جاده فکری دوم خرداد از کجا گذشت؟ / دانشجویان از جریان دوم خردادی‌ها می‌گویند

شاید بتوان آغاز راه دوم خرداد را پس از فوت امام دانست، خاتمی که از وزرای مورد علاقه موسوی در دولت سوم و چهارم بود توانست وارد تیم مرحوم هاشمی نیز شود. وزیری که تا دیروز 30 پایگاه فرهنگی در 17 کشور جهان و بسیاری از کارهای انقلابی در کارنامه‌اش می‌درخشید امروز حرف‌های جدیدی مثل فضای آزاد برای نشریات می‌زد که در ظاهر شعاری زیبا بود اما پشت پرده هدفی جز کادرسازی و گردآوردن بدنه اجتماعی نداشت. بدنه‌ای که در آینده بسیار به درد او خواهد خورد. خاتمی که پایه برنامه خود را روی فضای نشریات گذاشته بود به کمک همراهان خود دو نشریه سلام و کیان را تاسیس کرد. اولی نشریه‌ای اجتماعی و منتقد حاکمیت که تریبون رسمی چپ‌ها محسوب می‌شد و نشریه کیان که به دنبال آرمان تربیت روشنفکر دینی و سکولاریسم بر پایه دین با محوریت فکری «سروش» بود.

در حوزه‌های دیگر هم وضع بهتر از این نبود در جشنواره فیلم فجر سال ۶۹، فیلم‌هایی با مضامین و صحنه‌های مبتذل اکران شد و حتی به یک هنرپیشه زن ترک که در کشور لائیک خود به فساد و فحشا معروف بود، جایزه سیمرغ بلورین اعطا شد تا سرانجام داد اعتراض روحانیت نیز درآید. پس از مدتی مقام معظم رهبری برای نخستین بار از مسئله تهاجم فرهنگی سخن به میان آوردند و هشدار دادند. آن روز جریان دوم خرداد وارد مرحله جدیدی شد. این بار خاتمی در نامه‌ای سرگشاده به رئیس جمهور وقت از فشارها به وزارت خانه‌اش گله کرد و استعفا داد تا در نگاه عامه جامعه فردی هنجارشکن لقب گیرد که حاکمیت با او مخالف است. پرستیژی که با توجه به عملکرد ضعیف اقتصادی دولت سازندگی و نارضایتی عمومی، مورد اقبال مردم قرار گرفت و او را به قهرمان تبدیل کرد. اما وقت آن رسیده بود که جبهه دوم خرداد فعالیت خود را رسمی کند.

دیدار خاتمی با رهبری و کسب اجازه از ایشان رسماً این جبهه را وارد کارزار انتخابات مجلس پنجم کرد و در لیستی که تقریبا مشابه با کارگزاران بود توانستند چند کرسی را از آن خود کنند که شروع بدی به حساب نمی‌آمد. اما هدف بعدی بسیار بزرگ‌تر بود.

ساختمان پاستور!!!
قطعا برای رسیدن به این هدف بزرگ نیاز به دو عامل بزرگ بود، حمایت خواص و عوام مردم. برای جلب توجه عوام نیاز اصلی رسانه است که این جبهه از ابتدای فعالیت به حاکمیت نشان داده بود که در بحث رسانه و مخصوصاً مطبوعات توانمندی خاصی دارد. در مورد خواص نیز این جبهه مشکل خاصی نداشت با از بین رفتن مجاهدین انقلاب اسلامی عملاً این جبهه پشت خاتمی بودند و نظر هاشمی نیز به خاتمی نزدیک تر بود. اما مشکل اصلی آن بود که عملکرد اقتصادی دولت سازندگی مردم را نسبت به هاشمی بدبین کرده بود و حمایت چنین شخصی قطعا تبعات منفی در انتخابات داشت. در این هنگام این جریان شروع به تخریب ظاهری هاشمی کرد. لقب عالی جناب سرخ پوش برای هاشمی بین دوم خردادی‌ها رواج یافت و انتقادهای شدیدی متوجه او می‌شد. کم کم به انتخابات ۷۶ نزدیک می‌شویم و طبق مدلی که بعداً در انتخابات ۹۲ هم پیاده شد، ابتدا شائبه حضور مهندس موسوی که دارای جایگاه خوبی در آن زمان بین مردم بود در انتخابات ۷۶ در بین عموم مردم مطرح شد تا فضا کمی گرم شود. در دی ۷۵ موسوی طی بیانیه‌ای اعلام کرد که در انتخابات شرکت نخواهد کرد و یک ماه بعد حضور خاتمی بصورت رسمی مسجل شد.مردمی که طی برنامه ای پنج ساله تحت تاثیر رسانه این جبهه قرار گرفته بودند به وعده‌های انتخاباتی خاتمی واکنش مثبت نشان می‌دادند و تنها تیر نهایی لازم بود تا سرنوشت انتخابات دوم خرداد ۷۶ یکسره شود. روزنامه سلام که وابستگی بی چون و چرایی به این جریان داشت صحبت در مورد احتمال تقلب در انتخابات به نفع ناطق که او را نماینده حاکمیت و مورد حمایت هاشمی معرفی می کردند، را شروع کرد. صحبت‌هایی که بدنه مردمی را نگران و بسیاری از آرای ناطق را به سبد خاتمی ریخت. ضربه نهایی در ۲۶ اردیبهشت در نمازجمعه شلیک شد جایی که هاشمی با دامن زدن به این قضیه به مردم اطمینان داد اجازه بروز تقلب را نخواهد داد. در نهایت ۲۰ میلیون رای پشتوانه‌ی دولت اصلاحات شد تا کشور را پس از دوره سازندگی وارد مرحله جدیدی کند.
اما اگر بخواهیم پس از گذشت حدود بیست سال از ایده دوم خرداد به وضع حال حاضر این جبهه بپردازیم به وضوح می‌بنیم پس از عملکرد ضعیف لیست امید و روحانی دیگر عامه مردم نگاه مثبتی به خاتمی نداشته و عملاً حرف او دیگر خریداری ندارد. در چنین شرایطی باید ببینیم تئورسین‌های جبهه اصلاحات برای مواجهه با انتخابات ۹۸ مجلس و ۱۴۰۰ ریاست جمهوری چه رویکردی را دنبال خواهند کرد.

علی قاری
دانشجوی دانشگاه گلستان