ایران در مواضع غیر دیپلماتیک قره باغ را بخشی از اسلام می‌داند

سعیده اسدی، دانشجوی مقطع مطالعات منطقه دانشگاه علامه در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پیرامون درگیری بین ارمنستان و آذربایجان حول مسئله قره باغ گفت: در چند روز اخیر شاهد هستیم که مجددا بحران قره باغ در صدر اخبار قرار گرفته است. قره باغ منطقه‌ای در قفقاز است که تا ۱۸۱۳ جزوی از ایران بوده، اما بعد از جنگ ایران و روس‌ها و باخت ایران در این جنگ جزوی از حاکمیت روس‌ها و بعد‌ها هم جزوی از آذربایجان می‌شود.

 

این دانشجوی مطالعات منطقه ادامه داد: از ۱۹۸۸ بحران قره باغ شدت می‌گیرد و از ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴ شاهد یک جنگ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان هستیم. اول اینکه ارمنستان می‌گوید یک همه پرسی بگذاریم و نظر مردم قره باغ را بدانیم که آذربایجان مخالفت می‌کند و می‌گوید اگر قرار است چنین شود یک رفراندومی از کل مردم درباره ارمنستان گذاشته شود. در این دوره دنبال این هستند که قره باغ از حوزه حاکمیتی آذربایجان خارج شود و بعد از آن همچنان حالت نه جنگ و نه صلح برسر منطقه قره باغ باقی مانده است، اما شبهه‌ای که مطرح است، این است که آیا ایران درباره این منطقه منفعل عمل کرده یا مایل به ارمنستان بوده است؟ شواهد نشان دهنده این است که در جنگ آذربایجان و ارمنستان ایران در حوزه مستشاری و اعزام نیرو به نفع آذربایجان وارد می‌شود و به آن کمک می‌کند و ما حتی در مواضع رهبری هم دیدیم که ایشان آذربایجان را جزوی از خاک ایران اعلام کردند. این موضوعی است که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد که ایران در آن جنگ به نقع آذربایجان ورود پیدا کرده است.

 

 

تمایل جمهوری آذربایجان به جداسازی آذری‌های ایران 

اسدی گفت: موضوع دیگری که مطرح می‌شود، این است که چرا در حال حاضر و در سال‌های اخیر واکنش مواضع ایران نسبت به بحران قره باغ صریح نبوده است در واقع باید گفت در همان دوران حکومت جمهوری جبهه خلق در آذربایجان او طرحی را تحت عنوان آذربایجان واحد مطرح می‌کند که طی این طرح عنوان می‌کند جمهوری آذربایجان و بخش‌های شمالی ایران جزو آذربایجان شمالی اعلام می‌شود استان‌های آذری زبان ایران جزو آذربایجان جنوبی و حتی نقشه‌های مختلفی نیز در این خصوص منتشر شده است. آذربایجان جنوبی را شامل اردبیل، قزوین، زنجان و تبریز و ... می‌دانستند.

 

وی افزود: اصولا عنوان کردن چنین طرح‌هایی یک سیاست تجزیه طلبانه‌ای را در خصوص استان‌های آذری زبان ایران و تمامیت عرضی ایران هدف گرفته است با واکنش ایران روبرو شده و سبب می‌شود که سیاست خارجی ایران به سمت ارمنستان متمایل شود بعد از روی کار آمدن حیدرعلی اوف و سپس روی کار آمدن پسرش الهام علی اوف سعی شده تا سیاست خارجی متعادل تری را نسبت به قبل نسبت به ایران در پیش بگیرند؛ اما این موضوع به طور کلی از بین نمی‌رود و باید گفت در سال‌های اخیر جمهوری آذربایجان اقدام کرده است به برگزاری جشن‌هایی تحت عنوان روز همبستگی آذری‌های جهان که این امر ذهنیت متعلق استان‌های آذری زبان ایران به آذربایجان جنوبی را تقویت می‌کند و هنوز زنده نگاه می‌دارد.

اسدی گفت: علاوه بر این مباحث قومیتی که به شدت مسائل حساسی هستند و بار‌ها دولت ایران نسبت به آن واکنش نشان داده است و می‌بینیم که همچنان هم ادامه دارد و به صورت کم رنگ‌تر از قبل، اما همچنان با تداوم ادامه دارد بحران قره باغ سبب شد تا کشور‌های غربی و به خصوص آمریکا نسبت به این موضوع ورود پیدا کنند و وارد منطقه قفقاز شوند و پای آن‌ها به این منطقه و مرز‌های شمالی ایران باز شود این موضوع با احساس تهدید ایران همراه بوده و ورود آمریکا به این منطقه در راستای تداوم استراتژی سد نفوذ بوده است در حال تلاش برای ممانعت از حضور و بازی ایران در منطقه قفقاز شد.

 

این دانشجوی مطالعات منطقه‌ای دانشگاه علامه اظهار کرد: ایران با رصد کردن وضعیت و به دلیل نگرانی که از عمق پیدا کردن جنگ قره باغ در سطح یک جنگ بزرگ بین المللی در مرز‌های خودش داشت در سال‌های اخیر سعی کرد تا از طریق روند میانجی گری یا حل دیپلماتیک مسائل این موضوع را خاتمه دهد چراکه این موضوع از این طریق که سبب می‌شود پای کشور‌های غربی به خصوص آمریکا به منطقه باز بشود می‌تواند برای سیاست‌های منطقه‌ای ایران در مرز‌های شمالی یک تهدید باشد.

وی ادامه داد: اگر به طور خلاصه بخواهیم بگوییم چیز‌هایی که سبب شد تا ایران به سمت ارمنستان تمایل رابطه بیشتری داشته باشد یکی این بود که خود کشور ارمنستان تمایلی به ایجاد روابط حسنه با ایران داشت و از سوی دیگر چند فاکتور چنین رویکردی در سیاست خارجی ایران اهمیت داشت، اما این تمایل سیاست خارجی ایران به ارمنستان به معنای فراموشی کامل در خصوص موضوع قره باغ نبوده است. موضوع قره باغ همواره از مسائلی بوده است که سیاست خارجی ایران نسبت به آن حساس بوده و است و همان طور که پیش‌تر گفته شد مشی سیاست خارجی ما و سخنان رهبری نشان می‌دهد که ما معتقد به این هستیم که قره باغ بخشی از خاک اسلام است و باید بازپس گرفته شود؛ بنابراین از این موضوع حمایت می‌کنیم. اما ایران سعی کرده است از این موضوع با استفاده از حل دیپلماتیک شخصیتی متعادل و متوازن در حل بحران قره باغ داشته باشد.

 

اسدی تصریح کرد: اگر بخواهیم به طور مختصر درباره اینکه چرا مواضع ایران در سال‌های اخیر نسبت به بحران قره باغ صریح نبوده است نکاتی را بگوییم باید گفت دلیل این موضوع را در رفتار جمهوری آذربایجان جستجو کرد اولین و مهمترین این رفتار‌های جمهوری آذربایجان سیاست‌های قومیتی این کشور بوده است که همواره سعی کرده قوم آذری‌ها را تحریک کند. برای اینکه این‌ها در یک کشور آذری زبان دور هم جمع بشوند و این سیاست‌های منتهی می‌شود به یکسری سیاست‌های تجزیه طلبانه که هیچ کشوری نمی‌تواند نسبت به آن بی تفاوت باشد و سکوت در پیش بگیرد. مسئله دیگر موضوع روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل است که این دو روابط دو جانبه‌ای با یکدیگر برقرار کرده اند و می‌توان گفت جمهوری آذربایجان نقش خریدار تسلیحات اسرائیل را برعهده دارد و همچنین میزبان دستگاه‌های جاسوسی این کشور که با توجه به اینکه جمهوری آذربایجان همسایه شمالی و هم مرز با ایران است این موضوع تهدیدی برای ایران می‌توان محسوب شود علاوه بر این عدم شکل گیری رژیم حقوقی دریای خزر سبب شده است تا هنوز میزان بهره وری و سهم هر کدام از کشور‌ها از منابع نفتی و بستر این دریاچه مشخص نشود و با این وجود آذربایجان اقدام به بهره برداری از منابع نفتی این دریا و دعوت از کشور‌های دیگر مثل آمریکا برای فروش نفت و استخراج نفت کرده، همین امر موجب شده است که علاوه بر بحران قره باغ که بسیار مهم است در مسئله نفت مثل مسئله قره باغ پای کشور‌های غربی و آمریکا را به داخل کشور باز کند.

وی ادامه داد: تمام این موضوعات و سیاست خارجی جمهوری آذربایجان دال بر عدم واکنش صریح در بحران قره باغ بوده است هرچند ایران معتقد به این است که قره باغ بخشی از خاک‌های جمهوری آذربایجان است، اما در واکنش نسبت به آن و تهدید‌ها و بی توجهی‌هایی که جمهوری آذربایجان در خصوص حضور آمریکا و رژیم صهیونیستی در کشورش و مرز‌های شمال دارد، نمی‌تواند نسبت به این موضوع بی محابا ورود پیدا کند. از نظر من موضوع ایران در موضوع قره باغ انفعالی نبوده است ما در مواضع غیررسمی بار‌ها اعلام کردیم که قره باغ جزئی از خاک اسلام است و باید آزاد شود و در کنار آن در مواضع دیپلماتیک سعی شد تا صلح انجام شود این موضوع به خودی خود نشان دهنده هوش و دقت دیپلماتیک ایران نسبت به مسائل جاری در منطقه و واکنش به آن است.