دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان تنزل سطح کیفی مدارس را از تبعات طرح «حذف تنوع مدارس» دانست.
قائم پناه دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، گفت: ۲۱ مهر ماه سال جاری مجلس مصوب کرد که وزارت آموزش و پرورش مدارس را فقط به دو صورت دولتی و غیردولتی اداره کند و به جز مدارس استثنایی، مدارس دولتی متنوع در کشور نباشد، ملاک ثبتنام در مدارس دولتی تناسب فاصله محل سکونت با مدرسه باشد و تأسیس هر نوع مدارس خاص، صرفاً با مجوز انجام شود؛ لذا بهموجب اجرای این مصوبه باید تمامی مدارس هیأتامنایی، شاهد، ایثارگران، استعدادهای درخشان، نمونه دولتی، آموزش از راه دور، اقلیتهای مذهبی، شبانهروزی، عشایری و تطبیقی حذف شوند.
وی با بیان اینکه مصوبه «حذف تنوع مدارس» با چالشهایی مواجه است، افزود: این مصوبه با منویات صریح مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت نخبهپروری و تقویت مدارس استعدادهای درخشان و با رویکردهای کلان شورای عالی انقلاب فرهنگی به دلیل حذف مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی مغایر است.
قائم پناه با اشاره به اینکه کلمه «تنوع» در عنوان این مصوبه به دلیل عدم تصریح ملاک تنوع کاملاً با ابهام مواجه است، تصریح کرد: همچنین در این مصوبه مشخص نیست «فاصله محل سکونت تا مدرسه» تنها ملاک ثبتنام است یا یکی از ملاکهای ثبتنام؛ چراکه اگر تنها ملاک باشد از این به بعد مدارس نمیتوانند هیچ ملاک دیگری نظیر سن یا حتی جنسیت را برای ثبتنام لحاظ کنند و موظفند بهطور مثال افراد بزرگسال را نیز در مدارس عادی ثبتنام کنند.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان گفت: طرح «حذف تنوع مدارس» نظام آموزشی را حداقل با چهار آسیب اختلال در ارائه همگانی خدمات آموزشی به دلیل حذف مدارس اقلیتهای مذهبی، مجتمعهای آموزشی تطبیقی و بزرگسالان که مختص گروه مخاطب خاص تأسیس شدهاند، نقض عدالت آموزشی به دلیل محرومسازی دانشآموزان مستعد مناطق محروم از مدارس نمونهدولتی، هموارسازی مسیر خصوصیسازی مدارس به دلیل حذف مدارس دولتی با کیفیت و هدایت خانوادههای دغدغهمند به سمت مدارس غیردولتی و تنزل میانگین سطح کیفیت مدارس دولتی به دلیل حذف محدود مدارس دولتی باکیفیت یعنی نمونه دولتی، استعدادهای درخشان و هیأت امنایی مواجه میسازد.
مغایرت با منویات مقام معظم رهبری قائم پناه به مغایرتهای طرح «حذف تنوع مدارس» با مراجع بالادستی از جمله منویات مقام معظم رهبری و رویکردهای کلان شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد و افزود: مقام معظم در دیدار سال ۹۸ با معلمان و فرهنگیان فرمودند: «نخبهپروری خیلی مهم است، مدارس استعدادهای درخشان نبایست تضعیف بشود، هر چه میتوانید اینها را تقویت کنید». این بیانات در حالی است که با اجرای قانون فوقالذکر، عملاً مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی به عنوان مدارس اصلی نخبهپرور در نظام آموزی حذف خواهند شد.
وی با بیان اینکه همچنین در بهمن ۱۳۹۶، شورای عالی آموزش و پرورش طی مصوبهای به حذف مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی در مقطع متوسطه اول حکم داد که علاوه بر مخالفت مردم و رسانهها با این حکم، نهایتاً شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز با این حکم مخالفت ورزید و مانع اجرایی شدن آن شد، تصریح کرد: ممانعت شورای عالی انقلاب فرهنگی از حذف مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی و تصویب اساسنامه تشکیل سازمان سمپاد، نشانگر سیاستهای کلی این شورا در قبال این مدارس است و مصوبۀ حذف تنوع مدارس با این سیاستها مغایرت دارد.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه مصوبه «حذف تنوع مدارس» از سه عبارت اصلی تشکیل شده که هر یک از آنها با ابهاماتی روبهرو است، گفت: در این مصوبه تصریح شده کلیه واحدهای آموزشی منحصراً به دو صورت دولتی و غیردولتی اداره شوند و این در حالی است که در حال حاضر مدارس به جهت نظام مدیریتی، به دو صورت «دولتی» و «غیردولتی» افراز میشوند و نوع سومی وجود ندارد. بر این اساس اگر هدف قانونگذار تغییر شرایط کنونی است، باید مراد خود را به صورت شفافتر ذکر نماید.
قائم پناه با اشاره به اینکه در مصوبه «حذف تنوع مدارس» آمده به جز مدارس استثنایی، مدارس دولتی متنوع در کشور نباشد، افزود: در این بخش از مصوبه هیچگونه ملاکی برای عبارت «تنوع» تصریح نشده و همین موضوع مصوبه را با ابهامات بسیاری مواجه ساخته است. همچنین در این جمله باید عبارت «تنوع در کشور» به «تنوع در مدارس دولتی» تغییر کند یا جمله باید به این شکل تغییر کند: «به جز مدارس استثنایی دولتی، مدارس عادی دولتی و مدارس عادی غیردولتی نوع دیگری از مدرسه در کشور نباشد»؛ در غیر این صورت با خط قبل که مدارس غیردولتی به رسمیت شناخته شدهاند در تناقض است.
وی با بیان اینکه در مصوبه «حذف تنوع مدارس» ملاک ثبتنام در مدارس دولتی تناسب با فاصله محل سکونت با مدرسه است، اظهار کرد: ابهام اصلی این عبارت آن است که «فاصله محل سکونت با مدرسه»، «تنها» ملاک ثبتنام است یا «یکی از» ملاکهای ثبتنام؛ اگر به عنوان «یکی از ملاکها» مدنظر است که در حال حاضر نیز در اغلب مدارس دولتی رعایت میشود. اگر این شاخصه به عنوان «تنها ملاک» مدنظر باشد نیز از این به بعد مدارس نمیتوانند هیچ ملاک دیگری نظیر سن یا حتی جنسیت را برای ثبتنام لحاظ کنند و موظفند به طور مثال افراد بزرگسال را نیز در مدارس عادی ثبتنام نمایند؛ بنابراین به نظر میرسد که قانونگذار مراد خود از عبارات به کار رفته را به صورت دقیقتر تصریح نماید.
آسیبهای اجراییسازی مصوبه دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان با اشاره به اینکه اجرای مصوبۀ حذف تنوع مدارس نظام آموزشی را حداقل با چهار آسیب شامل اختلال در ارائۀ همگانی خدمات آموزشی، نقض عدالت آموزشی، هموارسازی مسیر خصوصیسازی مدارس و تنزل میانگین سطح کیفیت مدارس دولتی مواجه میسازد، گفت: قانون مذکور تنها ملاک ثبتنام در مدارس دولتی را فاصله محل سکونت با مدرسه اعلام نموده است. این شرط کلی در حالی است که شرایط متفاوت دانشآموزان در برخی موارد ایجاب مینماید که مدارسی با نظام پذیرش متفاوت وجود داشته باشد. به عنوان مثال مدارس اقلیتهای مذهبی برای تحصیل فرزندان پیروان اقلیتهای مذهبی تأسیس میشوند.
مدارس آموزش از راه دور و شبانهروزی با هدف پاسخدهی به نیاز دانشآموزان مناطق دورافتاده فعالیت مینمایند. کارکرد مجتمعهای آموزشی تطبیقی، آموزش فرزندان اتباع سایر کشورها در ایران است. مدارس نمونه دولتی با هدف ایجاد عدالت آموزشی در مناطق محروم و ویژه مدارس مستعد محروم تأسیس شدهاند. جامعۀ هدف مدارس بزرگسالان نیز افرادی که در سنین متداول آموزش عمومی موفق به طی دورۀ آموزش عمومی نشدهاند؛ بنابراین در صورتی که تنها ملاک ثبتنام مدارس دولتی فاصلۀ محل سکونت باشد، کار کرد تمامی انواع مدارس فوق با چالش قانونی مواجه شده و مختل خواهد شد.
تهدید عدالت آموزشی قائم پناه با بیان اینکه حذف تنوع مدارس به نوعی ایده «عدالت به مثابه برابری» را به ذهن متبادر میسازد، تصریح کرد: «مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عموی جمهوری اسلامی ایران» به صراحت این تصور را زیر سؤال میبرد و تأکید میکند که «بر اساس مبانی روانشناختی پذیرفته شده، گاهی تفاوتها و شباهتهای آحاد متربیان به گونهای است که میتوان آنها را در گروههایی دسته بندی کرد و خدمات تربیتی ویژه و کیفیتری به آنها ارائه کرد».
به گفته وی مدارس استعدادهای درخشان از جمله مدارسی هستند که خدمات آموزشی متناسب با شرایط متربیان تیزهوش ارائه میدهند و در صورت اجرای این قانون، این گروه از دانشآموزان با چالش مواجه خواهند شد. همچنین تنها امید دانشآموزان مناطق محروم برای دریافت خدمات آموزشی باکیفیت و قبولی در دانشگاههای برتر مدارس نمونه دولتی هستند و در صورت حذف این نوع از مدارس، این دانشآموزان از دسترسی خدمات آموزشی باکیفیت محروم شده، شکاف طبقاتی تشدید شده و عملاً عدالت آموزشی مخدوش میشود.
هموارسازی مسیر خصوصیسازی مدارس دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان گفت: بخشی از دانشآموزان مدارس هیأتامنایی، شاهد و استعدادهای درخشان دغدغۀ کیفیت خدمات آموزشی فرزندان خود را داشته و در صورت تعطیلی این نوع از مدارس، حاضرند شرایط معیشتی سختتری را تجربه کرده و هزینۀ ثبتنام فرزندان خود در مدارس غیردولتی پرداخت نمایند؛ بنابراین فراهمسازی این شرایط عملاً باعث هدایت اجباری تقاضای این دسته از خانوادهها به سمت مدارس غیردولتی خواهد شد و زمینه را برای خصوصیسازی هر چه بیشتر مدارس فراهم یافت.
تنزل میانگین سطح کیفیت مدارس دولتی قائم پناه اظهار کرد: مدارس نمونه دولتی، استعدادهای درخشان، هیئتامنایی و شاهد از جمله مدارس دولتی هستند که سطح قابل قبولی از خدمات آموزشی را ارائه مینمایند. اگر چه شاید میزان تمرکز موجود در ارائۀ خدمات آموزشی باکیفیت قابل اصلاح و تعدیل باشد، اما قطعاً حذف ناگهانی این مدارس راه درستی نیست؛ در واقع با حذف این مدارس همین سطح از خدمات کیفی که به صورت دولتی در دسترس خانوادهها قرار گرفته بود از بین خواهد رفت و عملاً میانگین سطح کیفی مدارس دولتی تنزل معناداری خواهد نمود.
کوچ دانشآموزان مدارس خاص به مدارس غیردولتی وی با بیان اینکه مصوبه حذف «تنوع مدارس» نیز به مانند مصوبه رفع انحصار آموزش زبان انگلیسی کارشناسی نشده و البته همراه با شعار است، اظهار کرد: خروجی این طرح کوچ دانشآموزان مدارس خاص به مدارس غیردولتی است؛ البته در دولت یازدهم و زمانی که آقای فانی وزیر آموزش و پرورش بود در گزارش ۱۰۰ روزهای که به رئیسجمهور ارائه شد مدارس خاص را که شامل مدارس سمپاد، نمونه دولتی و شاهد بودند به عنوان بزرگترین مانع برای توسعه مدارس غیردولتی ذکر کردند. همچنین از سوی دیگر طی گزارشی که مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری به سرپرستی آقای حسامالدین آشنا، در سال ۹۴ به رئیسجمهور ارائه داده است، تاکید شده که مدارس خاص (سمپاد، نمونه دولتی و شاهد) مانعی برای توسعه مدارس غیردولتی هستند؛ در همین باره از وزیر آموزش و پرورش خواسته شد که دو سیاست را پیگیری کند؛ اول برونسپاری مدارس از طریق خرید خدمات آموزشی و دوم هموارسازی راه برای خصوصیسازی آموزش و پرورش!
قائم پناه با تاکید بر اینکه مصوبه اخیر مجلس در جهت هموارسازی راه برای توسعه مدارس غیردولتی است، افزود: مصوبه مجلس در حذف تنوع مدارس در حالی است که یک روز قبلش شورای عالی انقلاب فرهنگی اساسنامه سازمان استعدادهای درخشان را مصوب کرده بود.
وی با اشاره به اینکه مدارس نمونه دولتی در سال ۱۳۶۵ با هدف شناسایی دانشآموزان مستعد روستایی تاسیس شد، بیان کرد: با در نظر گرفتن مصوبه اخیر مجلس این سؤال مطرح است که آیا دیگر دانشآموز مستعد روستایی نداریم؟ در حال حاضر هنوز دانشآموزانی روستایی وجود دارند که دارای توانایی خاص و استعداد هستند، اما با کمبود امکانات مواجهاند؛ لازم به ذکر است که در دوره آقای بطحایی، وزیر سابق آموزش و پرورش دوره اول مدارس نمونه دولتی حذف شد و متاسفانه با مصوبه اخیر دوره دوم نیز حذف خواهد شد، با این اوصاف دانشآموزان مستعد روستایی سرنوشتشان چه میشود؟
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگکاه فرهنگیان گفت: نکته مهم اینکه مصوبه مجلس سبب توسعه مدارس غیردولتی میشود؛ بنابراین اگر این مصوبه از فیلتر شورای نگهبان عبور کرده و تبدیل به قانون شود، راه توسعه مدارس غیردولتی و کوچ این دانشآموزان به این مدارس فراهم میشود.
قائم پناه تصریح کرد: متاسفانه دولت در ۶ سال اخیر تمام تلاشش را برای خصوصیسازی آموزش و پرورش بهکار گرفته است که همین مسئله موجب تضعیف مدارس دولتی شده و باعث شده تا جایگاه این مدارس در بین عموم جامعه تنزل پیدا کند، با این شرایط محال است که دانشآموزان مستعد که از تحصیل در مدارس استعداد درخشان و نمونه دولتی باز میمانند خانوادههایشان حاضر باشند برای ادامه تحصیل مدارس دولتی را انتخاب کنند.
وی افزود: بررسی مصوبه اخیر مجلس نشان میدهد دولت در سالهای اخیر برای فرار از اجرای اصل ۳۰ قانون اساسی یعنی آموزش رایگان تلاش کرد تا با اجرای برخی سیاستها یا انجام ندادن کامل برخی وظایف، مدارس دولتی را تضعیف کند، از سوی دیگر مجلس دهم که بیشترین همراهی و همکاری را تاکنون با دولت داشته است در راستای به ثمر نشستن سیاستهای دولت طرح حذف تنوع مدارس را تصویب کرد؛ برآیند این دو اقدام مهر تاییدی بر توسعه مدارس غیردولتی و خصوصی و کوچ دانشآموزان نخبه و با استعداد به مدارس غیردولتی است.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان گفت: نکته قابل توجه این است که دستگاه تعلیم و تربیت، دستگاهی تخصصی است هرچند که به ظاهر همه افراد جامعه فرصت حضور در در این فضا را دارند، اما لزوما همه افراد سواد و تخصص اجرای کار در این عرصه را ندارد.
قائم پناه اظهار کرد: «تأکید بر ایجاد فرصتهای آموزشی متنوع و با کیفیت»، «ایجاد تنوع در فرصتهای تربیتی»، «تنوع بخشی در ارائه خدمات آموزشی و فرصتهای تربیتی» برخی از عبارتهای سند تحول بنیادین هستند همچنین در قانون برنامه ششم و اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش؛ انجام تمام اقدامات براساس این سند و انجام نشدن اقدامی مغایر با قانون و سند مورد تأکید قرار گرفته است، لذا رعایت مفاد این سند علاوه بر مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی، دارای یک پشتوانه قانونی از طرف مجلس هم است. از سویی دیگر لازمه و پشتوانه طرحها و لوایحی که در مجلس به تصویب میرسد، انجام مطالعات و کارهای کارشناسی است حال بنابر نقص و ضعف و ابهاماتی که در مصوبه کاهش تنوع مدارس دیده میشود، ضروری به نظر میرسد، استنادات علمی و دیدگاههای کارشناسی این مصوبه در اختیار عموم قرار گیرد.
وی با طرح این سوال که مصوبه حذف تنوع مدارس چقدر در راستای حل مهمترین و با اولویتترین مسائل آموزش و پرورش است و دیگر اینکه آیا کاهش دسترسی مردم به مدارس عادی دولتی با کیفیت، به مراتب اهمیت بیشتری از مصوبه کاهش تنوع مدارس ندارد؟ اظهار کرد: سوال دیگر این است که آیا این مصوبه معطوف به نیاز واقعی آموزش و پرورش است؟
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان گفت: سوال دیگر این است که آیا با توجه به کمبود شدید معلم، تصویب قانون ملی تأمین و تربیت معلم برای تأمین معلمان شایسته و با انگیزه و ممانعت از روی آوردن آموزش و پرورش به راهکارهای اضطراری و دور از عدالت همچون خرید خدمات آموزشی اولویت بیشتری ندارد؟ آیا در این مصوبه به حدود اختیارات و صلاحیت مراجع توجه شده است؟ آیا شورای عالی آموزش و پرورش و شوراهای آموزش و پرورش استان و شهرستان بهترین و شایستهترین مرجع برای تدوین وتصویب ضوابط ثبت نام در مدارس نیستند؟
قائم پناه بیان کرد: ضعف و تأخیر آموزش و پرورش در محقق کردن اهداف تعیین شده در نقشه جامع علمی کشور و مبانی نظری سند تحول و بی اعتنابی مجلس به راهکارهای علمی ذکر شده در آن اسناد حالا یکیاز مهمترین چالشهای نظام تعلیم و تربیت کشور است.