نام پژوهشگاه فضایی در تقویم شمسی کشور ماندگار شد / توسعه ماهواره‌های سنجشی با توسعه پژوهشگاه‌ها

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو؛ حمیده آقاجانی – شاید روزی رویای سفر به فضا و شناخت کرات دیگر بزرگترین رویای محققان بود، اما با توسعه تکنولوژی اهداف بزرگتری در چشم انداز آینده محققان قرار گرفت. امروزه بسیاری از ماهواره‌های کوچک وظیفه ارسال اطلاعات به زمین را برعهده دارند. تجزیه و تحلیل چنین داده‌هایی کمک می‌کند تا محققان تصمیمات جدیدی برای ارائه خدمات بهتر اتخاذ کنند.

امروزه فناوری فضایی به یکی از مهم‌ترین موضوعات رقابتی در بین کشور‌ها بوده و مبنایی برای مقایسه توسعه اقتصادی و صنعتی کشور‌ها به شمار می‌رود؛ همچنین، در هر کشوری سازمان فضایی وظیفه اصلی ارائه این خدمات را بر عهده دارد، اما در کنار آن پژوهشکده‌هایی نیز وجود دارد که کار تحقیقاتی را سرعت بخشیده و هر کدام بخشی از استخراج اطلاعات را برعهده می‌گیرند. ارتباطات، مخابرات، سنجش از دور، آموزش از دور، مکان یابی و ناوبری بخشی از این خدمات بوده و تقریبا زندگی بدون استفاده از اطلاعات فضایی ممکن نیست.

کشور ما ایران نیز پس از پیروزی انقلاب تمام توان خود را برای توسعه فضایی به کار گرفته است و خصوصا در دو دهه اخیر دستاورد‌های چشمگیری در حوزه فضایی به دست آمده به نحوی که امروز در سطح منطقه جایگاه اول را از آن خود کرده است و در همین راستا بخش‌های مختلفی با همکاری یکدیگر توانسته‌اند چرخه فضایی ایران را توسعه دهند و یکی از این سازمان‌ها، پژوهشگاه فضایی ایران است.

هر برگ از تقویم شمسی ایران را که ورق بزنید به جز مناسبت‌های مذهبی، مناسبتی ملی و علمی فراوانی در طول ۳۶۵ روز سال به چشم می‌خورد. امسال برای اولین بار در تقویم رسمی کشور ششم اسفند ماه به صورت رسمی ثبت شد.

پژوهشگاه فضایی ایران بر اساس مجوز شورای عالی گسترش آموزش عالی در سال ۱۹۳۱ به منظور پاسخگویی به بخشی از نیاز‌های کشور در زمینه علوم و فنون نوین فضایی راه اندازی شده و زیرنظر به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت می‌کند.

در تعریف پژوهشگاه فضایی ایران آمده این: «پژوهشگاه فضایی ایران سازمانی دانش بنیان با ساختاری محصول محور و نوآور در عرصه اکتساب فناوری‌های صلح آمیز فضایی است که با برخورداری از نیرو‌های نخبه و مجرب در زمینه‌های مختلف علوم فضایی از جمله مطالعه، طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی؛ طراحی و توسعه سامانه‌های حمل و نقل فضایی با کاربست فناوری‌های پیشران و زیست فضا فعالیت می‌کند.»

 

پژوهشگاه فضایی ایران دارای ۵ پژوهشکده شامل پژوهشکده سامانه‌های حمل و نقل فضایی، پژوهشکده سامانه‌های ماهواره، پژوهشکده رانشگر‌های فضایی، پژوهشکده مواد و انرژی و پژوهشکده مکانیک است که در تهران، تبریز، شیراز و اصفهان است.

در دو دهه گذشته نام ماهواره‌های مختلف ایرانی از ناهید، امید و پارس به گوش رسیده است و دستاورد‌های آن نیز در جهان پیچیده است، نه به این جهت که در مدار بوده یا نه، از آن لحاظ که ایران در اوج ظالمانه‌ترین تحریم‌ها توانسته به چنین دستاورد‌هایی برسد اهمیت ویژه پیدا می‌کند. از ماهواره‌های نام برده شده ماهواره ناهید، ناهید ۲ و پارس ۱ در پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شده است.

 

ماموریت ویژه ماهواره «ناهید» دستیابی به فناوری طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی زمین آهنگ برای اولین بار در کشور طراحی و ساخته شد، عدم توفیق در دستیابی به نتیجه در پرتاب ماهواره محققان این پژوهشگاه تلاش می‌کنند تا در پروژه «ناهید ۲» که از برنامه‌های راهبردی ماهواره‌های مخابراتی زمین­‌آهنگ است، برخی گلوگاه‌های فنی را شناسایی و رفع کنند. همچنین؛ پروژه «پارس ۱» هم با هدف طراحی، ساخت و بهره­‌برداری در مدار یک ماهواره سنجشی با رویکرد کاربردی در دست اجرا است.

این پژوهشگاه تلاش کرده تا با استفاده از ماهواره‌های کوچک سنجش از راه دور اطلاعات GIS را در اختیار سازمان‌های مختلف قرار داده و با ارسال ماهواره‌های مخابراتی در شرایط خاص مثل بروز سیل و زلزله و یا ایام پیاده روی اربعین به افراد خدمات اینترنتی و مخابراتی ارائه می‌کند. یکی از شاخص‌ترین خدمات نقاط جغرافیایی که توسط این پژوهشگاه ارائه شد بررسی ابعاد مختلف سیل فروردین سال ۹۸ است. پژوهشگاه با استفاده از داده‌های سنجش از دور فضایی با برآورد خسارت ناشی از سیل با استفاده از بالن مخابراتی در ارائه سرویس اینترنت رایگان به این مناطق کمک شایانی به ستاد مدیریت بحران نمود که یکی از خدمات فضاپایه به حساب می‌آید.

 

شاید مهمترین دستاورد پژوهشگاه در سال ۹۸ آزمایش موتور «آرش» بود. محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بهمن ماه امسال در حساب توئیتری خود نوشت: پس از چندبار عدم موفقیت، موتور «آرش» که قادر است ماهواره‌ها را از مدار ۵۰۰ کیلومتری تا مدار ۲۱ هزار کیلومتری انتقال دهد، آزمایش موفق خود را در شرایط خلاء در پژوهشگاه فضایی ایران پشت سر گذاشت. این موفقیت گام مهم دیگر برای رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری زمین است.

گفتنی است؛ موتور فضایی «آرش» از خانواده موتور‌های فضایی سبک و پرقدرت محسوب می‌شود؛ این موتور‌ها نیاز به انجام تست‌های شبیه‌سازی و خلا دارند که این تست‌ها در کشور طراحی و پیاده‌سازی شده است و با این نمونه عملکرد موتور و همچنین تست فرستنده انجام شده است.

پژوهشگاه فضایی ایران به عنوان بازوی تحقیقات در حوزه فناوری فضایی کشور به شمار می‌رود و گرامیداشت این پژوهشگاه در تقویم کشور اتفاقی فرخنده خواهد بود، زیرا بخش مهمی از توسعه کشور در آینده نزدیک که جهان به سوی فضایی شدن پیش می‌رود در دستان محققان آن است.