چه ضرورتی داشته که مطرح کنندگان طرح تحدید ازدواج حلال خدا را حرام کرده اند و این اولین نکته‌ای است که می‌خواهیم جواب آن را بگیریم. اگر برای بلوغ شرعی مجوز نکاح است خب این سنت نبوی است و الان ما این را داریم، ولی به دلایلی می‌خواهند جلوی این حلال را بگیرند.

رستمی تصریح کرد: مطرح کنندگان این طرح اگر آن را به خاطر یک مفسده بزرگ مطرح کرده اند آن را بگویند تا ما هم دلیل آن را بدانیم.

وی با بیان اینکه براساس قاعده تسلیط افراد اختیار مال خود را دارند، افزود: فق‌ها می‌گویند اگر مردم اختیار مال خود را دارند بنابراین اختیار جان خود را به طریق اولا دارند با این وجود حرف ما به مطرح کنندگان طرح تحدید ازدواج این است که شما چه طور کسی که ۱۵ و ۱۶ سالش است و شرایط ازدواج را داردو خودش هم راضی به ازدواج است می‌خواهید جلوی ازدواج او را بگیرید؟

وی با بیان اینکه اصل عدم ولایت ریشه در اصل حریت دارد یعنی آدم‌ها آزادند اظهار کرد: اصل عدم ولایت می‌گوید آدم‌هایی که به بلوغ رسیده اند فرض بر اینکه عاقل و رشیدند اختیارشان به دست خودشان است با این وجود مطرح کنندگان طرح تحدید ازدواج به چه دلیل این اختیار را می‌خواهند از افراد بگیرند؟ در واقع این‌ها براساس این طرح می‌گویند که سرنوشت افراد سه سال به دست خودشان نباشد شما به چه دلیلی این کار را انجام می‌دهید؟

رستمی با تاکید بر اینکه این طرح با مصلحت، شرع و قانون اساسی مغایر است، چون ازدواج آسان مورد تاکید مقنن بوده افزود: همچنین این طرح با بند چهار سیاست‌های کلی خانواده و بند دوم سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی از طرف رهبر معظم انقلاب مغایر است. با این وجود چرا باید پافشاری بر طرحی کنیم که مغایر با قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام و غیرقانونی است؟ در هر حال این طرح همان طور که در سال ۸۱ توسط شورای نگهبان رد شد باز هم رد خواهد شد و نهایتا آن را به مجمع تشخیص مصلحت می‌فرستند، اما تصویب آن به مصلحت نیست و دارای زیان‌های نامطلوب اجتماعی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تقریب مذاهب گفت: سیاست کلی اسلام و یا مذهب شیعه امامیه این است که باید مقدمات و تشریفات ازدواج را آسان و طلاق و تشریفات آن را سخت بگیریم، اما عده‌ای با تلاش برای تصویب این طرح برعکس سیاست کلی اسلام و مذهب شیعه امامیه عمل می‌کنند.

سینا کلهر، مدیر کل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز گفت: بنده نزدیک به دو سال است که وقت خود را صرف بررسی آثار ازدواج در سن پایین کرده ام با این وجود قائل به این هستم که این آثار به حدی است که باید حکم تغییر کند. این نکته مهمی است که کسانی که مخالف این طرح هستند حاضر نبودند تا دختران خودشان در سن پایین ازدواج کنند.

وی اظهار کرد: تا جایی که بنده بررسی کرده ام نزدیک به بیست سال است که در مقالات پژوهشی ایران مقالاتی در مورد سن ازدواج و آثار مخربی که ازدواج در سن پایین برای فرد، جامعه و خانواده دارد نوشته شده که آخرین مقاله مربوط به سال ۷۹ بوده است.

وی با بیان اینکه نمایندگانی که طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ را در مجلس پیگیری می‌کنند طراح این طرح نیستند بلکه فقط آن را پیگیری می‌کنند، افزود: این طرح در ان جی او‌ها و موسسات مردم نهاد طراحی شده و این موسسات نمایندگان را تحت فشار قرار داده اند که چرا مطالبه نهاد‌های مدنی را پیگیری نمی‌کنید؟

وی با بیان اینکه این ان جی او‌ها طرح مورد نظر را مرحله بندی کرده اند و در قدم اول بحث سن ازدواج را مشخص نموده اند، افزود: مرحله بعد مرحله کودک همسری است که مطرح کرده اند با این وجود وقتی که بر روی کار نام کودک همسری را بگذارید دیگر کار تمام است، چون هیچ کس با کودک همسری چه مذهبی و چه غیرمذهبی موافق نیست.

کلهر با بیان اینکه سن معیار غلطی برای ازدواج است، افزود: ما طرفدار ایده شرایط هستیم و می‌گوییم که هر کسی شرایط ازدواج داشته باشد باید ازدواج کند با این وجود فضای عمومی بسیار سنگینی ایجاد شده و در این فضا صحبت کردن در مورد این موضوع سخت است.

وی با بیان اینکه طراحان این طرح علاوه بر ادعا‌هایی که در گذشته مطرح کرده اند اخیرا چند ادعای جدید را نیز بیان کردند، افزود: آن روزی که ما کار را شروع کردیم دوستان گفتند اولین پیامد ازدواج در سن پایین این است که طلاق آن‌ها زیاد است یعنی هر کس زودتر ازدواج می‌کند زودتر طلاق می‌گیرد، اما طبق بررسی‌های بنده طلاق ازدواج‌های زیر ۱۴ سال کمترین میزان طلاق در کشور را دارد و این واقعیت برعکس آن چیزی است که طراحان این طرح می‌گویند.

وی با بیان اینکه طبق بررسی‌های صورت گرفته بدترین گروه از حیث طلاق گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سالگی است که ازدواج می‌کنند افزود: اساس زندگی مشترک از سازش به تفاهم تغییر یافته است با این وجود در پرونده‌های طلاق بیشترین عامل عدم تفاهم ذکر شده است و این یعنی افراد تفاهم را مبنای زندگی مشترک می‌دانند.

کلهر اظهار کرد: طبق نظرسنجی‌های انجام شده که آخرین مورد آن مربوط به سال ۹۴ است مردم بهترین سن برای ازدواج را ۱۵ تا ۱۹ سال و بعد ۲۰ تا ۲۴ عنوان کرده اند.

وی تصریح کرد: دومین عاملی که طراحان طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ عنوان کردند بحث محرومیت از تحصیل افرادی است که در سن کمتر از ۱۴ سال ازدواج می‌کنند و البته روی این موضوع نیز خیلی مانور داده اند که ازدواج در سن پایین موجب می‌شود افراد از تحصیل محروم شوند. واقعیت این است که براساس اطلاعاتی که وجود دارد در موضوع محرومیت از تحصیل نقش ازدواج کمتر از یک درصد است و البته مهمترین عامل محرومیت افراد ازتحصیل فقدان امکانات آموزشی بوده است.

کلهر تصریح کرد: بیست مقام مسئولی که بنده لیست اسامی آن‌ها را در اختیار دارم علت محرومیت از تحصیل افراد را ترک تحصیل به دلیل ازدواج عنوان کرده اند و این در حالی است که براساس هشت پیمایش و تحقیق ملی انجام شده اینکه ازدواج عامل ترک تحصیل آن‌ها بوده است را رد کرده اند و گفته اند مهمترین عامل فقدان امکانات آموزشی بوده است.

وی با بیان اینکه در روستایی که معروف به کودک همسری است در سن ۱۲ سالگی دختر و پسر عقد کرده و در ۱۷ سالگی زندگی مشترک خود را شروع می‌کنند پس می‌توان گفت: جامعه هم می‌فهمد که چگونه باید از خود مراقبت کند.

وی اظهار کرد: سومین دلیل مطرح شده از طرف طراحان اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی خطر مرگ و میر مادران است با این وجود یک استاد تمام دانشگاه تهران محکم می‌گفت که آمار مرگ و میر مادرانی که زیر ۱۸ سال ازدواج کرده اند ۶۰ برابر گروه‌های سنی دیگر بیشتر است که بنده از او خواستم آمار ارائه بدهد که او گفت: آماری ندارد با این وجود من آمار را از وزارت بهداشت گرفتم که براساس آمار اعلام شده در سال ۹۳ تعداد مادران زیر ۱۸ سال فوت شده یک نفر و در سال ۹۰ دو نفر بوده اند از طرفی متوجه شدم که سازمان بهداشت جهانی به خاطر کنترل مرگ و میر مادران به ایران جایزه داده است.

وی تصریح کرد: دلیل چهارمی که موافقین این طرح مطرح کرده اند نارضایتی جنسی است یعنی می‌گویند افرادی که زودتر ازدواج می‌کنند درکی از رابطه جنسی ندارند و مدام عذاب می‌کشند با این وجود طبق بررسی‌های صورت گرفته میزان رضایت جنسی در افراد زیر ۱۴ سال بالای ۷۵ درصد است و نسبت به همه گروه‌ها بالاتر است، چون سلامت جنسی در آن‌ها بالاتر بوده چرا که آن‌ها گرفتار خودارضایی و سرکوب نشده اند.

وی گفت: پنجمین دلیل که مطرح شده در ارتباط با این طرح بحث خشونت خانوادگی و درگیری است در واقع طرفداران این طرح ادعا کردند کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند بیشتر در معرض خشونت هستند، ولی نتیجه برعکس است و هر چه سن ازدواج بالاتر رفته خشونت نیز افزایش یافته است.

وی بیان کرد: موضوع دیگری در حمایت از این طرح مطرح می‌شود این است که حق کودکی کسانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند رعایت نمی‌شود، اما در این مدت آنچه که بنده از مددکاران شنیده ام این است که می‌گویند حرف کسانی که در سنین پایین ازدواج کرده اند این است که اگر در این سن ازدواج نمی‌کردند یا به روسپی گری کشیده می‌شدند و یا به اعتیاد دچار می‌شدند.

کلهر گفت: مورد دیگر که مطرح می‌شود بحث ناتوانی در امور زندگی است مسئله مهم این است که بیشتر افرادی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند متعلق به خانواده‌های گسترده هستند و در واقع این ازدواج‌ها در روستا‌ها صورت می‌گیرد؛ بنابراین بنده سه ماه است در تهران و کرج به دنبال یک مورد ازدواج زیر ۱۳ سال هستم که هنوز این مورد را پیدا نکردم تنها در یک مورد که دادستانی ازدواج یک دختر ۱۱ ساله را به هم زد معلوم شد که پدر و مادر این دختر افغانی هستند و الان نیز هیچ نوع حمایت و چتر پوششی ندارندو البته دادستان هم برای اینکه معلوم نشود چه کاری انجام داده اجازه نمی‌دهند خیرین با این خانواده ارتباط بگیرند.

وی تصریح کرد: جمعیت امام علی علیه السلام می‌گوید که ما چهارصد کیس ازدواج در سنین پایین در تهران داریم، اما هنوز یک کیس را به بنده معرفی نکرده اند و می‌گویند خودتان بروید و در جنوب شهر پیدا کنید.

وی تصریح کرد: ادعای دیگر طراحان این طرح این است که می‌گویند اکثر ازدواج‌های انجام شده در سنین پایین اجباری است و این بچه‌ها نمی‌فهمند و از ترس پدر و مادر رضایت به ازدواج داده اند.

وی افزود: در هر حال نه موردی که به آن‌ها اشاره کردم مواردی است که طرفداران این طرح در گذشته عنوان کرده اند، ولی جدیدا نیز گفته اند کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند احتمال ابتلای به سرطان دهانه رحم در آن‌ها زیاد است که بنده با وزارت بهداشت و کارشناس این حوزه صحبت کردم و او گفت که این حرف بی خودی است که می‌زنند. همچنین او گفت: کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند به اختلالات قاعدگی کمتری دچار می‌شوند.

وی گفت: ادعای جدید دیگری که طرفداران این طرح مطرح کردند این است که سقط جنین در کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند بیشتر است که این موضوع هم کذب است.

وی با بیان اینکه در تمام کشور‌های جهانی یک نوع تمایل به سن ۱۸ سال وجود دارد و خیلی از کشور‌ها معیار ازدواج را ۱۸ سال گذاشته اند تصریح کرد: چین برای کنترل جمعیت سن ازدواج را ۲۲ سال و ژاپن ۲۱ سال قرار داده است بنابراین یک نوع فشار بین المللی در این موضوع وجود دارد، اما تنها کشوری که امیدواریم تغییری در آن ایجاد شود آمریکاست که سن ازدواج را در برخی از ایالات این کشور بین ۱۱ و ۱۲ سال است.

وی تصریح کرد: در سال چهل هزار ازدواج زیر ۱۴ سال اتفاق می‌افتد که به ترتیب استان زنجان، آذربایجان شرقی خراسان شمالی خراسان رضوی اردبیل و همدان در رتبه اول تا ششم قرار دارند با این وجود ازدواج در سنین پایین بیش از آنکه مربوط به بحث توسعه باشد مربوط به ارزش‌های فرهنگی است.

وی با بیان اینکه از ۴۰ هزار ازدواج صورت گرفته در سنین پایین ۱۰۰۰ مورد به طلاق کشیده شده تصریح کرد: بنده موافق شدید ایجاد چتر حمایتی برای کسانی هستم که در سنین پایین ازدواج می‌کنند؛ البته معلوم است که باید جلوی ازدواج پیرمرد ۶۰ ساله با دختر ۱۰ ساله گرفته و این موضوع باید ممنوع شود. 

وی تصریح کرد: سن بلوغ جنسی برای دختران ۱۱.۵ سال و برای پسران ۱۲.۵ سال است.